محمود صدری مدیر انتشارات دست‌کم ۹۰۰۰ پروانه نشر در ایران صادر شده است و احتمالا شمار بزرگی از دارندگان این پروانه‌ها اکنون مشغول فعالیت و چاپ و توزیع کتاب هستند. در نمایشگاه کتاب امسال بیش از ۲۰۰۰ ناشر ایرانی حضور داشتند و لابد شمار بیشتری به دلایل فنی امکان حضور در نمایشگاه را نیافته‌اند. همچنین براساس آمارهای رسمی ایران که یونسکو منتشر کرده سال گذشته ۶۵ هزار عنوان کتاب در ایران منتشر شده است. این حجم بزرگ فعالیت انتشاراتی در ایران، این پرسش را پدید می‌آورد که انتشارات «دنیای اقتصاد» که دو سال و نیم از فعالیت رسمی آن می‌گذرد، قرار است کدام خلأ را پر کند و حضورش در عرصه نشر چه پیامدهایی خواهد داشت. -۱ انتشارات دنیای‌اقتصاد، پاره‌ای از مجموعه مطبوعاتی-انتشاراتی شرکت دنیای‌اقتصاد تابان و طبعا قرار است در قالب این مجموعه فعالیت کند. بنای کار روزنامه دنیای‌اقتصاد به عنوان پاره اصلیِ مجموعه شرکت دنیای‌اقتصاد تابان این بوده و هست که با گزینش و بازپروری خبرهایی که برخی در اختیار همگان هست، فعالان بازار را به دانش تحلیلی درباره کارکردهای بازار و چشم‌اندازها مسلح کند. مقدمه این کار، دسته‌بندی مخاطبان به سه گروه «فعالان اقتصادی، صاحب‌نظران اقتصادی، سیاست‌گذاران» و تعریف نسبت هریک از اجزای این مثلث با دو ضلع دیگر و ایضا نسبت این منظومه سه‌وجهی با جامعه بود. از درون همین مفهوم‌سازی‌ها و دسته‌بندی‌ها بود که واقعیتی مهم رخ نمایاند: در باره مفاهیم اقتصادی درک مشترک وجود ندارد و بسیاری از مناقشه‌ها میان سیاست‌گذاران و فعالان بازار به‌خاطر تعاریف متفاوت از مضامین مشترک است. روزنامه دنیای‌اقتصاد با توجه به همین موضوع کوشید به کمک صاحب‌نظران خود و استادان اقتصاد، بین سیاست‌گذاران و فعالان بازار پلی برقرار کند که این دو ضلع اصلی اقتصاد کشور، در زمینه مفاهیم بنیادی مانند منافع ملی، نظریه و عمل اقتصادی، مزایا و معایبِ انتخاب روش‌های متفاوت اقتصادی، نیروهای معطوف به رونق و رکود در اقتصاد و در نهایت روش‌های منطقیِ سیاست‌گذاری و بنگاهداری اقتصادی به زبانی کم‌وبیش مشترک دست یابند. آنچه در انتشارات دنیای‌اقتصاد انجام می‌شود بخش تکمیلیِ همین دسته‌بندی و مفهوم‌سازی است.

-۲ یکی از مولفانی که انتشارات دنیای‌اقتصاد کتابی از وی ترجمه و به‌زودی روانه بازار می‌کند، در مقدمه کوتاهی که برای ترجمه فارسی کتاب نوشته آورده است: « به عقیده من، هر کتاب یا مقاله‌ای بعد از ۱۰ سال باید از حوزه تخصصی خود وارد حوزه عمومی شود و در معرض دید عمومی قرار گیرد. این مساله به طور قطع به پیشرفت علم کمک خواهد کرد.» این گفته را به شکلی دیگر هم می‌توان بازگوکرد: «کارویژه کتاب در میان انواعِ اقلام فرهنگی، طرح ایده‌های نو یا بازخوانی بدیع از ایده‌های موجود است. این نوآوری‌ها و بازخوانی‌ها از سطوح تخصصی آغاز می‌شود و اندک اندک به لایه‌های اجتماعی راه می‌یابد.» مطابق این نظر، انتشارات دنیای‌اقتصاد برای این تاسیس شده که پاره‌ای مفاهیم اقتصادی موجود را که به صورت ناقص یا احیانا تحریف شده در ایران شیوع یافته‌اند، بازخوانی کند و مفاهیمی را که اساسا مطرح نشده‌اند وارد ادبیات اقتصادی کند. به عنوان مثال نقد یکی از نمونه‌های خوانش ناقص از اندیشه تجدد در ایران و ارائه روایت تازه در این باب را می‌توان در کتاب «اندیشه آزادی» دید. یا نمونه‌ای که تاکنون در ایران درباره آن بحث جدی نشده، ماهیت فلسفی و اخلاقی پول است که انتشارات دنیای‌اقتصاد کوشید با ترجمه کتاب «اخلاق تولید پول» این خلأ را پر کند. علاوه‌بر اینها، خوانش‌های نو از تاریخ ایران در دستور کار انتشارات است. نخستین کتابی که در این زمینه چاپ شد، «سرگذشت شاهزاده خانم ایرانی: دومین کتاب تاج‌السلطنه» بود که در آن کاستی‌های تاریخ‌نگاری در ایران نشان داده شده است. منظور اصلی از چاپ این کتاب‌ها، غبار زدایی از مفاهیم و وقایعی است که اعوجاج‌های آنها، بر اثر تکرار و تواتر، به اموری بدیهی تبدیل شده‌اند و کسانی که با رجوع به آنها به تحلیل می‌پردازند، همان صورت‌های تحریف شده را مبنای داوری قرار می‌دهند و گاه تصاویری تحریف شده از واقعیت نشان می‌دهند. یکی از نمونه‌های مشهور در این زمینه، یکی انگاشتن «انگیزه‌های کاپیتالیستی» با «آزادی اقتصادی» و اخذ این نتیجه است که اقتصاد آزاد محملی برای افزایش ثروت و قدرت سرمایه‌داران و تشدید بینواییِ تهیدستان است. حال آنکه در کتاب‌هایی مانند «اقتصاد در یک درس» و «قانون، قانون‌گذاری و آزادی»که انتشارات دنیای‌اقتصاد منتشر کرده پیوند آزادی و زندگی شرافتمندانه و در عین حال مرفه، با آزادی اقتصادی نشان داده و توضیح داده می‌شود که دست بر قضا ذیل آزادی اقتصادی منافع تهیدستان بهتر تامین می‌شود تا در قالب اندیشه‌ها و کنش‌های معطوف به عدالت‌خواهی- دست‌کم به صورت تجربی چنین بوده است.

علاوه‌بر این آثار که روایت‌های آزادی محور در باب اقتصاد هستند، بازخوانی چپگرایی هم مورد اهتمام انتشارات دنیای اقتصاد هست. پاره‌ای آثار کارل مارکس و سوسیالیست‌هایی مانند آنتونیوگرامشی و رودولف هیلفردینگ به‌عنوان سوسیالیست‌هایی که واقعیت‌های جهان سرمایه داری را محققانه‌تر از دیگر همکیشان خود دیده‌اند، در شمار کارهایی است که انتشارات دنیای‌اقتصاد در دست تالیف و ترجمه دارد. چرا که فرض بر این است که جهانِ پس از قرن ۱۹ میلادی را با نادیده گرفتن کارل مارکس به درستی نمی‌توان فهمید و اگر امروزه به آرای این متفکر و پیروانش توجه نشود، تبیین اقتصاد از منظر آزادیخواهی و بازار از نقد محروم می‌شود و اندیشه‌ای که نقد نشود امکان شکوفایی نخواهد یافت.

همچنین اشکالی از نهادگرایی، مورد اعتنای جدی است و در این زمینه کتاب «چرا کشورها شکست می‌خورند» منتشر شده و کتاب جنجالی توماس پیکتی یعنی «سرمایه در قرن ۲۱» به‌زودی منتشر می‌شود. پاره‌ای از آثاری که انتشارات دنیای‌اقتصاد منتشر کرده یا در دست انتشار دارد به لحاظ فکری با هم معارضه دارند؛ اما این معارضه مانع نشر آنها نشده است. زیرا فرض بنیادی در انتشارات این است که دانش، اساسا محصول طرح پرسش و نقادی پیوسته است و پرسش‌ها اگر آبشخورهای متفاوت و ترجیحا معارض داشته باشند، قدرت آنها برای واداشتن انسان به اندیشیدن، بیشتر خواهد بود. وجه دیگری از فعالیت‌های انتشارات، معطوف به پاسخ دادن به پرسش‌ها و مسائل کشور است. کتاب‌هایی مانند «بیماری هلندی در اقتصاد ایران» «بهره‌وری صنعت ایران» و «آزادسازی و عملکرد اقتصادی» معطوف به مسائل و مشکلات اقتصاد و صنعت ایران هستند و می‌کوشند راهی پیش پای تصمیم‌سازان و سیاست‌گذاران ایرانی بگذارند. همچنین شماری کتاب در حوزه مدیریت در انتشارات دنیای اقتصاد چاپ شده که محور آنها آموزش اسلوب‌های مذاکره و ایجاد انگیزش در کارکنان و تقویت روحیه تفویض اختیار و نظایر اینها است.

دانشنامه بزرگ اقتصاد

اغتشاش مفهومی در مباحث اقتصادی، به‌ویژه اقتصاد سیاسی، فلسفه اقتصاد و مکاتب اقتصادی و ضرورت حل آن، انگیزه تدوین دانشنامه‌ای بزرگ را در انتشارات دنیای‌اقتصاد ایجاد کرد و از دو سال پیش مطالعات و تجهیز امکانات آن آغاز شد. در این مدت قریب ۶۰۰۰ مدخل اصلی و فرعی استخراج و چارچوب‌های نگارش دانشنامه تدوین شده است. این دانشنامه علاوه‌بر اینکه حاوی همه اطلاعات مندرج در دانشنامه‌های بزرگ جهان است، مدخل‌های اختصاصیِ پر شماری در باره اوضاع اقتصادی ایران، اقتصاددانان، کارشناسان و کارآفرینان ایرانی دارد. همچنین سیر تطور دانش اقتصادی در ایران و جدال‌های نظری و عملی در حوزه اقتصاد سیاسی در آن واکاوی شده است. شرح مدخل‌های این دانشنامه به‌گونه‌ای است که تصویری جامع از هر مفهوم و واژه و سیر شکل‌گیری و کاربست آن را ارائه می‌کند. عناصر بین رشته‌ای، همپوشانی‌های رشته‌های علوم انسانی و مواضعه‌ها و معارضه‌های بین این رشته‌های دانش از دیگر ویژگی‌های نوآورانه «دانشنامه بزرگ اقتصاد» است.

برگرفته از مجله تجارت فردا شماره۹۱

چرا انتشارات «دنیای‌اقتصاد»؟