گروه بورس - مهرنوش سلوکی: بازار سرمایه ایران در حالی سیزدهمین روز توقف بر سطح 63 هزار واحدی را پشت‌سر گذاشت که با تغییرات بسیار کوچک اولین روز هفته را مثبت آغاز کرد. نماگر شاخص کل بازار سرمایه روز گذشته تنها با 18 واحد افزایش در سطح 63 هزارو 419 واحدی قرار گرفت تا کماکان انتظارات برای رفع ابهام‌های سیستماتیک و غیر‌سیستماتیک را در خود داشته باشد.
به‌طور کلی در چند سال گذشته روند بازار سرمایه در کشور ما به گونه‌ای بوده که امنیت سرمایه‌گذاری آن محل بحث و گمانه‌زنی‌های زیادی در بین کارشناسان بوده است. بررسی‌های «دنیای اقتصاد» در این گزارش حاکی از آن است که با اصلاح سه مولفه اصلی می‌توان تا حد زیادی امنیت سرمایه‌گذاری برای فعالیت سرمایه‌گذاران خارجی و داخلی را افزایش داد. رفع ابهامات اقتصادی و دورنمای تحریم‌های هسته‌ای، بهبود ساختار بوروکراتیک و نظارتی و پدیده دولت‌زدگی از عواملی هستند که در این گزارش بررسی شده و می‌توان با تامین این سه مولفه در بازار تا حد زیادی جذابیت و امنیت را در بازار سرمایه ارتقا داد. از هفته‌های گذشته بازار سرمایه ایران به بازار بی‌رمقی تبدیل شده است که با افت و خیزهای کوچک در سطح ۶۳ هزار واحدی آرام گرفته است. روز گذشته شاخص کل بازده نقدی، با افزایش ۱۷ واحدی به ۶۳ هزار و ۴۱۹ واحد رسید. همچنین شاخص قیمت وزنی نیز در این بازار با افزایش ۷ واحدی خود را به محدوده ۲۶ هزار و ۵۷۷ واحد رساند. بر اساس آمارها ارزش کل معاملات بورس اوراق بهادار تهران دیروز اندکی بیش از ۵۱ میلیارد و ۳۴۶ میلیون تومان بود که از دست به دست شدن ۳۱۰ میلیون و ۵۰۰ هزار و ۵۴۵ سهم و دارایی‌های مالی قابل معامله در ۳۴ هزار و ۶۹۲ دفعه معامله رقم خورد. در بازار فرابورس نیز شاخص کل این بازار (آیفکس) با اندکی رشد رقم ۷۱۴ واحد را ثبت کرد. ارزش معاملات در این بازار با توجه به جابه‌جا‌یی سهام و اوراق مالی قابل معامله خرد و بلوک به بیش از ۱۲۰ میلیارد تومان رسید که در نتیجه معامله بیش از ۵۸ میلیون سهم در ۱۴ هزار و ۸۰۹ دفعه معاملاتی ثبت شده است. در بورس تهران روز گذشته ۳ نماد معاملاتی صنایع پتروشیمی خلیج فارس، تاپیکو و فولاد مبارکه اصفهان به ترتیب با ۳۰، ۲۲ و ۱۵ واحد کاهش بیشترین تاثیر منفی را بر شاخص بورس گذاشتند، در عین حال شرکت‌های کشتیرانی با ۷۱ واحد افزایش، همراه اول با ۲۵ واحد افزایش و پالایش نفت بندرعباس با ۱۴ واحد افزایش بیشترین تاثیر مثبت را بر شاخص کل این بازار داشتند. اما آنچه در بورس این روزها مشهود است این است که با وجود بازارگردانی ضعیف حقوقی‌ها برای سبز نگه داشتن چراغ نماگرهای بورسی اما همچنان بازار برای بازگشت به دوران رونق خود در‌جا می‌زند و نمی‌تواند صعود قابل توجهی داشته باشد.

مولفه‌های امنیت سرمایه‌گذاری در بورس
سرمایه‌گذاری در هر کشوری تابع مجموعه‌ای از متغیرها است و «امنیت بازار» از مهم‌ترین‌ مولفه‌های آن به شمار می‌رود. همچنین امنیت سرمایه‌گذاری در بورس ایران و شاخص‌های آن از پارامتر‌های بسیار مهمی است که می‌تواند روند رونق یا رکود بازار را رقم بزند. در همین رابطه «دنیای اقتصاد » در گفت‌وگویی با شاهین شایان‌آرانی، کارشناس ارشد بازار سرمایه به بررسی موانع این بازار در بحث سرمایه‌گذاری و همچنین نحوه ورود سرمایه‌گذاران خارجی پرداخته است. شایان‌آرانی با اشاره به فعالیت سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه گفت: سرمایه‌گذاران خارجی زمانی وارد بازار کشور می‌شوند که در داخل سرمایه‌گذاران راغب به فعالیت باشند. ما در حال حاضر مشکلات عدیده‌ای داریم به گونه‌ای که سرمایه‌گذاران کشور نیز به سمت بورس جذب نمی‌شوند. وی با اشاره به سه مولفه اصلی در امنیت بازار سرمایه گفت: در چند سال اخیر به سه دلیل مهم بازار سرمایه ما جذابیت خود را از دست داده است. مورد اول فضای تحریم و دورنمای مبهم اقتصادی است که فضای سرمایه‌گذاری را توام با چالش می‌کند که این متاسفانه شامل تمام سیستم‌های اقتصادی از جمله بورس ایران شده است. دوم ساختار بوروکراتیک و بسیار دست و پاگیری که در بورس اوراق بهادار تهران پیدا شده، شرایط را برای سرمایه‌گذاری بسیار سخت کرده است. از سوی دیگر با وجود اینکه کنترل در بازار سرمایه لازم است اما کنترل بیش از حد در این بازار می‌تواند مخرب و کاذب باشد و همین می‌تواند باعث شود امنیت سرمایه‌گذاری تا حد زیادی کاهش یابد. شایان‌آرانی سومین عامل که می‌تواند به مقدار زیادی از اعتماد بازار کم کند را دولت‌زدگی سازمان‌ها دانست و گفت: بازار سرمایه ما به شدت دولت‌زده است و یکی از عللی که باعث شده ما را از مجامع بین‌المللی، فدراسیون و کنوانسیون‌های بورس حذف کنند همین اعتقاد به ساختار دولتی بورس است، به‌طوری‌که تمام تغییرات و تحولات این ساختار به‌طور مستقیم و غیر‌مستقیم به وزارت اقتصاد بر‌می‌گردد و بسیاری از انتصاب‌ها توسط دولت صورت می‌گیرد. این موارد از پدیده‌هایی است که بورس ما را با مشکلات بسیاری روبه‌رو‌ و از ورود سرمایه‌گذاران تا حد زیادی جلوگیری کرده است. وی در ادامه افزود: بازار سرمایه یک بازار مردمی است، نمایندگان نهاد این بازار،کارگزاران، شرکت‌های سرمایه‌گذاری و سرمایه‌گذاران خرد هستند که طبیعتا نمی‌توانند زیر سایه دولت باشند. این کارشناس بازار سرمایه در ادامه گفت: عامل اول که در بالا بیان شد، بحث اقتصاد کلان و سیاست بین‌المللی و کلی کشور است و نیاز به گذر زمان و حل مسائل مربوط به تحریم‌ها دارد. ولی عامل دوم نیاز به این دارد که ساختار نظارتی، مدیریتی، آیین‌نامه‌ها و دستور العمل‌های دست و پاگیر را اصلاح کنیم و سیاست‌های روان را به‌کار بگیریم، همچنین در بررسی عامل سوم لازم است ساختار کلان بازار سرمایه را از سطح دولتی به سطح مردمی برسانیم که این امر نیاز به اصلاح قوانین و ارائه پیشنهادها در رابطه با خصوصی یا نیمه خصوصی‌سازی دارد.
دو راه ورود سرمایه‌گذاران خارجی
شایان‌آرانی همچنین در رابطه با تاثیر امنیت در بورس و ورود سرمایه‌گذاران خارجی به اقتصاد کشور گفت: سرمایه‌گذاری خارجی معمــولا در دو قالب‌ سرمایه‌گذاری سهامدارانه خارجی (FOREIGN PORTFOLIO INVESTMENT=FPI)و سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FOREIGN DIRECT INVESTMENT=FDI) صورت می‌گیرد. خرید اوراق قرضه و سهام شرکت‌ها در معاملات بورس و قبوض سپرده در بانک‌های خارجی از انواع FPI هستند که در این حالت سرمایه‌گذار خارجی در اداره واحد تولیدی نقش مستقیم نداشته و مسوولیت مالی نیز متوجه وی نیست. اما سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی FDI، نوعی سرمایه‌گذاری است که به منظور کسب منفعت دائمی و همیشگی در موسسه‌ای مستقر در کشوری غیر از کشور سرمایه‌گذار صورت می‌گیرد و نتیجه آن کسب حق رای موثر در مدیریت شرکت است. وی در ادامه افزود: این دو حالت تبعات امنیت اقتصادی و سیاسی متفاوتی دارند. افرادی که به‌طور مستقیم برای سرمایه‌گذاری وارد می‌شوند معمولا با رویکرد درازمدت و ماندگاری وارد بازار سرمایه شده‌اند. این افراد معمولا در سطح بالای مدیریتی خریداری می‌کنند و با خرید ۳۰ تا ۴۰ درصدی از سهم‌های شرکت برنامه‌ریزی طولانی مدت انجام می‌دهند. این روش برای اقتصاد کل کشور بسیار خوب است زیرا در فراز و نشیب‌های بازار سرمایه این نقدینگی درگیر و در حال چرخش است که از معایب آن کند و آرام بودن آن است که مرحله شناسایی‌اش برای سرمایه‌گذار خارجی زمانبری آن را افزایش داده است. وی در بیان ورود غیر مستقیم به بازار نیز گفت: مورد دوم سرمایه‌گذارانی هستند که از طریق بورس وارد بازار یک کشور می‌شوند.این سبک ورود مستلزم آن است که بورس روان و نقدینگی کافی در آن وجود داشته باشد تا سرمایه‌گذار خارجی بتواند در هر زمانی نقدینگی خود را خارج کند. این روش می‌تواند تاثیرات خیلی آنی در بازار سرمایه بگذارد، به‌طوری‌که با یک خبر مثبت قیمت‌ها را بالا ببرد و از سوی دیگر با انتشار اخبار منفی سیاسی و اقتصادی خیلی سریع قیمت‌ها را پایین ببرد و اثر منفی بگذارد. وی در پایان گفت: با توجه به توضیحات بالا این دو حالت تاثیرات متفاوتی را به همراه دارند. اغلب افرادی که در قالب بورس می‌آیند بیشتر به دنبال خرید سبدهای مختلف هستند و این می‌تواند نوسانات و شوک‌های اقتصادی ما را افزایش دهد. بنابر این حالت FDI مناسب‌تر است اما باید محاسبه شده و دقیق باشد. اما در حالت FPI نقدینگی برای مدت زمان طولانی‌تری در اقتصاد و بازار به گردش در‌می‌آید و می‌تواند تاثیرات قابل توجهی در امنیت بازار سرمایه داشته باشد.

امنیت بورس تهران با سه مولفه