گروه بورس- مسعود‌رضا طاهری: بررسی بازار بیش از یک هزار میلیارد تومانی ۱۰ شرکت بورسی فعال در زمینه تولید کاشی و سرامیک در کشور نشان می‌دهد که با وجود مزیت‌های نسبی متنوع این صنعت در داخل کشور مهم‌ترین مانع توسعه آن را باید در نیافتن بازارهای صادراتی جست‌وجو‌ کرد و اینکه کالاهای تولید داخل به جز کشور همسایه غربی و برخی کشورهای آسیای میانه امکان ورود به بازار سایر کشورها را ندارد. تقریبا ۱۰۰ کارخانه تولید کاشی و سرامیک در داخل کشور فعالیت دارند که بنا بر برخی آمارها حجم تولید را به ۶۰۰میلیون مترمربع رسانده است. تولید در این صنعت به جهت وجود منابع اصلی و اولیه مورد نیاز از منابع طبیعی کشور همچنان دارای ارزش افزوده است. تامین مواد اولیه به میزان ۷۰ تا ۱۰۰ درصد از داخل کشور و سبقه چند هزار ساله مردمان ایران زمین در تولید کاشی و سفال، این صنعت بومی را امروز به قدرتی کم‌نظیر در منطقه و در عین حال متاسفانه متکی به مصرف داخلی تبدیل کرده است. بر‌اساس گلایه‌های فعالان این صنعت، واردات کاشی و سرامیک خارجی در قالب واردات لوازم خانگی لوکس و با بهانه‌هایی همچون نبود میزان کافی کالا در بازار، نبود توان رقابتی، محدود شدن قدرت انتخاب مردم و انحصاری شدن بازار و مواردی از این دست مهم‌ترین تهدید تداوم فعالیت این صنف است. این در حالی است که میزان تولیدات داخلی بیش از میزان مصرف است و این پتانسیل البته نیاز به تدابیر بهتری برای یافتن بازارهای صادراتی را گوشزد می‌کند.

این شرایط البته به کاهش تولید نیز منجر شده است. بر اساس جدول تهیه شده از ۱۰ شرکت بزرگ و تولیدی حاضر در بازار سهام کشور می‌توان مشاهده کرد که اغلب شرکت‌ها کمتراز ظرفیت اسمی خود تولید می‌کنند.

افزایش قیمت ارز در دو سال اخیر با وجود آنکه در اکثر صنایع باعث زیان‌های فراوانی بود، اما در این صنعت، موجب شد تا مصرف‌کنندگان به دلیل افزایش قیمت کالاهای وارداتی به استفاده از تولیدات داخلی روی بیاورند. اما توقع برای واردات در قالب اولویت‌های ۱۰ گانه همچنان برخی را در این صنعت نگران کرده است.

بررسی سود‌آوری شرکت‌های بزرگ داخلی البته شرایط بهتری را برای آینده نوید می‌دهد، با این حال آنچه در این صنعت به شکل ویژه‌ای مغفول مانده، کسب درآمدهای قابل اتکای صادراتی است.

صورت‌های مالی ده شرکت بورسی فعال در صنعت کاشی نشان می‌دهد که از میان این شرکت‌ها (کاشی اصفهان، کاشی الوند، کاشی پارس، کاشی حافظ، کاشی سعدی، کاشی سینا، کاشی نیلو، گرانیت بهسرام، کاشی تکسرام و چینی ایران) فروش محصولات در سال ۹۱ عمدتا به بازار داخلی اختصاص یافته است. به طور نمونه در کاشی اصفهان فروش خارجی سال ۹۱ تقریبا ۲۲درصد فروش این شرکت را به خود اختصاص داده و ۷۸ درصد به مصارف داخلی تخصیص یافته است. پیش‌بینی قابل تحقق فروش برای سال جاری دراین شرکت نیز تقریبا در همین راستا برنامه‌ریزی شده است. امسال ۷۹ درصد فروش برای بازار داخلی برنامه‌ریزی شده و البته ۲۱ درصد تولیدات نیز راهی خارج از کشور شده‌اند. در این شرکت، البته تامین مواد اولیه در سال ۹۱ تقریبا ۸۰ درصد از داخل و ۲۰ درصد از خارج بوده است. در سال جاری نیز این میزان تا ۹۰ درصد از داخل کشور تامین شده و ۱۰ درصد از خارج از کشور وارد شده است.

در شرکت کاشی الوند نیز مسیر به همین گونه است. در این شرکت در سال ۹۱ تقریبا ۹۰ درصد فروش‌ها داخلی بوده و تنها ۱۰ درصد تولیدات به خارج از کشور صادر شده است. برای ۶ ماهه اول سال ۹۲ نیز پیش‌بینی شده تا ۹۵ درصد تولیدات به مصارف داخلی اختصاص یابد و تنها ۵ درصد راهی خارج از کشور شود. منابع و مواد اولیه این شرکت نیز در سال گذشته ۷۶ درصد از داخل تامین شده و امسال نیز ۷۵ درصد از داخل کشور تامین می‌شود. کاشی پارس طی سال ۹۱ و امسال به ترتیب ۷۵ و ۷۱ درصد فروش داخلی داشته و در عوض ۹۰ و ۸۴ درصد مواد اولیه خود را از داخل تامین کرده‌است. کارخانه کاشی سینا نیز در همین راستا سال گذشته تنها ۱۷ درصد فروش خارجی داشته و امسال برای ۶ ماهه دوم نیز ۱۸ درصد فروش خارجی برنامه‌ریزی شده است.این رویه تنها در مورد این چهار شرکت مصداق ندارد، بلکه سایرین نیز در این مسیر به فعالیت خود ادامه می‌دهند.

این آمار نشان می‌دهد که برنامه‌ریزی در این صنعت عمدتا متمرکز بر بازار داخلی است و لازم است که اتاق‌های بازرگانی برای گشودن بازارهای صادراتی به ویژه در شرایط گشایش سیاسی و بین‌المللی به سرعت دست به کار شوند. برگزاری نمایشگاه‌های تولیدات ایرانی در خارج از کشور باید با همت و قدرت بیشتری در دستور کار قرار گیرد و لازم است رفع فشارهای اخیر بین‌المللی ناشی از تحریم‌ها در جهت اهداف صادراتی این صنعت با تمرکز ویژه‌ای صورت بگیرد.

در این راستا اگرچه نمایشگاه‌های زیادی برگزار شده، اما به جز برخی کشورهای همسایه بازاری برای کاشی و سرامیک ایرانی به وجود نیامده است. این در حالی است که تا پیش از این تولیدات کاشی ایرانی مسیرهای دور دست تری را ‌پیموده که باید به فکر احیای بازارهای گذشته برای این صنعت بود. در سال گذشته بخشی از کاشی و سرامیک کشور به افغانستان، ازبکستان و آسیای میانه صادر شد، که البته صادرات در این بخش ارزآوری چندانی ندارد.

میزان صادرات سال گذشته به نقل از اطلاعات اتحادیه کاشی و سرامیک ۶۰ میلیون متر‌مربع و ارزش آن معادل ۲۷۰ میلیون دلار اعلام شده است. با اینکه انتظار می‌رفت صادرات افزایش یابد، اما همانطور که در صورت‌های مالی شرکت‌ها آمده برنامه‌ریزی برای صادرات رشد قابل ملاحظه‌ای ندارد.

از جمله دلایل رکود صادرات کاشی بعد مسافت و هزینه‌های بالای حمل‌و‌نقل عنوان شده و این عامل را دلیل فقدان امکان صادرات به اروپا عنوان کرده‌اند. همچنین رقبای ترکیه‌ای به دلیل نزدیکی به کشورهای اروپایی و استراتژی صادرات محور، بازار کشورهای آسیای میانه و اروپای شرقی را از ایران گرفته‌اند.

در این زمینه باید گفت، همانطور که تولیدات اروپایی ‌با همان هزینه‌های حمل‌و‌نقل و بعد مسافت راهی ایران می‌شوند، نباید به این بهانه‌ها اهمیت زیادی داد. در واقع باید مزیت نسبی این صنعت را با سابقه‌ای به قدمت تمدن ایران به عنوان بزرگترین اهرم صادراتی مد نظر قرار داد. مزیت نسبی موجود در حالی همچنان قدرت بروز و ظهور در عرصه‌های بین‌المللی را نیافته که سهام شرکت‌های بورسی این صنعت البته همچنان سود آورند. سود آوری این سهام به طور میانگین ممکن است مانند برخی سهام پالایشگاهی، پتروشیمی، شوینده‌ها، بانکیها و سایر سهم‌های معروف بازار سهام نباشد، اما در برخی شرکت‌ها بازدهی سهم از ابتدای سال تا پایان آبان‌ماه، از مرز ۸۰۰ درصد هم بااحتساب سود‌های نقدی و افزایش سرمایه گذشته است. از ابتدای سال تاکنون بازدهی بازار سهام به ۱۲۲درصد رسیده است. از این‌رو می‌توان به سود دهی بالاتر از متوسط شاخص در این صنعت هم دلخوش بود. با این حال تهدید واردات و فقدان بازارهای صادراتی عمده را نمی‌توان در این صنعت به عنوان یک تهدید آتی نادیده گرفت. بهای تمام‌شده تولید در این صنعت افزایش یافته است. با این حال بر اساس اظهارات فعالان با وجود افزایش قیمت تمام‌شده تولیدات و تصمیم سازمان حمایت از مصرف‌کننده و تولیدکننده کارخانه‌ها اجازه افزایش قیمت تا پایان سال ۹۰ را نداشتند که این امر منجر به کاهش تولید و تعدیل نیرو در کارخانه‌های کاشی و سرامیک شد. با این حال در سال ۹۱ اما مجوز افزایش ۱۵ درصد قیمت برای آنها صادر شده است. همچنین با وجود اینکه در قانون هدفمند‌سازی یارانه‌ها به موضوع پرداخت سهم یارانه نقدی به واحدهای تولیدی اشاره شده، تاکنون یارانه‌ای به این صنعت پرداخت نشده است. همانطور که در ارقام جدول مشخص است در این صنعت عمدتا تولید زیر ظرفیت اتفاق می‌افتد. این در حالی است که اگر تولید افزایش یابد و از همه ظرفیت‌ها و سرمایه‌گذاری انجام شده استفاده شود، قیمت تمام شده نیز کاهش می‌یابد. در این راستا فرهاد رمضان یکی از کارشناسان سهام این صنعت، معتقد است وجود منابع کافی انرژی و مواد اولیه در داخل و وجود بازارهای مصرفی در کشورهای همسایه، پتانسیل پویایی این صنعت را فراهم کرده است. او با اشاره به سابقه تاریخی ایران در تولید کاشی از این سابقه به عنوان قابلیتی مهم برای توسعه این صنعت اشاره کرد. از نظر این کارشناس، بومی بودن صنعت کاشی و سرامیک، افزایش قیمت دلار و افزایش واردات منابع و مواد اولیه فراوان و ارزش افزوده تولید مطلوب را از جمله نقاط قوت این صنعت بر‌شمرد. از نظر این کارشناس می‌توان به مواردی مانند برآورد کاهش ساخت‌و‌ساز در سال‌های آتی به ویژه از ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۶ به عنوان نقاط تهدید این صنعت اشاره کرد. وی همچنین فقدان تناسب حجم سرمایه‌گذاری با نیاز بازار داخلی، تکمیل نشدن حلقه‌های صنعتی، هزینه بالای نیروی کار و انرژی و تحقیق و توسعه پراکنده در این صنعت را به عنوان نقاط ضعف این صنعت اشاره کرد.

از نظر رمضان، مجوزهای فعالیت و موافقت‌های اصولی صادر‌شده در صنعت کاشی به مراتب از پیش‌بینی تولید و مصرف بیشتر است. همچنین صادرات کم، پراکنده‌کاری و نبود استراتژی صنعتی و گلایه از افت کیفیت در برخی شرکت‌های تولیدی از جمله مشکلات استراتژیک این صنعت برشمرده شده است.

بازدهی ۳۳۰ درصدی از سال گذشته

شاخص مربوط به بازدهی صنعت کاشی و سرامیک در بازار سرمایه نشان می‌دهد که این صنعت از آذر ماه پارسال تاکنون بیش از ۳۳۰‌درصد افزایش را به ثبت رسانده است. در این صنعت در سال ۹۰ اجازه افزایش قیمت محصول توسط سازمان حمایت و سازمان‌های مربوطه داده نشد. اما درسال ۹۱ مجوز افزایش قیمت ۱۵درصدی صادر شد. از سال ۸۷ تا آذر ۹۱ بازدهی این صنعت بر‌اساس داده‌های موجود تقریبا ۱۴۶ تا ۱۵۰ درصد بوده است. این در حالی است که از آذر ۹۱ تا آذر ۹۲ شاخص این گروه از ۷۲۴ به ۳۱۲۰ رسیده و ازاین رو رشد بیش از ۳۳۰ درصدی برای آن به ثبت رسیده است.در جدول این رقم طی مدت ۸ ماهه امسال به ۲۷۹ درصد رسیده است. این افزایش در شرایط نوسان شدید قیمت دلار و تورم قابل توجیه است. مجوزهای افزایش قیمت که تقریبا به همین دلیل صادر شده بود از جمله دلایل رشد شاخص‌ها بوده است. در این راستا می‌توان گفت که اگر بهای ارز از ثبات لازم برخوردار شود، ارزش سهام در این صنعت نیز روند ثابتی خواهد داشت. در مقابل افت و تعدیل قیمت ارز ضمن انتظار برای کاهش قیمت‌های تمام‌شده، تهدیدی به صورت واردات ارزان را نیز در پی خواهد داشت.

نسبت P/E دو برابر متوسط بازار

مقایسه نسبت قیمت به سود سهم در۱۰ شرکت بورسی این صنعت نشان می‌دهد که میانگین حسابی این نسبت تقریبا ۲۹/۱۶ است. این در حالی است که این نسبت در بازار سرمایه به طور متوسط ۲/۸ است. افزایش این نسبت در بازار کاشی و سرامیک چشم انداز چندان مطلوبی را در مقایسه با سایر سهم‌ها پیش روی متقاضیان در این صنعت نخواهد گذاشت. در این بین اما آمارها حکایت از آن دارد که میانگین حسابی درصد تولید نسبت به ظرفیت اسمی در این صنعت کمتر از ۸۰درصد است.

خاکی که کیمیا نمی‌شود

خاکی که کیمیا نمی‌شود