حلقه مفقوده«تحلیل» در بورس تهران

گروه بورس - بهاره نوری: واقعیت رفتارهای هیجانی و بدون استدلال حاکم بر بازار سرمایه بعد از اعلام نتیجه مذاکرات هسته‌ای باز هم خود‌نمایی کرد و به بازار و متولیان آن یادآوری کرد که بورس تهران بیش از پیش نیاز به علم و آگاهی دارد. فعالان بورس تهران تا پیش از اعلام نتیجه مذاکرات تصمیم گرفتند که با چشم و‌ گوش بسته وتنها با خوش بینی به بازار نگاه و تصمیم‌گیری کنند؛ چراکه بسیاری از مسائلی که فعالان بازار امروز برای منفی شدن بازار برمی‌شمارند اخباری هستند که قبل از اعلام نتیجه مذاکرات به بازار مخابره شدند اما بازار به دلیل خوش‌بینی زیادی که داشت این اخبار را نادیده گرفت و ناگهان با تمدید مذاکرات نسبت به تمامی اخبار همزمان واکنش نشان داد و بورس قرمز پوش شد. به نظر می‌رسد چیزی که امروز باید بدنه و مسوولان آن را نگران کند نبود تحلیل منطقی در بازار است؛ چراکه در اکثر موارد پیش بینی بازار از وضعیت آینده خود، اشتباه است و این عدم توان تحلیل است که بیشترین ضربه را به بازار وارد می‌کند. اگر فعالان اقتصادی بیاموزند به جای سواری گرفتن از اخبار و دلالی کردن در بازارهای پولی و مالی، آنها را تحلیل کنند قطعا در آینده کمتر از این دست نوسانات در بازار خواهیم داشت.

در حقیقت هیچ کارشناس و فعالی در بازار نیست که منکر این واقعیت باشد که بازار سرمایه امروز دارای ریسک‌های سیستماتیک زیادی است که تصمیم‌گیری و تحلیل را مشکل می‌کند، اما در عین حال نمی‌توانیم این واقعیت را نادیده بگیریم که نبود علم و دانش کافی در بازار مشکلات را بیش از پیش بزرگ کرده و بازار را با جریان‌هایی روبه‌رو می‌کند که بیرون آمدن از آنها به آسانی میسر نیست.

بورس رفتاری فراواکنشی به مسائل دارد

آنچه بازاررا می‌سازد سطح انتظارات و اطلاعات است. بازار بر اساس رقم پی بر‌ای شرکت‌ها سطح انتظار خود را نسبت به رشد قیمتی آنها برآورد می‌کند و بر اساس سطح انتظار خود قیمت شرکت را رشد می‌دهد و هر زمان که تصور کند انتظاراتش برآورده نمی‌شود سهم را با روند نزولی مواجه می‌کند. فواد فتح‌اللهی از تحلیلگران بازار سرمایه، در ادامه مطلب فوق گفت: درخصوص سطح اطلاعات شرکت‌ها نیز بحث بر همین منوال است؛ هر چه اطلاعات شفاف‌تر و تحلیلی‌تر باشد می‌توان روند آتی قیمت‌ها را در آن مشاهده و سپس برای معامله تصمیم‌گیری کرد. در بورس نیز هر کسی بر‌اساس اصول معاملاتی، تجارب و انگیزه‌های خود معامله می‌کند و سطح انتظارات معامله‌گران لزوما یکی نیست و در تمام بازارهای مالی فعال خبره و مبتدی حضور دارد اما هر چه فعالان بازار مبتدی تر باشند پیش‌بینی روند بازار سخت تر است.

وی در ادامه افزود: بسیاری از سهامداران حقیقی طی روزهای گذشته بر اساس انتظارات برآورده نشده خود از روند بازار فروشنده سهام‌شان هستند؛ چرا که تصور می‌کنند در بازار دیگری می‌توانند انتظارات خود را برآورده سازند، اما مساله اینجا است که به دلیل عمق کم بازار و نبود تحلیل در آن، رفتار این دسته از سهامداران نمود بیشتری پیدا کرده و به بازار جهت داده است. این کارشناس بازار سرمایه نبود روند ارزش‌گذاری واقعی سهام را از جمله دلایل بروز این‌چنین افت‌هایی در بازار دانست و اظهار کرد: پروسه ارزش‌گذاری سهام بسیار طولانی و زمان بر است به همین دلیل بازار ما از روش میانبر که همان نسبت پی بر ‌ای است، استفاده می‌کند و در نتیجه فعالان بازار مفروضات کمتری در بازار برای تحلیل در دست دارند. این پایین بودن سطح تحلیل و عمق بازار باعث می‌شود بورس عموما نسبت به اخبار عکس‌العمل نامتناسبی داشته باشد. برای نمونه در حال حاضر واکنش بازار در مواجهه با سود اعلامی شرکت‌ها بسیار کم است ولی نسبت به وقایع سیاسی و اطلاعات کلان کشور واکنشی شدید نشان می‌دهد و این جزو خصایص بازار شده و باید آن را شناخت و نسبت به آن عکس‌العمل مناسب از خود نشان داد. فتح‌الهی همچنین گفت: باید برای حل این مشکل، تحلیل به بازار راه پیدا کند و فعالان آن نیز با کسب تجربه به یک سطح منطقی از رفتارمعامله‌گری دست پیدا کنند. در حال حاضر یکی از کمبودهای بازار شرکت‌های پردازش اطلاعات است که وظیفه این شرکت‌ها برآورد و تحلیل روند اقتصادی کشور است تا سهامداران بتوانند با بررسی دقیق‌تری به فعالیت در بازار بپردازند. بورس ایران بازاری جوان است که نیاز به کسب تجربه دارد و طی چند سال اخیر شروع به مدرن شدن کرده و ابزارهای جدید مالی به آن راه پیداکرده است.

نبود نقدینگی پایدار دلیل ریزش‌های هیجانی است

حسین خواجویی از کارشناسان بازار سرمایه در پاسخ به این سوال که چرا بازار سرمایه نسبت به اتفاقات اخیر دچار رفتاری هیجانی و بدون تحلیل شد، گفت: ریشه این رفتار بازار به نبود نقدینگی پایدار در بازار برمی‌گردد. در حال حاضر نقدینگی به اشکال مختلف از بازار خارج می‌شود؛ برای مثال اگر سازمان خصوصی‌سازی یا آستان قدس در بازار سهام می‌فروشند آن پول از بازار خارج می‌شود و این مجموعه‌ها مجدد اقدام به خرید از بازار نمی‌کنند تا عمق بازار حفظ شود. مثال دیگر اینکه سهامدار حقیقی با شروع هیجان مثبت در بازار برای خرید اقدام می‌کند، اما با کوچکترین سیگنال منفی سهام خود را حتی با ضرر در بازار می‌فروشد و تا دوباره جو روانی مثبت بر بازار حاکم نباشد به بازار برنمی‌گردد. وی در ادامه افزود: اگر نقدینگی در بازار پایدار باشد نوسان کمتر خواهد بود به این معنا که در شرایط افت شاخص چون پول در بازار زیاد است بازار خود به خود کنترل می‌شود و در زمان رشد حبابی نیز خود سهامداران حقوقی از رشد بی‌رویه قیمت جلوگیری می‌کنند، اما از آنجا که شرایط امروز بازار بر پایه دلالی است سهامداران صرفا به کسب سود فکر می‌کنند و کلیت بازار از اهمیت کمی برخوردار است.

خواجویی سپس عنوان کرد که از جمله دلایل نبود نقدینگی در بورس این است که بورس در کلیت اقتصادی کلان کشور جایگاه قابل دفاعی ندارد و در بحث تامین مالی شرکت‌ها نیز کمتر از ۵ درصد نقش دارد و همه آن را به شکل بازار کالا نگاه می‌کنند نه بازار سرمایه و به دنبال نوسان‌گیری از این بازار هستند. از دلایلی که می‌توان برای این چنین رفتارها ذکر کرد نگاهی است که سرمایه‌گذاران به سرمایه‌گذاری در بورس دارند. آنها سهام را به‌عنوان حق مالکیت خود بر شرکت‌ها نمی‌دانند و نسبت به اتفاقاتی که پیرامون این شرکت‌ها رخ می‌دهد حساس نیستند که اگر چنین بود در بسیاری از موارد اعتراض همسوی سهامداران از شرکت‌های فعال در بازار باعث می‌شد تا دولت مجاب به حمایت درست از بازار شود.

وی در پایان اذعان کرد که باید تصمیماتی اتخاذ شود تا بورس به شکلی درست به جامعه معرفی شود و سرمایه‌گذاران با علم و آگاهی کافی به این بازار ورود کنند تا بتوانیم بازاری کارآ داشته باشیم.