وحید منتی ‌دانشجوی دکترای حسابداری دانشگاه تهران-حسابدار رسمی هنگامی که مشتریان از خدمات یا محصولات شرکت‌ها رضایت کافی ندارند، تلاش مقامات و دست‌اندرکاران آنها بر آن است تا نارضایتی را برطرف کنند. این موضوع مصداق ضرب‌المثل معروف «چرخی که صدا می‌دهد، روغنکاری کنید حتی اگر چرخ کماکان کار می‌کند» است. اما موضوع این نوشتار آن است که آیا می‌توان مصادیق چنین ضرب‌المثلی را برای امور حسابرسی داخلی تبیین کرد؟ آیا همواره حق با مشتریان و صاحبکاران حسابرسی داخلی است؟ چگونه می‌توانیم خودمان را با دیدگاه صاحبکاران تطبیق دهیم در حالی که می‌دانیم آنها حقیقتا در اشتباه هستند؟

گزارش حسابرسی داخلی برای طیف وسیعی از ذی‌نفعان صادر می‌شود. ناگفته پیداست، برقراری تعادل میان خواسته‌های ذی‌نفعان مختلف برای حسابرسان داخلی امری دشوار است، چرا که هر کدام از این گروه‌ها دارای دیدگاه‌های متفاوتی هستند. حصول اطمینان از کیفیت خدمات حسابرسی داخلی و رضایت از آن همواره ممکن نیست اما عمده تلاش حسابرسان داخلی برآن است تا اجماع به وجود‌ آید.

هنگامی که با عدم توافق‌هایی مواجه می‌شویم، راهکارها و ترفندهای مختلفی به کار می‌بندیم. از تکنیک‌های خوب گوش دادن استفاده می‌کنیم، به احساسات گروه‌های ذی‌نفع توجه می‌کنیم، خودمان را به جای ایشان می‌گذاریم، پیامد‌های مثبت توصیه‌ها را برای صاحبکار تبیین و تشریح می‌کنیم، به دنبال راه‌حل‌های جایگزین و مورد توافق همه گروه‌های ذی‌نفع می‌گردیم، شرایط را درنظر می‌گیریم و از سایر ترفند‌ها و تجربیاتمان بهره‌گیری می‌کنیم.

اما همه ما به خوبی می‌دانیم که به کارگیری چنین رویه‌هایی همواره کارگر نمی‌افتد و اغلب با این رویکرد‌ها به اجماع نخواهیم رسید. در چنین شرایطی دستیابی به توافق صاحبکاران بعضا دست‌نیافتنی می‌شود. در این گونه مواقع، سه راه‌حل برای حسابرسان داخلی باقی می‌ماند.

نخست: حسابرسان داخلی هیچ اقدامی انجام ندهند یا به عبارت ساده‌تر از صدور گزارش حسابرسی داخلی در شرایط کنونی، اجتناب ورزند و آن را به زمان دیگری موکول کنند. اما می‌دانیم که این تعویق و عدم صدور گزارش بر اساس برنامه زمان‌بندی می‌تواند به جدیت حسابرسی داخلی آسیب شدیدی وارد کند و بدتر آنکه ریسک‌ها و نارسایی‌ها کماکان پابرجا هستند و توجه‌ها به آنها جلب نشده است. بنابراین این رویکرد به مثابه پاک کردن صورت مساله است زیرا مشکل کماکان وجود دارد. چنین رویکردی با توجه به آنکه این عدم توافق همچنان پابرجا خواهد ماند، می‌تواند به ارتباط حسابرسان داخلی با صاحبکاران لطمه جدی وارد کند.

دوم: حسابرس داخلی گزارش را صادر کند و تحویل صاحبکار دهد، گویی که عدم توافقی وجود نداشته است. هرچند این رویکرد دیدگاه حسابرس داخلی را مدنظر قرار داده اما دیدگاه‌ها و نظرات صاحبکار را نادیده انگاشته است. این انکار در مواقعی که عدم توافق بر سر موضوعات و یافته‌های حسابرسی داخلی وجود دارد، دارای عارضه‌های اساسی است و «آسیب وارد شده به ارتباطات با صاحبکار» از جمله این عارضه‌ها است. حتی در چنین شرایطی، مراجعه صاحبکار به هیات مدیره و کمیته حسابرسی مورد انتظار است. بنابراین صدور گزارش حسابرسی، آخرین مرهم این درد نیست.

سوم و نهایتا راه‌حل اصلی و پیشنهادی آن است که به صاحبکار این اختیار و اجازه را بدهیم که درخصوص گزارش حسابرسی داخلی نظرات خویش را بیان دارد. این رویکرد به معنای آن است که حسابرسان داخلی هر آنچه را که برای ارائه گزارش متعادل و منصفانه لازم باشد، انجام داده‌اند. درج نظرات و توضیحات صاحبکار به معنای آن است که به‌رغم وجود عدم توافق، به نظرات صاحبکار گوش داده و برای وی احترام قائل شده‌ایم. یک حسابرس داخلی خوب می‌تواند نظرات صاحبکار را در گزارش حسابرسی داخلی درج یا لااقل آن را ضمیمه گزارش کند و به این طریق از تاخیر در ارائه گزارش نیز جلوگیری خواهد شد. به تجربه درخواهیم یافت هنگامی که صاحبکار گزارش‌های حسابرسی داخلی را متعادل و منصفانه می‌یابد، با وجود عدم توافق، نهایتا پیشنهادهای حسابرسی داخلی را پذیرا خواهد شد. با در پیش گرفتن رویکرد اخیر، با فرض آنکه پیشنهاد‌های واحد حسابرسی داخلی منطقی و صحیح باشند، پیامدهای روشنی برای سازمان در بر خواهد داشت.