علی دهدشتی‌نژاد محصولات غذایی به دلیل برخورداری از ظرفیت‌های بالقوه و عدم وابستگی به واردات از مزیت نسبی خوبی برخوردار هستند.
ورود صنایع غذایی به بازار سهام شرکت‌ها را تشویق به ارتقای کیفیت محصولات و حفظ ثبات کیفی تولید در حد استاندارد می‌کند. همچنین شفافیت فعالیت‌های اقتصادی و دسترسی بیشتر به اطلاعات شرکت‌ها سبب شناخت بهتر مشتریان از آنها و بالا رفتن حس اعتماد در سرمایه‌گذاری‌ها خواهد شد.
از سوی دیگر صنعت محصولات غذایی از صنایع غیرادواری هستند؛ به این معنا که در همه فصول سال و در وضعیت‌های اقتصادی مختلف، تقاضا برای محصولات این صنعت به طور دائم وجود دارد. اما در سال‌های گذشته به دلیل سودآوری پایین (یا بعضا زیان بسیاری از شرکت‌ها)، معاملات کم حجم و وضعیت نامساعد مالی شرکت‌های این گروه، این صنعت مورد اقبال سرمایه‌گذاران بازار سهام واقع نشده بود. اما در یکی دو سال گذشته صنعت محصولات غذایی به یکی از پرطرفدارترین صنایع بورس تبدیل شده است که سودآوری بالایی را برای سهامداران خود به ارمغان آورد.
سوال اول در اینجا این است که در سال اخیر چه اتفاقی برای صنعت غذایی رخ داده است که بازده ای معادل ۲۰۰ درصد را در یک سال گذشته به وجود آورده است؟
صنعت محصولات غذایی در یکی دو سال گذشته در چندین نوبت مجوز افزایش قیمت‌ محصولات گرفت و در کنار آن میزان تولید و فروش را نیز افزایش داد. بنابراین دلیل عمده ایجاد سودآوری بالا در سال گذشته عمدتا از طریق دریافت مجوز افزایش نرخ فروش محصولات شرکت‌های این گروه حادث شده است.
سوال دومی که مطرح می‌شود این است که صنایع زیادی در سال گذشته مجوز افزایش نرخ فروش محصولات خود را اخذ کردند، اما چرا اثر این افزایش نرخ در صنایع غذایی بیشتر نمود پیدا کرد؟
پاسخ این سوال در میزان حاشیه سود این صنعت نهفته است. به این معنا که حاشیه سود خالص این صنعت بسیار پایین است. وجود حاشیه سود خالص پایین دارای یک مشکل اساسی و یک حسن خوب است. مشکل اینجا است که هر چه حاشیه سود صنعتی کم باشد، ریسک‌های غیر سیستماتیک صنعت افزایش می‌یابد و با کوچک‌ترین حادثه یا مشکل اقتصادی- مالی که برای صنعت پیش می‌آید، کل سود آن را تحت الشعاع قرار داده و صنعت را ممکن است به زیان بکشاند. یعنی تاثیر حوادث غیر مترقبه بر صنایع با حاشیه سود کم، بیشتر است. اما از طرف دیگر، حسن وجود حاشیه سود پایین این است که در صورت اخذ مجوز افزایش نرخ فروش محصولات، سودآوری رشد تصاعدی می‌کند. به این معنا که هر چه حاشیه سود خالص کمتر باشد، تاثیر افزایش نرخ محصولات و یا افزایش سود حاصل از نرخ تسعیر ارز بیشتر می‌شود. دلیل این امر این است که در صورت بروز این جریان فروش شرکت بالا رفته ولی بقیه هزینه‌های آن تقریبا بدون تغییر می‌مانند و یا افزایش بسیار اندکی می‌یابند. بنابراین میزان فروش نسبت به سود خالص بیشتر است و با اندکی تغییر در میزان فروش، سود خالص تاثیر بسزایی می‌یابد.
جایگاه صنعت محصولات غذایی در بورس
ارزش جاری صنعت محصولات غذایی و آشامیدنی در بازار سهام معادل ۳۶,۷۰۰ میلیارد ریال است که ۳/۱درصد ارزش کل بازار را تشکیل می‌دهد. همچنین میانگین ارزش معاملات روزانه این صنعت ۴۴ میلیارد ریال است که ۶/۲ درصد ارزش معاملات روزانه بورس را به‌طور میانگین تشکیل می‌دهد.
این صنعت معادل ۸۰۰ درصد سود را از سال ۱۳۸۸ تاکنون (ظرف ۵ سال گذشته) برای سهامداران خود به ارمغان آورده است و در سال‌های گذشته با نرخ رشد ۳۴ درصد در سال ارزش بازار این صنعت افزایش یافته است. نسبت سرمایه ثبت شده به ارزش جاری صنعت محصولات غذایی نیز ۰۵/۰ است که نشان‌دهنده فاصله گرفتن ارزش جاری بازار این صنعت نسبت به مبلغ اسمی و یا سرمایه ثبت شده آنها است.

بررسی روند P/E و حرکت شاخص صنعت
در سال‌های گذشته که صنعت محصولات غذایی و آشامیدنی مورد اقبال فعالان بازار سهام نبوده است، حداکثر نسبت پی بر ای ۶/۶ مرتبه بوده است. ولی در سال جاری به علت رشد سودآوری این صنعت، تقاضا برای خرید سهام شرکت‌های این گروه افزایش چشمگیری یافته تا جایی‌که نسبت P/E این گروه به ۴/۱۰ مرتبه نیز رسیده است.

بررسی نسبت‌های ارزیابی صنعت
نرخ رشد سودآوری این صنعت طی سالیان گذشته از ۲/۱ به ۸ درصد رسیده است که جای رشد بیشتری نیز در سال‌های آتی خواهد داشت. نسبت PEG این صنعت معادل ۵/۰ است که تقریبا معادل نسبت PEG بازار است و ضریب بتا ۲۳/۲ است که به معنای ۱۲۰ درصد نوسان بیشتر از شاخص کل است که نمایانگر حرکت‌های نوسان گیرانه فعالان بازار روی این صنعت است. ولی از طرف دیگر، P/E جاری این صنعت معادل ۱/۸ است که از P/E بازار ۳۱ درصد بیشتر است. چنانچه قبلا گفته شد، نسبت P/E بالا یا ناشی از انتظار رشد سودآوری آتی صنعت است یا به دلیل گران بودن سهام شرکت‌های موجود در صنعت است. در خصوص صنایع غذایی، علت P/E بالا ناشی از انتظار رشد سودآوری بازار از این گروه است که باعث شده قیمت سهام این صنعت افزایش یابد.
سوال سوم در این ارتباط این است که سرمایه‌گذاری در صنعتی که با توجه به رشد سودآوری آتی، نسبت P/E معادل ۱/۸ دارد، مناسب است یا خیر؟
برای رسیدن به پاسخ این سوال ابتدا به بررسی روند سوددهی این صنعت در چند سال گذشته خواهیم پرداخت.
۱- با توجه به جدول شماره ۳ مقدار تولید در سال گذشته به میزان ۳ درصد و در پیش‌بینی سال جاری به میزان ۲۴ درصد افزایش نشان می‌دهد.
۲- مقدار فروش سال گذشته کاهش ۵ درصدی را نشان می‌دهد، حال آنکه در پیش‌بینی سال جاری ۲۶ درصد افزایش را نشان می‌دهد.
۳- مبلغ فروش به دلیل اخذ مجوز افزایش نرخ فروش محصولات در سال قبل ۴۰ درصد افزایش و در پیش‌بینی سال جاری نیز ۳۷ درصد افزایش نسبت به سال گذشته را نشان می‌دهد.
۴- بهای تمام شده کالای فروش رفته و هزینه‌های شرکت به دلیل افزایش نرخ مواد اولیه و حقوق دستمزد به ترتیب ۴۲ درصد و ۲۵ درصد افزایش می‌یابد.
۵- سود خالص صنعت دوباره به دلیل افزایش تولید و افزایش نرخ فروش محصولات در سال گذشته ۷۰ درصد و در سال جاری ۵۸ درصد افزایش می‌یابد. به این معنا که سود خالص صنعت در سال قبل به همراه امسال به میزان ۱۱۵ درصد افزایش را نشان می‌دهد که همان‌طور که قبلا گفته شد، ناشی از تاثیر حاشیه سود پایین صنعت است.
در نتیجه، اگر چنانچه شرایط منفی از جمله تاخیر در ارائه محصولات PET برای شرکت‌های این گروه رخ ندهد که می‌تواند بر تولیداتی چون روغن نباتی، لبنیات، آب معدنی، نوشابه، کنسرو، آبمیوه، شوینده، پلاستیک و محصولات پلیمری و صنایع بهداشتی و آرایشی اثر منفی گذارد، صنعت محصولات غذایی در سال جاری دارای پتانسیل خوب در خلق سودآوری بهتر است و احتمال ارائه تعدیل‌های مثبت از سوی برخی از شرکت‌های گروه محتمل است. اما سوالی که هنوز پا برجا است این است که با توجه به روند رو به رشد سودآوری این صنعت، آیا خرید سهام آنها در این قیمت‌ها و یا با P/E حدود ۸ مرتبه توصیه می‌شود یا خیر؟

نتیجه‌گیری
صنعت محصولات غذایی به علت افزایش میزان تولید و فروش از یک طرف و اخذ مجوز افزایش نرخ فروش محصولات خود از طرف دیگر، سودآوری خوبی را در سال گذشته به منصه ظهور گذاشته است. پیش‌بینی امسال این صنعت نیز حاکی از رشد بیشتر سودآوری دارد و احتمال می‌رود برخی از شرکت‌های این گروه با تعدیل‌های مثبت EPS نیز مواجه شوند. اما نکته مهم در این خصوص، این است که خرید سهام یا صنعتی که پیش‌بینی می‌شود تعدیل مثبت سودآوری به همراه دارد، در هر قیمتی مقرون به صرفه نیست و خرید آن توصیه نمی‌شود، به این معنا که اگر چه صنعت محصولات غذایی، در شرایط کنونی اقتصادی، صنعت رو به رشدی است و دورنمای مثبتی دارد، اما به دلیل وجود نسبت P/E ۱/۸ مرتبه ای و نرخ رشد (G) ۸ درصدی، سرمایه‌گذاری در سهام این گروه در حال حاضر کمی دیر است، به این معنا که اگر قبلا در قیمت‌های پایین‌تر سرمایه‌گذاران وارد این صنعت شده اند که مناسب است. در غیر این صورت، باید صبر کرد تا قیمت‌ها کمی کاهش یابد و در قیمت‌های پایین تر و در موجه‌ای اصلاحی بازار با نسبت P/E کمتری وارد این صنعت شد که با توجه به نرخ تورم جامعه و نرخ سود بدون ریسک بانک‌ها، توجیه اقتصادی داشته باشد. باید توجه کرد که عملکرد تک سهم در این گروه می‌تواند، جدا از عملکرد کل صنعت باشد.