عباس وفادار حسابدار رسمی، کارشناس رسمی دادگستری بخش اول: در نوشتاری با عنوان «آثار مالیاتی استاندارد حسابداری شماره ۱۵» که به قلم اینجانب و جناب آقای فرزاد شهدادفرد نگاشته و در صفحه بورس روزنامه دنیای اقتصاد مورخ ۲/۲/۱۳۹۳ منتشر شد، چنین نتیجه‌گیری شد که قانون‌گذار در تبصره یک ماده ۱۴۳ و ماده ۱۴۳ مکرر قانون مالیات‌های مستقیم، نحوه شمول مالیات بر نقل و انتقال سهام، سهم‌الشرکه و حق‌تقدم سهام و سهم‌الشرکه شرکا در سایر شرکت‌ها از جمله شرکت‌های پذیرفته شده در بورس‌ها یا بازارهای خارج از بورس دارای مجوز را کاملا احصا کرده‌ و تصریح کرده که از این بابت وجه دیگری به عنوان مالیات بر درآمد نقل و انتقال سهام و حق‌تقدم سهام و مالیات بر ارزش افزوده خرید و فروش مطالبه نخواهد شد. بر این اساس، سود حاصل از افزایش ارزش سرمایه‌گذاری‌های سریع‌المعامله جاری که در اجرای استاندارد حسابداری تجدید نظر شده سرمایه‌گذاری‌ها، قبل از فروش این سرمایه‌گذاری‌ها شناسایی می‌شود، نباید مشمول هیچ گونه مالیاتی از جمله ۲۵ درصد مالیات موضوع ماده ۱۰۵ قانون مالیات‌های مستقیم شود. این دسته از سرمایه‌گذاری‌ها تنها در زمان نقل و انتقال، مشمول مالیات مقطوع به میزان نیم درصد ارزش فروش آنها (موضوع ماده ۱۴۳ مکرر قانون مالیات‌های مستقیم) قرار خواهند گرفت که توسط کارگزاران بورس‌ها و بازارهای خارج از بورس، از انتقال‌دهنده وصول و به حساب سازمان امور مالیاتی واریز می‌شود. پس از چاپ این نوشتار، برخی همکاران محترم با اشاره به مفاد مواد ۱ و ۱۰۵ قانون مالیات‌های مستقیم بر این اعتقاد بودند که سود تحصیل شده از بابت افزایش ارزش سرمایه‌گذاری‌های سریع‌المعامله، در صورتی که همزمان با نقل و انتقال این سرمایه‌گذاری نباشد، مشمول ۲۵ درصد مالیات موضوع ماده ۱۰۵ قانون مالیات‌های مستقیم می‌شود. همچنین، همکار محترم جناب آقای منصور شمس‌احمدی نیز در یادداشتی با عنوان «شوک در راه بازار سرمایه» که در روزنامه دنیای اقتصاد مورخ ۱۸/۲/۱۳۹۳ منتشر شد، از منظر دیگری به موضوع سود حاصل از افزایش ارزش سرمایه‌گذاری‌های سریع‌المعامله پرداخته‌ و استدلال کرده‌اند: «سهام به تبع منافع آن که سود است و به صورت نقدی پرداخت می‌شود، جزو اموال منقول تبعی طبقه‌بندی می‌شود.

بنابراین نه دارایی ثابت است و نه دارایی نامشهود و از آنجا که طبق آیین‌نامه اجرایی ماده ۱۷ قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی در تامین نیازهای کشور فقط تجدید ارزیابی دارایی‌های ثابت و نامشهود (بنابه تعریف دارایی‌ها، طبق ماده یک آیین‌نامه یاد شده) و آن هم با احراز شرایط تصریح شده در آن آیین‌نامه، مشمول معافیت مالیاتی شده‌اند، بنابراین تجدید ارزیابی سرمایه‌گذاری‌ها مشمول مالیات است.»

۱. بنا به دلایل زیر، سود شناسایی شده از بابت افزایش ارزش سرمایه‌گذاری‌های سریع‌المعامله به شرح مندرج در استاندارد تجدید نظرشده شماره ۱۵ با عنوان سرمایه‌گذاری‌ها، از مصادیق درآمد تحصیل شده مذکور در مواد ۱ و ۱۰۵ قانون مالیات‌های مستقیم نیست:

۱-۱. قانون‌گذار در تبصره یک ماده ۱۴۳ و ماده ۱۴۳ مکرر قانون مالیات‌های مستقیم، نحوه شمول مالیات بر نقل و انتقال سهام، سهم‌الشرکه و حق‌تقدم سهام و سهم‌الشرکه شرکا در سایر شرکت‌ها از جمله شرکت‌های پذیرفته شده در بورس‌ها یا بازارهای خارج از بورس دارای مجوز را احصا کرده‌ و تصریح کرده که از این بابت وجه دیگری به عنوان مالیات بر درآمد نقل و انتقال سهام و حق‌تقدم سهام و مالیات بر ارزش افزوده خرید و فروش مطالبه نخواهد شد. بنابراین به موجب اصول مسلم حقوقی، خاص موخر که در اینجا تبصره یک ماده ۱۴۳ و ماده ۱۴۳ مکرر قانون مالیات‌های مستقیم است، عام مقدم را که کلیه درآمدهای تحصیل شده اشخاص به شرح مندرج در مواد ۱ و ۱۰۵ قانون مالیات‌های مستقیم است، تخصیص می‌زند. بنا بر این، حکم مالیات سهام، سهم‌الشرکه و حق‌تقدم آنها، در تبصره یک ماده ۱۴۳ و ماده ۱۴۳ مکرر داده ‌شده؛ بنابراین از شمول عام مواد ۱ و ۱۰۵ قانون مالیات‌های مستقیم خارج است.

۱-۲. بر همین اساس است که در متن ماده ۱۰۵ قانون مالیات‌های مستقیم، درآمدهای تحصیل شده ناشی از مواردی که طبق مقررات این قانون دارای نرخ جداگانه‌ای هستند، از جمله تبصره یک ماده ۱۴۳ و ماده ۱۴۳ مکرر قانون مالیات‌های مستقیم را از مفاد این ماده مستثنی کرده است.

۱-۳. قانون‌گذار با علم به اینکه نقل و انتقال سهام منجر به کسب سود یا تحمیل زیان می‌شود، برای مالیات آن حکم خاص داده و در نتیجه، سود و زیان ناشی از آن، به عنوان درآمد مشمول مالیات و زیان قابل قبول از لحاظ مالیاتی تلقی نمی‌شوند.

۱-۴. رویه سازمان امور مالیاتی در سال‌‌های اخیر نیز موید این مدعا است زیرا تنها از هر نقل و انتقال سهام، مالیات مقطوع دریافت کرده و از بابت سود حاصل از نقل و انتقال که در عمل، به نوعی همان افزایش در ارزش سهام تا سطحی است که به آن مبلغ به فروش رسیده، مالیاتی دریافت نکرده‌است. در هیچ جای قانون نیز نیامده‌است که درآمد حاصل از نقل و انتقال سهام تنها در صورتی که در مقطع واگذاری شناسایی شود و مالیات نقل و انتقال آن پرداخت شده‌باشد، از مالیات معاف است. بر این اساس است که ادارات امور مالیاتی در‌مواردی نیز که مودیان، سهامی را واگذار و سود حاصل از واگذاری را شناسایی کنند، اما مالیات نقل و انتقال را پرداخت نکرده ‌باشند، تنها به مطالبه مالیات نقل و انتقال از مودی اکتفا می‌کنند و از بابت سود حاصل از واگذاری، مالیاتی مطالبه نمی‌کنند.

۲. بنا به دلایل زیر، مقایسه سود حاصل از افزایش ارزش سرمایه‌گذاری‌های سریع‌المعامله با تجدید ارزیابی دارایی‌های ثابت و مشمول مالیات دانستن آن به لحاظ عدم انطباق با مفاد آیین‌نامه اجرایی ماده ۱۷ قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی در تامین نیازهای کشور صحیح نیست.