گروه بورس- مدیر نظارت بر شرکت‌های بورس اوراق بهادار تهران در شرایطی از تعیین رتبه حاکمیت شرکتی برای شرکت‌های بورسی خبر داد که انتشار آمارهای اخیر از افزایش سهام شناور آزاد شرکت‌های بورسی در سال ۹۳ نشان‌دهنده رشد حضور سهامداران غیرمتمرکز در بازار سرمایه ایران است و ضرورت توجه به حقوق سهامداران خرد در مدیریت شرکت‌های بورسی افزایش یافته است. با این حال همچنان کارشناسان معتقدند مبحث حاکمیت شرکتی به مفهومی که در دنیا روی آن سرمایه‌گذاری شده در ایران با ساختارهای کنونی عملیاتی نیست و بنابراین باید زیرساخت‌های مرتبط با آن فراهم شود. شرکت‌های رتبه‌بندی حاکمیت شرکتی به عنوان یکی از این زیرساخت‌ها می‌تواند شرایط کافی را برای ارتقای اصل حاکمیت شرکتی برای بنگاه‌های بورسی فراهم سازد. در این رابطه به گفته سید‌روح‌الله حسینی‌مقدم، شرکت بورس پس از مطالعه روش‌های رتبه‌بندی شرکت‌ها از منظر حاکمیت شرکتی و دریافت نظرات اساتید، صاحب‌نظران و جامعه دانشگاهی، با هدف محاسبه شاخص حاکمیت شرکتی، برای اولین بار اقدام به محاسبه امتیاز و تعیین رتبه حاکمیت شرکتی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران کرده است. به گزارش روابط عمومی بورس، مدیر نظارت بر شرکت‌های بورس اوراق بهادار تهران با تاکید بر محاسبه شاخص حاکمیتی شرکت‌ها گفت: یکی از برنامه‌های توسعه‌ای مدیریت امور ناشران بورس اوراق بهادار تهران در سال ۱۳۹۲ محاسبه شاخص حاکمیت شرکتی بود. بر‌اساس مطالعات صورت گرفته متغیرهای مهم و مشترک بین کشورهای مختلف، به عنوان متغیرهای اصلی سیستم‌های ارزشیابی راهبری شرکتی در نظر گرفته شد.

وی تاکید کرد: پس از این مطالعه لازم بود چک‌لیست امتیاز دهی به ناشران تهیه شود. ضرورت داشت که چک لیست با توجه به مقررات و قوانین نافذ بر فعالیت شرکت‌ها در ایران تهیه شود. به همین دلیل چک لیست امتیاز دهی را هم در کشورهای مختلف مورد بررسی قرار دادیم. پس از این اقدام، چک لیست نهایی شده به شور گذاشته شد. در این مرحله نظرات ۲۵ صاحب‌نظر داخلی که با موضوع حاکمیت شرکتی آشنایی داشته و ساختار شرکت‌ها را نیز می‌شناختند، دریافت شد و سپس درخواست کردیم به هر بخش وزن مورد نظر خود را با توجه به اهمیت هر متغیر اختصاص دهند. سپس میانگین اوزان پیشنهادی برای هر متغیر تخصیص داده شد. مدیر نظارت بر شرکت‌های بورس اوراق بهادار تهران با مد نظر قرار دادن دیدگاه صاحب‌نظران یادآور شد: از طرفی پرسش‌هایی که در چک لیست از دید صاحب‌نظران کم اهمیت بود، حذف و میانگین درصدهای اختصاص داده شده به چک لیست مورد نظر به عنوان معیار نهایی انتخاب شد. وی با اشاره به محتوای چک‌لیست گفت: چک‌لیست نهایی مشتمل بر ۵ قسمت اصلی است و بررسی اولیه چک لیست مورد نظر نشان می‌دهد که براساس اصول کلی حاکمیت شرکتی بین‌المللی تهیه شده است. به گفته وی این پنج قسمت عبارت است از: الف- حقوق سهامداران و ذینفعان با وزن ۲۵درصد و ۱۱ متغیر؛ ب‌- هیات مدیره، کمیته‌های آن و تعهد به حاکمیت شرکتی با وزن ۲۵ درصد و ۱۰ متغیر؛ ج‌- حسابرسی با ۱۵ درصد وزن و ۶ متغیر؛ د‌- افشا عمومی و شفاف سازی با ۱۵درصد وزن و ۷ متغیر؛ ذ‌- امتیاز اطلاع رسانی با ۲۰ درصد وزن و یک متغیر.

به گفته حسینی مقدم، پس از اختصاص وزن به هر متغیر، برای محاسبه امتیاز هر متغیر منشوری تهیه شد تا رویه‌ها برای سنجش سطح رعایت و امتیازدهی هر متغیر یکسان شود. وی امتیازبندی شرکت‌ها از نظر راهبری شرکتی را در اولویت دانست و اعلام کرد: پرسشنامه رتبه‌بندی با توجه به دستورالعمل راهبری شرکتی دارای پنج بخش اصلی است و هر بخش مشتمل بر چندین پرسش بوده که رتبه نهایی راهبری شرکتی هر شرکت با توجه به آن تعیین می‌شود. برای تکمیل این پرسشنامه سه روش مد نظر قرار گرفت و مزایا و معایب هر روش بررسی شد. وی افزود: روش اول تکمیل این چک لیست توسط مدیریت امور ناشران بورس اوراق بهادار تهران بوده است. در این روش با استفاده از منابع در دسترس نظیر سایت شرکت، گزارش فعالیت هیات مدیره به مجمع، امتیاز اطلاع رسانی منتشر شده توسط سازمان بورس، گزارش کنترل داخلی شرکت و اظهار نظر حسابرس شرکت نسبت به صورتهای مالی به ویژه بحث معاملات و رعایت مقررات نسبت به تکمیل چک لیست اقدام می‌شد. مدیر نظارت بر شرکت‌های بورس اوراق بهادار تهران با مد نظر قرار دادن روند رتبه‌بندی شرکت‌ها اظهار کرد: فرآیند کار برای بیش از ۳۰۰ شرکت پذیرفته شده در بورس تهران سالی یکبار انجام می‌شود و با توجه به آنکه سال مالی بیش از ۸۵ درصد شرکت‌های بورس تهران پایان اسفندماه است، این رتبه‌بندی در تیرماه هر سال انجام و نتایج آن قابل انتشار است. چنانچه بنا باشد در شاخص خاصی نیز از این رتبه‌بندی استفاده شود، در تیرماه هر سال این شرکت‌ها به روز خواهد شد. وی یادآور شد: در روش دوم، چک‌لیست یاد شده برای ناشران پذیرفته شده ارسال می‌شود تا دبیر هیات مدیره هر شرکت یا بخش مالی، آن را تکمیل کرده و برای بورس اوراق بهادار تهران ارسال کند. البته برای بالابردن قابلیت اتکا می‌توان از حسابرسان خواست تا پرسش نامه یاد شده را تایید و سپس برای مدیریت ناشران ارسال شود. پس از دریافت چک لیستها، امتیازدهی و سپس رتبه‌بندی انجام می‌گیرد. چنانچه حسابرسی شدن این چک لیست‌ها ضروری نباشد می‌توان به‌طور تصادفی ۱۰ درصد از چک لیست‌های اخذ شده را توسط کارشناسان بورس، بررسی و سپس بر اساس وزن هر بخش، امتیازدهی لازم انجام می‌شود که در پایان رتبه‌بندی شرکت‌ها بر اساس امتیازی که کسب کرده‌اند انجام می‌شود. مدیر نظارت بر شرکت‌های بورس تهران گفت: روش سوم نیز سپردن موضوع رتبه‌بندی و امتیاز دهی به نهاد بیرونی و مستقل نظیر موسسات رتبه‌بندی است. به عنوان مثال در کشور ترکیه این امتیاز دهی توسط یک نهاد مستقل انجام می‌شود. نتیجه کار در سه روش همسان است. در نهایت چک لیست پذیرفته شده تکمیل و پس از امتیازدهی، رتبه‌بندی آنها صورت خواهد گرفت. حسینی مقدم با اشاره به سیستم رتبه‌بندی شرکت بورس اوراق بهادار تهران اعلام کرد: شرکت بر اساس دو روش اول اقدام به رتبه‌بندی کرد. همان‌گونه که اشاره شد براساس آخرین منابع در دسترس از قبیل سایت شرکت، امتیاز اطلاع‌رسانی، نتایج طبقه‌بندی بورس، گزارش کنترل داخلی هر شرکت، گزارش فعالیت هیات مدیره به مجمع و اظهار نظر حسابرس نسبت به صورت‌های مالی امتیاز هر شرکت تعیین شد. به‌منظور کاهش انحراف از واقعیت، امتیازات به‌دست آمده به مضرب پنج گرد شد. البته آنچه در حال حاضر به عنوان رتبه‌بندی شرکت‌ها از منظر حاکمیت شرکتی محاسبه و منتشر می‌شود با استفاده از روش اول است. وی اظهار داشت: رتبه راهبری شرکتی، سیاستها و رویه‌های راهبری شرکتی شرکت‌های بورسی و میزان رعایت منافع ذی‌نفعان شرکت با تاکید بر منافع سهامداران را ارزیابی می‌کند. رتبه‌بندی‌های راهبری شرکتی نسبی است و بر مبنای درصد از صفر تا ۱۰۰ گزارش می‌شود.

مدیر نظارت بر شرکت‌های بورس تهران با تاکید بر متوسط امتیازی حاکمیت شرکتی ادامه داد: از آنجاکه تاکنون در خصوص انتشار جزئیات امتیاز شرکت‌ها تصمیم گیری نشد، تنها می‌توان بیان داشت که متوسط امتیاز راهبری شرکتی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران حدود ۵۷ از ۱۰۰ است. متوسط امتیاز حاکمیت شرکتی در تابلوی اصلی بازار اول ۶۲، در تابلوی فرعی بازار اول، ۵۹ و در بازار دوم ۵۷ است. همچنین صنعت داروسازی و لوازم خانگی و برقی به ترتیب با کسب ۷۱ و ۴۷ امتیاز، بیشترین و کمترین امتیاز راهبری را به خود اختصاص دادند. صنایعی مانند بانک و لیزینگ، بیمه، سیمان و ساختمان به ترتیب با امتیازهای ۷۰، ۶۵، ۶۲ و ۶۱ در رتبه‌های بعدی قراردارند.