احمد حاتمی عضو انجمن حسابداری ایران همان‌طور که تمام فعالان اقتصادی می‌دانند هر فعالیت اقتصادی برای اینکه از لحاظ مالی قابل ارائه باشد باید اطلاعات آن به زبان قابل فهم در دنیای مالی یعنی همان حسابداری بیان شود. شبکه کدال در واقع شبکه اطلاع‌رسانی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار است که اطلاعات شرکت‌ها را به اطلاع فعالان اقتصادی کشور به‌خصوص سهامداران فعلی و بالقوه می‌رساند. حال که از ارائه اطلاعات سخن به میان آمد و همچنین از زبان قابل فهم فعالیت اقتصادی (حسابداری) باید این مهم در چارچوب استانداردهای آن انجام شود که این استانداردها توسط سازمان حسابرسی کشور مورد تصویب قرار گرفته است.

براساس استاندارد حسابداری شماره یک، نحوه ارائه صورت‌های مالی اجزای صورت‌های مالی بند ۸ مجموعه کامل صورت‌های مالی شامل اجزای زیر است:

الف- صورت‌های مالی اساسی:

۱- ترازنامه

۲- صورت سود وزیان

۳- صورت سود وزیان جامع (هرگاه صورت سود و زیان جامع محدود به سود و زیان خالص دوره و تعدیلات سنواتی باشد ارائه سود و زیان جامع ضرورتی ندارد و باید دلیل عدم لزوم آن را افشا کنند)

۴- صورت جریان وجوه نقد

ب- یادداشت‌های توضیحی

نکته: همان‌طور که می‌دانیم یادداشت‌های توضیحی جزء لاینفک صورت‌های مالی هستند.

در اطلاعاتی که در شبکه اطلاع‌رسانی کدال قرار گرفته است به وضوح شاهد عدم ارائه یادداشت‌های توضیحی هستیم که این از قابل اتکا بودن صورت‌های مالی شرکت‌ها بر طبق اصول حسابداری که در بالا گفته شد می‌کاهد.

در استاندارد‌ها ما نه تنها از ارائه یادداشت‌های توضیحی منع نشده بلکه به ارائه آن ملزم شده‌ایم؛ چراکه بسیاری از اطلاعات وجود دارد که نمی‌توان آنها را بنا به الزام استاندارد‌ها در صورت‌های مالی آورد اما باید طبق الزام استاندارد و اصل افشا آن را در یادداشت‌های توضیحی درج کرد.

در واقع یادداشت‌های توضیحی و صورت‌های مالی اساسی یک مجموعه به هم پیوسته هستند. نقش یادداشت‌های توضیحی برجسته کردن و تشریح اقلام مندرج در صورت‌های مالی اساسی است. یکی از عناصر اصلی در مفید بودن اطلاعات مالی قابل اتکا بودن است یعنی اطلاعاتی که عاری از اشتباه و تمایلات جانبدارانه باشد که در زیر سیستم آن کامل بودن عنصر مهمی به شمار می‌آید.

اگر این مهم رعایت نشود سرمایه گذاران و ذی‌نفعان به دلیل این قصور متحمل ضرر و زیان شده و تبعات دشواری را باید ارائه‌کنندگان صورت‌های مالی تحمل کنند.

نکته دیگری که در سایت اطلاع رسانی کدال شاهد آن هستیم که مجدد بر قابل اتکا بودن ارائه اطلاعات خدشه وارد می‌کند از همین عدم ارائه یادداشت‌های توضیحی است.

بر اساس استاندارد شماره ۲حسابداری با عنوان صورت جریان وجوه نقد در بند ۲۱ واحدهای تجاری باید جریان‌های نقدی ناشی از فعالیت‌های عملیاتی را با به‌کارگیری یکی از روش‌های زیر گزارش کنند:

الف- روش مستقیم که به موجب آن ناخالص وجوه نقد دریافتی و پرداختی بر حسب طبقات عمده افشا می‌شود مگر در مورد جریان‌های نقدی عملیاتی مورد اشاره در بندهای ۳۶ و۳۸ که بر مبنای خالص گزارش می‌شود.

ب- روش غیر‌مستقیم که به موجب آن سود یا زیان عملیاتی با انجام تعدیلات زیر به خالص جریان‌های نقدی ناشی از فعالیت‌های عملیاتی تبدیل می‌شود.

نکته مهم در بند ۲۵استاندارد شماره۲ صورت جریان وجوه نقد بخش ب است. در صورت کاربرد روش غیر‌مستقیم، باید خالص جریان‌های نقدی ناشی از فعالیت‌های عملیاتی در صورت جریان وجوه نقد نمایش یابد و صورت تطبیق آن با سود و زیان عملیاتی از طریق یادداشت‌های توضیحی ارائه شود.صورت تطبیق جزو یادداشت‌های توضیحی به شمار می‌رود و در عدم ارائه یادداشت‌های توضیحی خلاف استاندارد عمل شده است.

همچنین در بند ۲۶استاندارد مزبور در پاراگراف میانی آمده است: در این رابطه ضروری است خالص جریان نقدی ناشی از فعالیت‌های عملیاتی در صورت جریان وجوه نقد انعکاس یافته و صورت تطبیق آن با سود وزیان عملیاتی دوره در یادداشت‌های توضیحی افشا
شود.

انعکاس صورت تطبیقی مزبور در یادداشت‌های توضیحی به این دلیل است که این صورت بخشی از صورت جریان وجوه نقد محسوب نمی‌شود؛ چرا‌که اطلاعات ارائه شده در آن در چارچوب وظایف اصلی صورت اخیر یعنی ارائه اطلاعات در مورد منابع و مصارف وجه نقد و تغییرات نقدینگی واحد تجاری قرار نمی‌گیرد، بلکه ارائه آن اصولا به منظور ایجاد ارتباط بین اطلاعات مندرج در صورت جریان وجوه نقد و اطلاعات ارائه شده در سایر صورت‌های مالی اساسی صورت می‌گیرد. با توجه به مطالب گفته شده در صورت به کار‌گیری روش مستقیم هم باید صورت تطبیق را در یادداشت‌های توضیحی ارائه کرد.

حال با این توضیحات و الزامات صریح در استانداردهای حسابداری سوالات زیر قابل طرح است:

1- چرا در شبکه اطلاع‌رسانی کدال این جزء مهم (یادداشت‌های توضیحی) ارائه نشده است؟

2- آیا عدم ارائه یادداشت‌های توضیحی تاثیری در کامل بودن و افشای درست طبق استانداردها را ندارد؟

3- عدم ارائه صورت تطبیق که در استاندارد به ارائه آن الزام شده است در هر دو صورت چه مستقیم و غیر‌مستقیم آیا عدول واضح از عدم رعایت استاندارد نیست؟

4- آیا رویدادهایی که طبق استاندارد حسابداری نمی‌توان در صورت‌های مالی درج کرد در یادداشت‌های توضیحی تشریح و افشا می‌شوند؟

5- آیا ابهامات در مورد یک یا برخی از عناصر صورت‌های مالی را می‌توان در صورت‌های مالی درج کرد یا در یادداشت‌های توضیحی؟ اگر پاسخ در یادداشت‌های توضیحی است چرا در شبکه کدال از ارائه آن خودداری شده است؟

6- آیا خدشه‌ای در قابل فهم بودن را به دلیل اینکه اطلاعات ما ناقص است موجب نمی‌شود؟

7- جزو لاینفک را طبق اصول حسابداری چطور می‌توان حذف کرد؟