امیر نجف‌زاده کارشناس حسابداری یکی از نهادهای مالی قانون بازار سرمایه شرکت‌های کارگزاری است که فعالیت اصلی آن طبق قانون بازار سرمایه خرید و فروش اوراق بهادار پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار به نمایندگى از طرف اشخاص یا به حساب خود برای پذیره‌نویسى اوراق بهادار پذیرفته‌شده در بورس، اداره امور سرمایه‌گذارى‌ها، به نمایندگى از طرف اشخاص. خدمات مشاوره و اخذ تسهیلات اعتبارى از بانک‌ها و اشخاص، بوده بنابراین در چند سال اخیر توسط نهاد ناظر آیین‌نامه، بخشنامه و ابلاغیه‌های متعددی درخصوص رعایت قوانین ومقررات شرکت‌های کارگزاری برای نظارت و اجرا ابلاغ شده که این نشان دهنده سطح اهمیت بالای شرکت‌های کارگزاری در بازار سرمایه است. با توجه به حجیم بودن قوانین و مقررات ضروری به نظر می‌رسد که نهاد ناظر نظارت بیشتری از قبل درخصوص رعایت قوانین و مقررات و افشای اطلاعات در صورت‌های مالی (ازقبیل چک لیست رعایت قوانین ومقررات) داشته باشد و در این خصوص باید استانداردهای حسابداری و قوانین و مقررات بازار سرمایه به نحو صحیح و کامل اجرا شود اما در بررسی‌های انجام شده درخصوص شرکت‌های کارگزاری متاسفانه مواردی رویت شده که بعضا برخی از موارد قابل تامل بوده و نهادهای ناظر از جمله سازمان بورس و جامعه حسابداران رسمی باید در این خصوص اقدام موثرتری انجام دهند که در سال‌های آتی چنین مواردی به حداقل رسیده و یک رویه یکسان در تمامی شرکت‌های کارگزاری اتخاذ شود که موجب ارائه شفافیت اطلاعات در صورت‌های مالی گردد. موارد مشاهده شده عبارتند از:

با توجه به بخشنامه ۱۲۰۱۰۰۳۱ دستورالعمل الزامات کفایت سرمایه، تمامی نهادهای مالی باید در زمان تهیه صورت‌های مالی سالانه و میان‌دوره‌ای کفایت سرمایه را محاسبه کنند و حسابرس نهاد مالی بر محاسبات انجام شده توسط شرکت اظهارنظر کند.

با توجه به دستورالعمل سبدگردانی در نهادهای مالی که مجوز سبدگردانی را دارا هستند حسابرس باید بر عملکرد سبدگردانی در گزارش حسابرسی صادره اظهارنظر کند.

با توجه به اساسنامه شرکت‌های کارگزاری بخش وظایف حسابرس و بازرس قانونی، این دو نهاد باید درخصوص رعایت و عدم رعایت قوانین و مقررات اظهارنظر کنند.

با توجه به استاندارد شماره ۱۲ حسابداری تحت عنوان معامله با اشخاص وابسته، شرکت‌های کارگزاری هرگونه خرید و فروش سهام (خارج از گروه) جهت شرکت‌های همگروه (ماده ۱۲۹ اصلاحیه قانون تجارت) را تحت عنوان مبلغ معامله افشا کرده در حالی که خرید و فروش سهام (خارج از گروه) هیچ‌گونه ارتباطی به اشخاص وابسته نداشته، بلکه کارمزدی که شرکت کارگزاری از شرکت همگروه شناسایی می‌کند را باید در مبلغ معامله افشا کند و جزو مفاد ماده ۱۲۹ اصلاحیه قانون تجارت است.

یکی از صورت‌های مالی اساسی، صورت جریان وجوه نقد بوده که تغییرات وجه نقد که همان جریان ورود و خروج وجه نقد یا معادل وجه نقد یا سپرده‌های دیداری یا سرمایه‌گذاری‌های کوتاه مدت بدون سررسید یا حداکثر سررسید سه ماهه دارند را نشان می‌دهد که در بررسی صورت جریان وجوه نقد شرکت‌های کارگزاری مواردی رویت شده که در قالب جدول زیر ارائه شده است (اطلاعات شرکت‌های کارگزاری در شبکه کدال موجود است)

با توجه به موارد بندهای یک تا ۵ مشاهده می‌شود در تهیه برخی ازصورت‌های مالی شرکت‌های کارگزاری و گزارشات حسابرسی درخصوص طبقه‌بندی درآمد حاصل از سرمایه‌گذاری در سهام، خرید و فروش سهام کوتاه مدت وبلند مدت و درآمد حاصل از اوراق مشارکت و سپرده بانکی در شرکت‌های فوق طبق استانداردهای حسابداری و اظهار‌نظر بر رعایت و عدم رعایت قوانین و مقررات در بازار سرمایه انجام نشده است و متاسفانه اعضای جامعه حسابداران رسمی و نهاد ناظر هیچگونه موضع‌گیری در این خصوص در سال‌های گذشته نکرده‌اند و امیدواریم که توسط نهادهای ذیربط هر چه سریعتر موارد فوق در جهت شفافیت صورت‌های مالی انجام شود.

در انتها با توجه به اقدام مثبت نهاد ناظر در سال ۱۳۸۷ بخشنامه‌ای تحت عنوان چک لیست کنترل قوانین و مقررات شرکت‌های کارگزاری تهیه شده است، ولی انتظار می‌رود نهاد ناظر چک لیست فوق را با توجه به تغییرات گسترده قوانین و مقررات بازار سرمایه به‌روزرسانی کند.

گذری بر تهیه صورت‌های مالی وگزارش‌های حسابرسی شرکت‌های کارگزاری