علل ناپایداری بورس تهران
دنیای اقتصاد- بازار سرمایه در روزهای اخیر، نوسانات شدیدی را تجربه کرده است که بیشتر به دلیل تبعیت فعالان این بازار از شایعات و هیجانات موجود است. در پی ناامیدی از بازارهای موازی، بسیاری از سرمایه‌گذاران غیرحرفه‌ای به دنبال کسب سودهای کوتاه‌مدت وارد بورس شده‌اند؛ درحالی‌که کارشناسان، همواره بازار سرمایه را گزینه‌ای مناسب برای سرمایه‌گذاران میان‌مدت و بلندمدت می‌دانند. در این بین، شیوع شاخص‌گرایی و صف‌گرایی، نماد بازار هیجانی معرفی شده است. به گفته کارشناسان، آموزش و سمت‌وسو دادن صحیح به انتظارات سرمایه‌گذاران، راه‌حل برون‌رفت از این وضعیت است.
تردید سرمایه‌گذاران ادامه دارد
ناپایداری بورس در سایه شایعات
گروه بورس- مجید اسکندری: بازار سرمایه، بازار اطلاعات مالی است و آنها که به این ابزار دسترسی بیشتری دارند، همواره از بقیه موفق‌ترند.
اما در این میان سرمایه‌گذاران باید قبل از استفاده از اطلاعات موجود از صحت و سقم آنها اطمینان حاصل کنند، در غیر این صورت، شایعات جای اطلاعات صحیح را خواهد گرفت و رفتار غیرمنطقی براساس اطلاعات غلط، بازار را به سمتی خواهد برد که جز زیان سرمایه‌گذاران خرد حاصلی نخواهد داشت.
بازار سرمایه طی یکی دو هفته اخیر، نوسانات شدیدی را تجربه کرد که بیشتر به دلیل تبعیت فعالان این بازار از شایعات و هیجانات موجود بود.
سرمایه‌گذاران غیرحرفه‌ای که از بازدهی بازارهای موازی ناامید شده بودند، در حالی که انتظارات کوتاه‌مدت غیرمنطقی از بازار سرمایه داشتند به هیجانات و شایعات موجود دامن زدند و جو ناپایداری را در بازار پدید آوردند.
در حالی که تجربه نشان داده است که بازار سرمایه در درازمدت می‌‌تواند امن‌ترین گزینه برای سرمایه‌گذاری باشد؛ اگرچه برخی رخدادها در کوتاه‌مدت می‌تواند تاثیر منفی بر این بازار داشته باشد- مانند ابهامات بودجه و مسائل مطرح شده پیرامون صنایع تاثیرگذار در بازار که طی مدت یادشده بر روند منفی بازار تاثیر گذاشت- اما همواره کارشناسان بازار سرمایه را گزینه‌ای مناسب، برای سرمایه‌گذاران میان‌مدت و بلندمدت معرفی می‌کنند و سهامداران را به خویشتن‌داری و پرهیز از سفته‌بازی و رفتارهای هیجانی توصیه می‌کنند.
سرمایه‌گذاران بلندمدت از بازار خارج نمی‌شوند
معاون عملیات و بازار شرکت تامین سرمایه امین درباره تصویر فعلی بورس از منظر سرمایه‌گذاران بلندمدت و تمایل آنها به خروج از بازار توضیح داد: برای سرمایه‌گذاران کلان (حقوقی) بلندمدت، بازار سرمایه همواره بستر مناسبی برای سرمایه‌گذاری بوده و هست و در مواقعی که بازار رو به پایین و منفی است، آنها فقط درصدد اصلاح پرتفوی خود برآمده و به هیچ عنوان منابع خود را از بازار خارج نمی‌کنند (نمی‌توانند خارج کنند) فقط ممکن است، ترکیب دارایی‌ها را در پرتفوی خود به سمت سهام‌ بنیادی‌تر سوق داده یا در سهام‌ بنیادی که دارند، قیمت تمام‌شده خود را پایین بیاورند.
داود رزاقی گفت: از منظر این گروه، افت و اخیر قیمت‌ها در بازار سهام کاملا هیجانی و تنها از جنبه فضای روانی حاکم بر روند معاملات رخ داده است و با رشد زیادی که قیمت‌ها طی سال جاری شاهد آن بودند، انتظار اصلاح وجود داشت.
وی ادامه داد: برای سرمایه‌گذاران خرد (حقیقی) بلندمدت، نیز تقریبا همین وضعیت حاکم است، فقط با این تفاوت که دیگر به پرتفوی خود سهمی اضافه نکرده و شاید در سهم‌‌هایی که سود خوبی کرده و به هدف (تارگت) قیمتی‌اش رسیده و حتی از آن گذشته باشد به فکر تبدیل آن به اوراق مشارکت با درآمد ثابت و تضمین شده بیفتند و منتظر آینده بمانند تا ارزان‌تر بخرند و سهام شرکت‌هایی را که از لحاظ پارامترهای بنیادی قوی هستند با عجله به فروش نمی‌رسانند.
معاون تامین سرمایه امین با اشاره به ابهامات موجود در بازار خاطرنشان کرد: شرایط خاص برخی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری مانند زمان پرداخت سود یا شرکت‌های سرمایه‌گذاری برای شناسایی سود و پایان سال مالی آنها، نزدیکی به پایان ماه و تسویه با سرمایه‌گذاران دارای خریدهای اعتباری با کارگزاران، تصویب بودجه سال بعد دولت و تعیین برخی عوامل موثر بر بودجه شرکت‌های بورسی، پیش‌بینی بودجه سال بعد اغلب شرکت‌ها، مسائل سیاسی داخلی و خارجی (موضوع هسته‌ای و سوریه)، عرضه‌های سازمان خصوصی‌سازی، شایعات مربوط به تغییرات مدیریتی در سازمان بورس و اوراق بهادار و افزایش وام تسهیلات مسکن نیز موجب این موضع شده و نبود ثبات در تصمیم‌گیری و ابهام در آنها را ایجاد کرده است.
وی تاکید کرد: البته بسیاری از شرکت‌ها گزارش‌های 9 ماهه مطلوبی را به بازار ارائه کرده‌اند و برخی از آنها با تعدیل مثبت و پوشش بالا همراه بوده‌اند که کمی از ابهامات را کاسته است.
سرمایه‌گذاران هیجان‌ساز، گوش به زنگ شایعات
این کارشناس بازار درخصوص ریسک‌پذیری سرمایه‌هایی که از بازارهای طلا و ارز وارد بازارسرمایه شده‌اند، گفت: این سرمایه‌های خرد به ظاهر معمولا ریسک‌پذیری بالایی داشته و دنبال سود بالا در کوتاه مدت هستند و در عمل در بازار، رفتار هیجانی ایجاد می‌کنند. از سوی دیگر به دلیل عدم آشنایی کامل با بازارسرمایه قبل از سرمایه‌گذاری با کوچک‌ترین بی مهری از طرف بازار رفتار هیجانی از خود نشان داده و فقط به دنبال شایعات بوده و تحلیل سهام و شرکت‌ها را کار بیهوده‌ای می‌دانند.
رزاقی سپس گفت: به دلیل عدم آموزش کافی و فرهنگ‌سازی صحیح نمی‌توان به حضور بلندمدت آنان در این بازار امید چندانی داشت و این گروه اعتماد چندانی به نهادهای بازار سرمایه نداشته و به‌جای سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سرمایه‌گذاری به دنبال گرفتن کد معاملاتی و انجام معاملات آنلاین و گوش به زنگ شایعات برای انجام معاملات هستند؛ در نتیجه در بلندمدت یا باید خود را با ریسک‌های موجود و شرایط بازار سرمایه وفق داده یا از آن خارج شوند.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا سرمایه‌گذارانی که از بازارهای طلا و ارز وارد بورس شده‌اند با بهبود بازارهایی مثل مسکن یا حتی سکه بورس را ترک نمی‌کنند، پاسخ داد: این گروه به بازار سرمایه به دید کوتاه‌مدت می‌نگرند و برای از دست ندادن فرصت در زمان افت یا ثبات بازارهای رقیب (مسکن، طلا و ارز) به سمت بازار سرمایه آمده‌اند، بنابراین نمی‌توان برای حضور همه آنها در بلندمدت برنامه‌ریزی کرد. دلیل این امر عدم تمایل آنها برای وقت گذاشتن و آموزش حرفه یا سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سرمایه‌گذاری است.
وی درباره امکان خروج سرمایه‌گذاران با دید کوتاه‌مدت به دلیل ریزش‌های اخیر بازار گفت: نوسان جزو ذات بازار سرمایه دارد و خروج این گروه بستگی به یافتن بازار دیگری برای سرمایه‌گذاری دارد و با توجه به عدم شروع به رشد یا عدم شایعه رشد در بازارهای رقیب، به نظر می‌رسد این گروه، در حال حاضر به دنبال نقد کردن سهام و جایگزین کردن آن با اوراق با درآمد ثابت تضمین شده هستند، به طوری که این اوراق در قیمت اسمی در بازار سرمایه نایاب شده است. به نظر می‌رسد این گروه کمی دیگر منتظر مانده و سپس بازار هدف خود را انتخاب کنند.
رزاقی درباره تاثیر تدوین بودجه در مجلس بر صنایع سودآور بورس گفت: با کاهش سود شرکت‌های بورسی قیمت سهام آنها نیز کاهش یافته و این بازار را دچار رکود می‌کند، اما باید منتظر تصویب نهایی و آثار آن ماند، چون هر لحظه اخبار مختلفی به گوش می‌رسد.
آسیب‌پذیری بازار از شاخص‌گرایی
وی درباره آسیب‌پذیری بازار به دلیل شاخص‌گرایی فعالان بازار در کنار صف‌گرایی بخش زیادی از سرمایه‌گذاران بازار گفت: معمولا صف به دلیل وجود حجم مبنا و دامنه نوسان به وجود می‌آید. با توجه به بزرگ شدن بازار معمولا سهام شرکت‌های مطرح و بزرگ، روان بوده و کمتر شاهد صف‌های خرید یا فروش بلندمدت هستیم، مگر در موارد خاص، بنابراین می‌توان ویژگی نقدشوندگی را که یکی از مولفه‌های اصلی برای سرمایه‌گذاران است، در بازار سرمایه ملاحظه کرد.
رزاقی تصریح کرد: موضوع شاخص‌گرایی و صف‌گرایی، نماد و نمود وجود بازار هیجانی و تصمیمات مبتنی بر شایعات است و باعث آسیب به بازار خواهد شد. وقتی که سهام شرکتی روز را با صف خرید شروع کرده و طی روز چندین بار صف فروش و دوباره صف خرید می‌شود و در پایان با صف فروش بسته می‌شود از نشانه‌های این موضوع است.
وی تاکید کرد: افزایش شاخص بورس و اعلام آن از طریق رسانه‌های عمومی و تشویق مردم برای سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه توسط مدیران عالی کشور موجب سرازیر شدن سرمایه‌های مردم به این بازار شد و در این بین جای خالی آموزش قابل لمس است.
رزاقی درخصوص امکان بازگشت بورس به وضعیت پایدار با توجه به پیش بینی‌هایی که از رشد اقتصادی در سال جدید وجود دارد، گفت: معمولا بازار سرمایه به پیشواز رشد اقتصادی می‌رود و به اصطلاح پیش خور می‌کند؛ با توجه به تحریم طولانی و آثار مثبت و منفی که روی برخی از صنایع گذاشته است به نظر می‌رسد رفع این اثر و برگشتن به شرایط قبل کمی زمان‌بر باشد.
لزوم افزایش آموزش و آگاهی در بازار
وی یادآور شد: تحریم، موجب افزایش نرخ ارز و سودآوری برخی از صنایع شد اما با کاهش نرخ ارز، این صنایع سود کمتری خواهند داشت و به جز گروه کوچکی از صنایع، بقیه صنایع با فعالیت و سودآوری بیشتری روبه‌رو خواهند شد از جمله: صنایع، پتروشیمی، خودرو و بانک‌ها.
رزاقی اظهار امیدواری کرد: به نظر می‌رسد بعد از رشد هیجانی و پس از استراحت خوب و اصلاح بازار، یک رشد منطقی و معقول و متناسب با رشد اقتصادی کشور را در بازار سرمایه شاهد خواهیم بود.
معاون تامین سرمایه امین در پاسخ به این پرسش که انتقال منابع از بازار ثانویه به اولیه چه اثری بر پایداری بازار و ماندگاری سرمایه‌گذاران در بلندمدت دارد، گفت: به نظر می‌رسد فرهنگ‌سازی و آموزش و سمت و سو دادن صحیح به انتظارات سرمایه‌گذاران مشکل اصلی درحال حاضر است و در صورتی که شرکت‌ها افزایش سرمایه مناسبی از محل آورده سهامداران بدهند یا تاسیس شرکت‌های سهامی عام و پذیره‌نویسی عمومی، ایجاد ابزارهایی مانند صندوق پروژه و سهام پروژه، انتشار اوراق مشارکت قابل تبدیل به سهام یا قابل تعویض با سهام رونق بگیرد، می‌تواند ماندگاری سرمایه‌گذاران را به دنبال داشته باشد، البته به شرط ثبات درفضای اقتصادی و سیاسی.
وی در پایان پیشنهاد کرد: به نظر می‌رسد آموزش و آگاهی دادن به مردم باعث تصمیم‌گیری منطقی‌تر شده و در کنار آرامش فضای اقتصادی و سیاسی، بازار سرمایه نیز مسیر منطقی خود را طی کند.