همه محدودیت‌های بورس را بردارید

گروه بورس- بهاره نوری: بالاخره پس از کش و قوس‌های فراوان طی هفته‌های اخیر شیوه معاملاتی محدودیت فروش برداشته شد؛ سیاستی که براساس آن بین ساعت ۸:۳۰ تا ۱۲ سقف مجاز ورود سفارش فروش از هر کد معاملاتی در هر نماد ۲ درصد حجم مبنا یا ۵۰ هزار سهم (هر کدام بیشتر باشد) بود و اگرچه بین ساعت ۱۲ تا ۱۲:۳۰ سقف فوق اعمال نمی‌شد، ولی سفارش‌های خرید و فروش صرفا به قیمت پایانی ساعت ۱۲ و آن هم از نوع انجام و ابطال می‌توانست وارد سامانه شود. این دستورالعمل به نظر بیشتر کارشناسان بازار باعث شد که بازار از حالت حراج خارج شده و به یک بازار سفارشی که هدف آن حفظ شاخص است، تبدیل شود.پیامد دیگر این سیاست طولانی‌تر شدن پروسه روند اصلاح شاخص بود که در واقع شاخص عدم توانایی خود اصلاحی سریع را در زمان جبران کرد و مجبور شد یک پروسه طولانی را طی کرده و نزدیک به ۱۲درصد افت کند، در حالی که اگر این اتفاق به صورت لحظه‌ای و در زمان مناسب انجام می‌شد قیمت سهام با این افت روبه‌رو نشده و کاهشی متناسب با ریزش شاخص را تجربه می‌کرد، نه در خیلی از موارد بیش از دو برابر آن.در این بین سازمان معتقد است که تنها برای حمایت از سهامداران جزء و تازه‌وارد خود این سیاست را اعمال کرده، در حالی که آنان نیز نفعی از این سیاست نبردند؛ چراکه طی این مدت شاخص در حدود ۳ هزار و ۵۰۰ واحد دیگر ریزش داشت و قطعا سهامدار حقیقی تازه‌وارد، بار این ریزش را به دوش کشید.به نظر می‌رسد سازمان باید به عنوان نهاد ناظر قبل از اتخاذ چنین تصمیماتی از نمادهای دیگر بازار از جمله شورای بورس و فعالان آن نیز نظرخواهی کند تا ریسک تصمیم خود را به حداقل برساند و بهترین تصمیم‌گیری را در شرایط سخت داشته باشد.

اعضای شورای بورس نظر مثبتی درخصوص محدودیت‌های شیوه معاملاتی جدید که در چند هفته اخیر معمول شد، نداشتند و نهایتا رای و اصرار آنها برای رفع این محدودیت‌ها باعث شد که از امروز وضعیت به شیوه سابق برگردد.حسین عبده‌تبریزی از اعضای شورای عالی بورس در این زمینه گفت: با توجه به آنکه جلسات رسمی شورا حداکثر ماهی یک بار تشکیل می‌شود و در چند ماه اخیر ۳ بار شورا تشکیل جلسه داده و از طرفی سایر جلسات شورا که به نشست فرعی شورا مشهور است نمی‌تواند رسما اخذ تصمیم کند و برای جلسات اصلی شورا خوراک و مطلب آماده می‌کند در نتیجه اصولا شورا وارد موضوعات اجرایی مربوط به مقام ناظر نمی‌شود و این تصمیمات را سازمان بورس و اوراق بهادار اخذ می‌کند.

وی در ادامه افزود: سازمان دلیل محدودیت‌های اخیر را حمایت از سهامداران جدید و کسانی ذکر کرده که طی چند ماه اخیر به سمت بازار سهام آمده‌اند. یعنی سازمان معتقد است این عده هستند که به طور خالص زیان کرده‌اند و سهامداران حرفه‌ای قبلی که در گذشته سود برده‌اند، زیان خالص نداشته‌اند. این استدلال از نظر اینجانب و بسیاری از اعضای شورا پذیرفتنی نیست، چراکه اولا حرفه‌ای‌های بازار و نیز کارشناسان مالی چنین دخالت‌هایی را دخالت در بازار و تغییر جهت آن تلقی می‌کنند و می‌گویند مدیر بازار حق ندارد به بازار جهت دهد حتی اگر هدف از آن تغییر جهت، هدفی خیر باشد. ثانیا عموم بازیگران بازار این محدودیت‌ها را متاسفانه به شاخص‌سازی ربط می‌دهند؛ برای نمونه آنها بسته شدن یک نماد خاص را حمایت از شاخص بازار تعبیر می‌کنند. به علاوه اینکه وقتی محدودیت تعداد فروش تا ساعت ۱۲ اعمال می‌شود، بعد از این ساعت هم تنها به قیمت متوسط صبح می‌توان سهم معامله کرد؛ در حالی که این معامله هم مشروط است که خریداری در بازار باشد و اگر تقاضا نباشد اجازه عرضه داده نمی‌شود، آنگاه فعالان بازار همه این اقدامات را به مثابه حمایت از شاخص و بازار تعبیر می‌کنند. گویی که فردی تلاش می‌کند همه راه‌های پایین رفتن شاخص را مسدود کند.

سپس دبیرکل سابق بورس اوراق بهادار به اتفاقات اخیر در بورس روسیه اشاره و اظهار کرد: شاهد بودیم که بورس مسکو پس از اتفاقات اوکراین در یک روز ۱۱ درصد افت شاخص سهام داشت و از فردای آن روز معاملات عملا به حالت عادی بازگشت؛ نه صفی بود و نه شکایت و نه نامه‌نگاری. چراکه در خارج از کنترل بازیگران و مدیران بازار حادثه‌ای رخ داده بود که روی شاخص تاثیر گذاشت و حاصل آن ۱۱ درصد کاهش بود.

عبده‌تبریزی از طرفی رشد شاخص را به رشد دلار نسبت داد و عنوان کرد: در ایران افزایش عمده شاخص به دلیل اصلاح قیمت ریال پس از افزایش نرخ دلار، در یک روز یا دوره‌ای کوتاه در شاخص انعکاس نیافت و محدودیت‌های قبلی شاخص یعنی دامنه نوسان و حجم مبنا نیز به شاخص اجازه عکس‌العمل سریع نداد تا پس از آن معاملات به وضعیت عادی برگردد. در عوض این افزایش شاخص ظرف چند ماه صورت گرفت و در طول آن هم رسانه‌ها از فتح قلل جدید قیمت و برخی مقامات کشور نیز از افزایش شاخص به مثابه دستاوردهای اقتصادی کشور سخن راندند. به عقیده وی، اما در کاهش یک ماهه اخیر شاخص محدودیت‌های گذشته و همچنین محدودیت‌های جدید نگذاشت شاخص به یکباره اصلاح شود و معاملات به شرایط عادی برگردد.

عبده‌تبریزی افزود: مقامات علاقه‌مند به شاخص در این روزها نیز ناچار بودند کاهش شاخص را توجیه کنند، در حالی که واقعا نه بالا رفتن شاخص و نه پایین آمدن آن در حیطه مسوولیت، نظارت یا کنترل آنان نیست. بسیاری از کارشناسان بازار این محدودیت‌ها را نمی‌‌پذیرند و معتقدند که اصلاح باید با سرعت انجام شود و نوسان در ذات بازار است. اما همکاران سازمان در نقطه مقابل معتقد بودند که نباید افت شاخص به بحران تعبیر شود و سرمایه‌گذاران جزء متضرر و از بازار گریزان شوند. بنابراین ضمن اینکه هکاران شورا همگی بر حسن نیت و هدف خیر سازمان اتفاق نظر دارند، اما در مورد محدودیت‌های جدید بازار همچون بسیاری از بازیگران و کارشناسان بازار معتقد بودند که این شیوه به بازار کمک نمی‌کند و باید هرچه زودتر به شرایط عادی بازگشت.

این عضو شورای عالی بورس در ادامه به عمق بازار سرمایه اشاره و بیان کرد: بازار سرمایه ایران دیگر در وضعیت سال‌های آغازین دهه ۸۰ نیست که حجم و تعداد بازیگران آن محدود باشد. به نظر می‌رسد که کودک بازار سرمایه پس از گذشت چندین سال، نوجوانی است که به مراقبت‌های پیشین احتیاجی ندارد. زمانی که مدیران وقت بازار در گذشته دامنه نوسان و حجم مبنا را برقرار کردند، بازار سرمایه کوچک و تعداد شرکت‌کنندگان در آن محدود بود، در عین حال حجم معاملات بسیار نازل بود و گاهی با معامله‌ای کوچک به قیمت بالا یا به قیمت پایین شاخص به شدت تحت تاثیر قرار می‌گرفت. البته همان زمان نیز محدودیت‌های دامنه نوسان یا حجم مبنا منتقدان خود را داشت. اکنون نه تنها نیازی به اعمال شیوه‌هایی همچون شیوه چند هفته اخیر نیست، بلکه باید در جهت گسترش دامنه نوسان و حذف حجم مبنا تصمیم گرفت. بنده خود تصور نمی‌کنم اگر این محدودیت‌ها کم شود به زیان بازار باشد و حساسیت همه ما نسبت به شاخص باید کاهش یابد و تعداد شاخص‌ها باید افزایش یابد تا سرمایه‌گذاران صرفا به اتکای شاخص کل و بالا و پایین رفتن آن تصمیم نگیرند.

به گفته وی، کاهش اتکا به شاخص سطح تحلیل بازار را بالا می‌برد. سرمایه‌گذاران جزء و غیرحرفه‌ای نباید برای خرید سهم بی محابا اقدام کنند. آنها باید به تجربه و مهارت مدیر صندوق‌ها تکیه کنند. سرمایه‌گذاران باید بدانند که مدیران بازار دخالتی در شاخص ندارند و وظیفه آنها محدود به روان نگه داشتن بازار و سالم نگه داشتن آن است. عبده‌تبریزی در پایان اظهار امیدواری کرد که در سال ۱۳۹۳ برنامه‌ریزی مدیران بازار در راستای ایجاد تحول برای کنار گذاشتن محدودیت‌ها و رساندن سطح بازار سرمایه به سطح بورس‌های منطقه باشد. به گفته وی، بی‌شک بازار سرمایه ایران ظرفیت‌های گسترده‌ای دارد که آثار آن را در سال‌های پیش‌رو خواهیم دید اگر اتفاقات لازم در بخش واقعی اقتصاد رخ دهد.