نگاهی به پتانسیل‌های صنعت پتروشیمی
علی دهدشتی نژاد صنایع پتروشیمی بخشی از صنعت شیمی است که محصولاتش را از نفت خام یا گاز طبیعی تولید می‌کند. تولید محصولات پتروشیمی به گونه‌ای است که معمولا یک واحد اصلی در بالا دست، ماده اولیه واحدهای دیگر را تولید می‌کند، مانند واحد الفین که با تولید اتیلن و پروپیل نیاز واحدهای پلی‌اتیلن و پروپیل را تامین می‌کند. صنعت پتروشیمی از صنایع مادر و اشتغال‌زا است که به عنوان تغذیه‌کننده سایر بخش‌های صنعت می‌تواند به عنوان موتور حرکت اقتصاد کشورهای در حال توسعه نقش اساسی را ایفا می‌کند. جایگاه صنعت پتروشیمی ایران در دنیا سهم صنایع پتروشیمی ایران در بازار جهانی از ۱/۱ درصد در سال ۱۳۸۴ به ۴/۲ درصد در پایان سال ۱۳۹۱ رسیده است و بر این اساس سهم صنایع پتروشیمی ایران در بازار جهانی ۱۸۱ درصد رشد داشته است.
علی دهدشتی نژاد صنایع پتروشیمی بخشی از صنعت شیمی است که محصولاتش را از نفت خام یا گاز طبیعی تولید می‌کند. تولید محصولات پتروشیمی به گونه‌ای است که معمولا یک واحد اصلی در بالا دست، ماده اولیه واحدهای دیگر را تولید می‌کند، مانند واحد الفین که با تولید اتیلن و پروپیل نیاز واحدهای پلی‌اتیلن و پروپیل را تامین می‌کند. صنعت پتروشیمی از صنایع مادر و اشتغال‌زا است که به عنوان تغذیه‌کننده سایر بخش‌های صنعت می‌تواند به عنوان موتور حرکت اقتصاد کشورهای در حال توسعه نقش اساسی را ایفا می‌کند. جایگاه صنعت پتروشیمی ایران در دنیا سهم صنایع پتروشیمی ایران در بازار جهانی از ۱/۱ درصد در سال 13۸۴ به 4/2 درصد در پایان سال 13۹۱ رسیده است و بر این اساس سهم صنایع پتروشیمی ایران در بازار جهانی ۱۸۱ درصد رشد داشته است. هم‌اکنون محصولات پتروشیمی ایران به 60 کشور مختلف صادر می‌شوند؛ به گونه‌ای که شبه قاره هند 13 درصد، آسیای جنوب شرقی 23 درصد، چین 22 درصد، خاور دور 18 درصد، کشورهای اروپایی 5 درصد و خاورمیانه 19 درصد از سهم صادرات ایران را به خود اختصاص داده‌اند. از طرف دیگر، بر اساس رتبه‌بندی ۱۰۰ شرکت برتر پتروشیمیایی جهان که هرساله توسط
موسسه ICIS صورت می‌گیرد، رتبه شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران از ۸۲ در سال ۲۰۰۴ به ۳۹ در سال ۲۰۱۱ ارتقا یافته و سهم صنعت پتروشیمی ایران نیز از رتبه ۸۲ در سال ۲۰۰۴ به ۱۲ در سال ۲۰۱۱ ارتقا یافته است. یا به عبارتی طی سال‌های 2004 تا 2011 صنعت پتروشیمی ایران توانسته است، 70 رتبه ارتقای مرتبه یابد. جایگاه صنعت پتروشیمی در اقتصاد ملی تنوع محصولات پتروشیمی می‌تواند حلقه‌های مفقوده صنایع بیشماری را تکمیل کند و بدون شک توسعه صنایع وابسته این صنعت نیز در تامین کالاهای مصرفی و رفع نیازهای صنایع داخلی کشورمان نقش بسزایی ایفا می‌کنند. صنعت پتروشیمی کشورمان در سال‌های اخیر در زمینه تولید محصولات متعارف و پایه پتروشیمی به موفقیت‌های عظیمی دست یافته است. به طوری که، سهم صنعت پتروشیمی از GDP (تولید ناخالص داخلی) کشور از 29/1 درصد در پایان سال 13۸۳ به 5/1 درصد در پایان سال 1390 رسیده است. از سوی دیگر سهم صنعت پتروشیمی از صادرات غیرنفتی با رشد ۴۸ درصدی به 2/37 درصد در سال 13۹۱رسیده و در صادرات محصولات صنعتی نیز سهم این صنعت از 8/34 درصد به 5/46 درصد افزایش داشته است که بیانگر رشد ۳۴ درصدی می‌باشد. بررسی روند جاری صنعت
پتروشیمی
برای تجزیه و تحلیل صنعت پتروشیمی ابتدا باید روند عملکرد این صنعت در سال‌های گذشته را مورد بررسی قرار دهیم. بنابراین جدول ذیل، جزئیات عملکرد این صنعت را از سال ۱۳۸۴ تاکنون نشان می‌دهد: با بررسی اعداد و ارقام مذکور، نتایج زیر استنباط می‌شود: ۱- عملکرد صنعت پتروشیمی از سال ۱۳۸۴ تا سال ۱۳۹۰ بسیار متفاوت از عملکرد صنعت در سال گذشته (سال۱۳۹۱) بوده است. به این معنا که ظرف ۷ سال گذشته تولید محصولات پتروشیمی با نرخ میانگین ۰۲/۱۸ درصد، مقدار صادرات ۲۲/۲۳ درصد، مقدار فروش داخلی ۱/۱۶ درصد، ارزش صادرات ۲۲/۳۶ درصد و ارزش فروش داخلی ۱/۳۸ درصد رشد داشته است و این رشد به صورت مستمر در تمامی سال‌ها اتفاق افتاده است. ۲- تولید محصولات پتروشیمی در سال ۱۳۹۱ برعکس سال‌های گذشته با کاهش ۴ درصدی نسبت به سال قبل مواجه بوده است. علت اصلی کاهش تولید در سال گذشته، عدم تامین خوراک کافی برای پتروشیمی‌ها بوده است. ۳- در سال ۱۳۹۱ تولید با ۴ درصد کاهش روبه‌رو بوده است، ولی مقدار صادرات ۱۸/۱۳
درصد و ارزش صادرات ۸۱/۲۳ درصد کاهش داشته است. در صورتی که در سال‌های گذشته همواره نرخ رشد صادرات از نرخ رشد تولید بیشتر بوده است. کاهش بیشتر صادرات نسبت به تولید در سال گذشته گویای این واقعیت است که اثر اعمال تحریم‌ها بر این صنعت سایه قوی تری نسبت به سال‌های گذشته افکنده است. ۴- در سال ۱۳۹۰ ظرفیت نصب شده تولید صنایع پتروشیمی برابر ۵/۵۴ میلیون تن بوده است که با توجه به تولید همان سال به این نتیجه می‌رسیم که این صنعت با ۷۸ درصد ظرفیت خود، تولید کرده است. اما در سال ۱۳۹۱ به‌رغم افزایش ظرفیت به میزان ۱/۵۷ میلیون تن، تولید کاهش یافته است. به طوری که از ۷۲ درصد این ظرفیت در جهت تولید استفاده شده است. بنابراین، نسبت تولید به ظرفیت نصب شده در سال ۱۳۹۱ نسبت به سال ۱۳۹۰، ۷/۷ درصد کاهش یافته است. در سال جاری نیز، ظرفیت نصب شده معادل ۵/۵۸ میلیون تن است که برآورد می‌شود همانند سال گذشته با ۷۲ درصد ظرفیت، تولید صورت پذیرد. ۵- در سال ۱۳۹۱ به رغم کاهش تولید، ارزش فروش داخلی محصولات پتروشیمی به میزان ۹۵/۴۰ درصد افزایش داشته که ناشی از افزایش نرخ محصولات است. ۶- در پیش‌بینی سال ۱۳۹۲ تولید با نرخ رشد حدود ۳ درصد، مقدار صادرات
۲ درصد و مقدار فروش داخلی معادل ۵/۲ درصد افزایش خواهد یافت. در نتیجه، این صنعت در سال جاری رشد چشمگیری را تجربه نخواهد کرد. مگر به‌واسطه رشد قیمت دلار، میزان فروش شرکت‌های این صنعت افزایش یابد که در ادامه توضیح داده خواهد شد. چشم‌انداز آتی صنعت پتروشیمی به منظور تجزیه و تحلیل چشم‌انداز آتی صنعت، در بازه‌های کوتاه مدت، میان‌مدت و بلند‌مدت لازم است تا عوامل کیفی و کمی صنعت مورد ارزیابی واقع شوند. برای تجزیه و تحلیل عوامل کیفی، ابتدا مزیت‌های صنعت را در مقابل تهدیدهای آن، مورد بررسی قرار می‌دهیم. مزیت‌های صنعت
1- پیش‌بینی می‌شود ارزش محصولات پتروشیمیایی در دنیا تا سال 2018 معادل 791 میلیارد دلار بشود. در نتیجه، در سال‌های 2012 تا 2018 رشدی معادل 7/6 درصد در سال خواهد داشت. همچنین از بعد مقدار مصرف محصولات، پیش‌بینی می‌شود تا سال 2018 این رقم به 627 ملیون تن برسد که رشدی معادل 4/5 درصد در سال خواهد داشت. بنابراین شرکت‌های پتروشیمی در ایران نیز می‌توانند نقش بسزایی در این
توسعه داشته باشند. 1- بخش پتروشیمی در بین بخش‌های تولیدی کشور، با تعقیب سیاست جایگزینی واردات، موفق‌ترین بخش در اقتصاد کشور بوده، به نحوی که از نظر تاثیرگذاری بر رشد خود بخش، طی دوره مزبور، رتبه اول را در کل اقتصاد کشور داشته است .موسسه بیزینس مانیتور در گزارشی در مورد صنعت پتروشیمی ایران اعلام کرده است که بخش پتروشیمی ایران دارای بیشترین قابلیت رشد در بخش نفت و دیگر صنایع ایران طی 10 سال آینده است. 3- بر‌اساس جهت‌گیری‌های قانونی سرمایه‌گذاری در صنعت پتروشیمی در برنامه ششم، به توسعه صنایع تکمیلی توجه ویژه شده و تکمیل زنجیره در صنعت پتروشیمی به عنوان یک راهبرد اصلی، اندیشیده شده است و برآورد می‌شود تا سال ١٤٠٤ ایران به جایگاه نخست پتروشیمی در منطقه دست یابد. 4- برنامه‌ریزی برای افزایش ظرفیت تولید به 100 میلیون تن در پایان برنامه پنجم و همچنین راه‌اندازی بیش از 65 طرح جدید پتروشیمی در آینده می‌تواند رشد این صنعت را افزایش چشمگیری بدهد. 5- به علت صادرات محور بودن این صنعت، رشد نرخ دلار از سال‌های گذشته توان رقابت‌پذیری فروش محصولات ایران در سطح بین‌الملل را ارتقا داده و میزان سودآوری این صنعت را نیز افزایش داده
است.
۶- از جمله مزایای دیگر صنعت پتروشیمی ایران وجود منابع غنی نفت و گاز در کشور، سهولت دسترسی و نزدیکی صنایع پتروشیمی به منابع خوراک، موقعیت جغرافیایی ممتاز ایران و امکان دسترسی به بازارهای آسیا و اروپا، دسترسی به آب‌های آزاد (سهولت صادرات، کاهش هزینه‌های حمل‌و‌نقل)، امکان استفاده از آب دریا با توجه به مصارف قابل توجه آب در واحدهای پتروشیمی، وجود بازار رو به رشد داخلی محصولات پتروشیمی و برخورداری از معافیت‌های مالیاتی برای طرح‌های تولیدی مندرج در قانون مالیات‌های مستقیم درخصوص مناطق محروم کشور می‌باشد. ۷- یکی از مهم‌ترین مزایای صنعت پتروشیمی ارزش افزوده بسیار بالای آن است. به این معنی که با تغییرات شیمیایی و فیزیکی بر روی هیدروکربورهای نفتی و گازی می‌توان ارزش محصول را به میزان ۱۰ تا ۱۵ درصد افزایش داد. تهدیدهای صنعت ۱- عدم تامین خوراک کافی: به دلیل عدم تامین خوراک واحدهای پتروشیمی ظرفیت تولید کاهش یافته، به طوری‌که واحدها بین ۷۰ تا۸۰ درصد ظرفیت خود تولید می‌کنند.
در پتروشیمی انواع خوراک‌ها در دو دسته خوراک‌های گازی و مایع مصرف می‌شوند که در حال حاضر خوراک گازی اتان که یک خوراک مهم در صنعت پتروشیمی است به دلیل عدم بهره برداری از فازهای ۱۵، ۱۶، ۱۷ و ۱۸ پارس جنوبی، دچار کمبود می‌باشد. در نتیجه، کمبود خوراک عامل اصلی فاصله بین ظرفیت اسمی و تولید واقعی محصولات پتروشیمی می‌باشد. از طرف دیگر، احتمال سهمیه‌بندی خوراک پتروشیمی‌ها به منظور تامین خوراک اتیلن و گاز طبیعی مجتمع‌های جدید پتروشیمی در سال جاری امکان پذیر است. ۲- احتمال افزایش نرخ خوراک: خوراک گاز متان پتروشیمی‌ها ابتدا بر اساس مبلغ ۷ سنت (متر مکعب) بر مبنای دلار مرجع ۱۲۲۶ تومانی محاسبه می‌شد. اما با تغییر دلار مرجع به دلار مبادله ای، عملا نرخ خوراک پتروشیمی‌ها از ۷ سنت به ۳ سنت تنزل یافت. سپس در اردیبهشت ماه ۹۲ ابلاغیه افزایش نرخ این خوراک به قیمت ۱۳ سنت که معادل رشد ۳۳۳ درصدی می‌باشد، به شرکت‌ها ارسال شد. همچنین، قیمت خوراک گاز اتان از ۱۴۰ دلار به ۲۴۰ دلار افزایش یافت که رشدی برابر ۷۱ درصدی را نشان می‌دهد. اما شرکت‌های پتروشیمی این ابلاغیه را اجرایی نکرده و بحث پیرامون اجرای این مصوبه کماکان ادامه دارد. بنابراین
یکی از تهدیدهای این صنعت اجرایی شدن افزایش نرخ خوراک است که بین ۱۰ تا ۶۰ درصد تعدیل منفیEPS برای شرکت‌ها به ارمغان می‌آورد. جایگاه صنعت پتروشیمی در بازار سهام شرکت‌های پتروشیمی تحت عنوان صنعت شیمیایی که امروزه بزرگ‌ترین صنعت بورس است، فعالیت می‌کنند. صنعت پتروشیمی بیشترین سهم را در اجرای اصل ٤٤ قانون اساسی مبنی بر 
خصوصی‌سازی شرکت‌های زیر مجموعه داشته است. در نتیجه تاکنون حدود ٩٩ درصد شرکت‌های پتروشیمی خصوصی شده اند که این امر باعث بزرگ شدن این صنعت در بازار سهام شده است. ارزش جاری این صنعت در بورس در حال حاضر معادل 406 هزار و260میلیارد ریال است. این صنعت حدود 49/19درصد ارزش کل بازار سهام را در بر دارد. همچنین میانگین ارزش معاملات روزانه این صنعت نیز 21 درصد کل ارزش معاملات روزانه بورس است. از نظر سودآوری نیز، صنعت پتروشیمی بعد از صنعت قند و شکر با رشد 1384 درصدی از ابتدای سال 1388 تاکنون در مرتبه دوم قرار دارد. به عبارت دیگر ظرف 4 سال گذشته بازدهی این صنعت حدود 14
برابر بوده است. با بررسی جدول شماره یک نتایج زیر استخراج می‌شود: 1- نسبت P/E صنعت از P/E بازار که معادل 38/6 است، پایین‌تر است. 2- قیمت جاری شرکت‌های پتروشیمی در حدود سه برابر ارزش دفتری خود در بازار سهام معامله می‌شوند. 3- به رغم بازدهی بسیار بالای این صنعت در بورس، همچنان نسبت P/E آنها در حد معقول است که این امر ناشی از تعدیل‌های مثبت سودآوری شرکت‌ها در این دوران بوده است. 4- بر اساس ضریب بتا، نوسان قیمت این صنعت 25 درصد بیشتر از نوسان کل بازار بوده است. بررسی نمودار مربوط به P/E نشان می‌دهد، هر زمانی که P/E به رقم بالایی رسیده است شاخص موج اصلاحی رو به پایینی را ساخته و سپس با تعدیل P/E به رقم‌های پایین‌تر، موجبات حرکت صعودی قوی‌تری را فراهم آورده است. اما نکته مهم و حائز اهمیت این است که در سال 90 و 91 سرمایه‌گذاران همواره امید به تعدیل‌های مثبت EPS شرکت‌ها داشته‌اند که این امر موجب حرکت صعودی بازار حتی در زمان‌هایی که نسبت P/E بالا بوده است، می‌شده است. اما سوال مهم اینجا است که اگر چنانچه این شرکت‌ها در سال 92 همانند سال‌های گذشته تعدیل مثبت EPS ندهند، P/E کنونی بازار برای این صنعت شایسته است یا خیر؟
به این معنا که آیا انتظار رشد سودآوری این صنعت همانند سال‌های گذشته می‌تواند، قیمت‌ها را افزایش دهد یا اینکه اوضاع مالی سال جاری این صنعت کمی متفاوت از سال گذشته است و قیمت‌ها باید کمی اصلاح شوند؟ برای رسیدن به پاسخ صحیح در این رابطه، لازم است تا ساختار مالی صنعت و همچنین روند سوددهی سال‌های گذشته و پیش‌بینی جاری صنعت مورد تجزیه و تحلیل واقع شوند. همانطور که در جدول شماره 2 ملاحظه می‌شود، این صنعت از لحاظ عوامل بنیادی و ساختار مالی در موقعیت خوبی نسبت به میانگین صنایع دیگر برخوردار است. از لحاظ میزان سودآوری و حاشیه سود نیز، بسیار جایگاه بالاتری نسبت به بقیه صنایع دارد. در نتیجه، این صنعت قابلیت و پتانسیل رشد سودآوری خوبی را از هر جهت دارد. اما همانطور که قبلا نیز گفته شد، مشکل اصلی این صنعت در کوتاه مدت، کمبود خوراک جهت تولید بیشتر است که می‌تواند سوددهی امسال شرکت‌ها را تحت‌الشعاع قرار دهد. بررسی روند گذشته اطلاعات مالی و پیش‌بینی جاری صنعت جدول شماره 3 درصد تغییرات عوامل تولید و میزان سودآوری صنعت پتروشیمی در 2 سال گذشته و همچنین میانگین پیش‌بینی شرکت‌های پتروشیمی موجود در صنعت در خصوص بودجه جاری (سال
1392) را نشان می‌دهد. در بررسی جدول شماره 3 ملاحظه می‌شود که کلیه ارقام در سال90 نسبت به سال 89 افزایش داشته اند. اما در سال 91 تولید به میزان 86/1 درصد کاهش داشته است. ولی در نهایت به واسطه رشد قیمت محصولات و رشد نرخ دلار، شرکت‌ها توانسته اند سودی معادل 95 درصد بیشتر از سال 90 را در کارنامه خود ثبت کنند. در بررسی پیش‌بینی جاری صنعت، ملاحظه می‌شود که شرکت‌ها مجددا به دلیل کمبود خوراک اولیه، تولید خود را به میزان 84/1 درصد کمتر از سال 91 در نظر گرفته‌اند. اما از طرف دیگر، مبلغ فروش را به واسطه افزایش قیمت محصولات و دلار 2500 تومانی با 24 درصد رشد در نظر گرفته‌اند. اما نکته حایز اهمیت این است که رشد بهای تمام‌شده از رشد فروش در پیش‌بینی‌های شرکت‌ها بیشتر در نظر گرفته شده است که این مساله به همراه افزایش دیگر هزینه‌ها از قبیل: افزایش هزینه حمل و نقل، حقوق دستمزد، اثرگذاری بیشتر هزینه‌های ثابت تولید به علت کاهش میزان تولید و غیره باعث شده تا سود خالص صنعت 5/0 درصد نسبت به سال گذشته کمتر در نظر گرفته شود. با توجه به اینکه فروش صادراتی شرکت‌ها بر اساس دلار 2500 تومانی برآورد شده است، این امکان وجود دارد که میانگین
نرخ دلار در سال جاری بیشتر از 2500 دلار باقی بماند. لذا در صورت وقوع این امر شرکت‌هامی‌توانند از مزایای دلار گران تر در جهت سودآوری بیشتر استفاده کنند. بنابراین، به نظر می‌رسد پیش‌بینی شرکت‌ها کمی محافظه‌کارانه انجام شده است. در نتیجه، می‌توان اثر دلار گران‌تر از 2500 تومان را در بودجه شرکت‌ها اعمال کرد تا پیش‌بینی واقع‌بینانه‌تری به دست آید. پیش‌بینی سناریوی محتمل همانطور که پیش تر در جدول اطلاعات مالی صنعت آمده است، اگر نرخ دلار آزاد را در سال جاری به طور میانگین 3300 تومان در نظر بگیریم رشدی حدود 20 درصد نسبت به میانگین قیمت سال گذشته خواهد داشت. از طرف دیگر، به طور میانگین 60 درصد فروش شرکت‌های این صنعت از محل صادرات تامین می‌شود. بنابراین، نرخ دلار آزاد می‌تواند بخش فروش ناشی از صادرات صنعت را به میزان 20 درصد رشد دهد. در نتیجه، اثر این مبلغ بر کل فروش صنعت معادل 12 درصد می‌باشد. به این معنا که فروش شرکت‌های پتروشیمی واقع در صنعت قابلیت رشد 12 درصد بیشتر از پیش‌بینی را دارند که بر اساس حاشیه سود صنعت که معادل 54 درصد است، سود خالص به میزان 5/6 درصد رشد خواهد کرد. بنابراین با توجه به جدول شماره 4 احتمال
افزایش سودآوری شرکت‌های این صنعت به میزان 6 درصد میسر می‌باشد. پرواضح است که این رقم مربوط به میانگین صنعت مذکور است و شرکت‌ها، به‌صورت فردی می‌توانند بیشتر یا کمتر از نرخ مذکور سودآوری ایجاد کنند. از طرف دیگر لازم است تا در پیش‌بینی‌ها بدترین و بهترین سناریو را نیز در نظر گرفت. در خصوص صنعت پتروشیمی، همانطور که قبلا هم توضیح داده شد، بدترین سناریو برای سال جاری می‌تواند تحقق افزایش نرخ خوراک باشد. بنابراین در صورت الزام به پرداخت خوراک گران‌تر خصوصا برای شرکت‌هایی که خوراک گازی (متان) مصرف می‌کنند، سناریوی سودآوری به قرار زیر می‌باشد: سناریوی افزایش نرخ خوراک هزینه خوراک در شرکت‌هایی که از گاز متان استفاده می‌کنند، به طور میانگین 35 درصد بهای تمام شده کالای فروش رفته می‌باشد. بنابراین در صورت افزایش نرخ خوراک به مبلغ 320 تومان که معادل 333 درصد رشد می‌باشد، باعث رشد 80 درصدی بهای تمام شده کالای فروش رفته می‌شود. با اعمال این تفاوت در جدول شماره 5، ملاحظه می‌شود که سود خالص صنعت، حدود 50 درصد کاهش می‌یابد. نکته: کاهش 50 درصدی سود خالص شامل شرکت‌هایی می‌شود که نرخ گاز مصرفی را معادل 70 تومان در نظر گرفته‌اند.
ولی چنانچه نرخ گاز مصرفی بیشتر از نرخ 70 تومان در بودجه شرکت‌ها در نظر گرفته شده باشد، سود خالص، کاهش کمتری خواهد داشت. بنابراین، به طور میانگین تاثیر افزایش نرخ خوراک، 35 درصد از سود خالص صنعت را کاهش خواهد داد. سناریوی افزایش نرخ دلار در صورت افزایش شدید نرخ دلار آزاد در سال جاری، سودآوری این صنعت نیز به شدت تحت تاثیر قرار گرفته و افزایش می‌یابد. به طور مثال اگر نرخ میانگین دلار آزاد به 3800 تومان در سال جاری برسد، سودآوری این صنعت به قرار جدول شماره 6 محاسبه می‌شود. در نتیجه، اگر دلار به نرخ میانگین 3800 تومان در سال جاری برسد، سود خالص این صنعت 8/18 درصد افزایش خواهد داشت. بررسی سناریو‌های دیگر از جمله رفع تحریم‌ها و تامین خوراک کافی پتروشیمی‌ها که منجر به تولید بیشتر می‌شود، به علت احتمال عدم تحقق در سال جاری مورد بحث واقع نشده است. تحلیل تکنیکال صنعت همانطور که در نمودار تحلیل تکنیکال صنعت ملاحظه می‌شود، قیمت الگوی پرچم سه گوش را ساخته است. مطابق این الگو قیمت به اندازه دسته پرچم که در نمودار تکنیکال با حرف A نمایش داده شده است، باید بالا رود. میزان صعود به اندازه دسته پرچم رقم 4000 واحد را نشان می‌دهد
که دقیقا منطبق بر خط 2/138 فیبوناچی می‌باشد. خط 2/138 درصد فیبوناچی هدف قیمتی موثقی است که با انطباق بر طول دسته پرچم احتمال وقوع حرکت را افزایش می‌دهد. نتیجه‌گیری اگر چنانچه اتفاق بنیادی تاثیرگذار خاصی در این صنعت رخ ندهد، به لحاظ دورنمای مثبت صنعت در یک بازه میان مدت تا بلند مدت، رشد و سودآوری مناسبی را برای سرمایه‌گذاران به ارمغان خواهد آورد. اما به دلیل مشکلات جاری این صنعت، در بازه کوتاه مدت انتظار رشد سودآوری 6 (مثبت و منفی) درصدی معقول به نظر می‌رسد. شرکت‌های این صنعت به تنهایی می‌توانند متفاوت از میانگین صنعت عمل کنند.
برای تجزیه و تحلیل صنعت پتروشیمی ابتدا باید روند عملکرد این صنعت در سال‌های گذشته را مورد بررسی قرار دهیم. بنابراین جدول ذیل، جزئیات عملکرد این صنعت را از سال ۱۳۸۴ تاکنون نشان می‌دهد: با بررسی اعداد و ارقام مذکور، نتایج زیر استنباط می‌شود: ۱- عملکرد صنعت پتروشیمی از سال ۱۳۸۴ تا سال ۱۳۹۰ بسیار متفاوت از عملکرد صنعت در سال گذشته (سال۱۳۹۱) بوده است. به این معنا که ظرف ۷ سال گذشته تولید محصولات پتروشیمی با نرخ میانگین ۰۲/۱۸ درصد، مقدار صادرات ۲۲/۲۳ درصد، مقدار فروش داخلی ۱/۱۶ درصد، ارزش صادرات ۲۲/۳۶ درصد و ارزش فروش داخلی ۱/۳۸ درصد رشد داشته است و این رشد به صورت مستمر در تمامی سال‌ها اتفاق افتاده است. ۲- تولید محصولات پتروشیمی در سال ۱۳۹۱ برعکس سال‌های گذشته با کاهش ۴ درصدی نسبت به سال قبل مواجه بوده است. علت اصلی کاهش تولید در سال گذشته، عدم تامین خوراک کافی برای پتروشیمی‌ها بوده است. ۳- در سال ۱۳۹۱ تولید با ۴ درصد کاهش روبه‌رو بوده است، ولی مقدار صادرات ۱۸/۱۳
درصد و ارزش صادرات ۸۱/۲۳ درصد کاهش داشته است. در صورتی که در سال‌های گذشته همواره نرخ رشد صادرات از نرخ رشد تولید بیشتر بوده است. کاهش بیشتر صادرات نسبت به تولید در سال گذشته گویای این واقعیت است که اثر اعمال تحریم‌ها بر این صنعت سایه قوی تری نسبت به سال‌های گذشته افکنده است. ۴- در سال ۱۳۹۰ ظرفیت نصب شده تولید صنایع پتروشیمی برابر ۵/۵۴ میلیون تن بوده است که با توجه به تولید همان سال به این نتیجه می‌رسیم که این صنعت با ۷۸ درصد ظرفیت خود، تولید کرده است. اما در سال ۱۳۹۱ به‌رغم افزایش ظرفیت به میزان ۱/۵۷ میلیون تن، تولید کاهش یافته است. به طوری که از ۷۲ درصد این ظرفیت در جهت تولید استفاده شده است. بنابراین، نسبت تولید به ظرفیت نصب شده در سال ۱۳۹۱ نسبت به سال ۱۳۹۰، ۷/۷ درصد کاهش یافته است. در سال جاری نیز، ظرفیت نصب شده معادل ۵/۵۸ میلیون تن است که برآورد می‌شود همانند سال گذشته با ۷۲ درصد ظرفیت، تولید صورت پذیرد. ۵- در سال ۱۳۹۱ به رغم کاهش تولید، ارزش فروش داخلی محصولات پتروشیمی به میزان ۹۵/۴۰ درصد افزایش داشته که ناشی از افزایش نرخ محصولات است. ۶- در پیش‌بینی سال ۱۳۹۲ تولید با نرخ رشد حدود ۳ درصد، مقدار صادرات
۲ درصد و مقدار فروش داخلی معادل ۵/۲ درصد افزایش خواهد یافت. در نتیجه، این صنعت در سال جاری رشد چشمگیری را تجربه نخواهد کرد. مگر به‌واسطه رشد قیمت دلار، میزان فروش شرکت‌های این صنعت افزایش یابد که در ادامه توضیح داده خواهد شد. چشم‌انداز آتی صنعت پتروشیمی به منظور تجزیه و تحلیل چشم‌انداز آتی صنعت، در بازه‌های کوتاه مدت، میان‌مدت و بلند‌مدت لازم است تا عوامل کیفی و کمی صنعت مورد ارزیابی واقع شوند. برای تجزیه و تحلیل عوامل کیفی، ابتدا مزیت‌های صنعت را در مقابل تهدیدهای آن، مورد بررسی قرار می‌دهیم. مزیت‌های صنعت 1- پیش‌بینی می‌شود ارزش محصولات پتروشیمیایی در دنیا تا سال 2018 معادل 791 میلیارد دلار بشود. در نتیجه، در سال‌های 2012 تا 2018 رشدی معادل 7/6 درصد در سال خواهد داشت. همچنین از بعد مقدار مصرف محصولات، پیش‌بینی می‌شود تا سال 2018 این رقم به 627 ملیون تن برسد که رشدی معادل 4/5 درصد در سال خواهد داشت. بنابراین شرکت‌های پتروشیمی در ایران نیز می‌توانند نقش بسزایی در این
توسعه داشته باشند. 1- بخش پتروشیمی در بین بخش‌های تولیدی کشور، با تعقیب سیاست جایگزینی واردات، موفق‌ترین بخش در اقتصاد کشور بوده، به نحوی که از نظر تاثیرگذاری بر رشد خود بخش، طی دوره مزبور، رتبه اول را در کل اقتصاد کشور داشته است .موسسه بیزینس مانیتور در گزارشی در مورد صنعت پتروشیمی ایران اعلام کرده است که بخش پتروشیمی ایران دارای بیشترین قابلیت رشد در بخش نفت و دیگر صنایع ایران طی 10 سال آینده است. 3- بر‌اساس جهت‌گیری‌های قانونی سرمایه‌گذاری در صنعت پتروشیمی در برنامه ششم، به توسعه صنایع تکمیلی توجه ویژه شده و تکمیل زنجیره در صنعت پتروشیمی به عنوان یک راهبرد اصلی، اندیشیده شده است و برآورد می‌شود تا سال ١٤٠٤ ایران به جایگاه نخست پتروشیمی در منطقه دست یابد. 4- برنامه‌ریزی برای افزایش ظرفیت تولید به 100 میلیون تن در پایان برنامه پنجم و همچنین راه‌اندازی بیش از 65 طرح جدید پتروشیمی در آینده می‌تواند رشد این صنعت را افزایش چشمگیری بدهد. 5- به علت صادرات محور بودن این صنعت، رشد نرخ دلار از سال‌های گذشته توان رقابت‌پذیری فروش محصولات ایران در سطح بین‌الملل را ارتقا داده و میزان سودآوری این صنعت را نیز افزایش داده
است. ۶- از جمله مزایای دیگر صنعت پتروشیمی ایران وجود منابع غنی نفت و گاز در کشور، سهولت دسترسی و نزدیکی صنایع پتروشیمی به منابع خوراک، موقعیت جغرافیایی ممتاز ایران و امکان دسترسی به بازارهای آسیا و اروپا، دسترسی به آب‌های آزاد (سهولت صادرات، کاهش هزینه‌های حمل‌و‌نقل)، امکان استفاده از آب دریا با توجه به مصارف قابل توجه آب در واحدهای پتروشیمی، وجود بازار رو به رشد داخلی محصولات پتروشیمی و برخورداری از معافیت‌های مالیاتی برای طرح‌های تولیدی مندرج در قانون مالیات‌های مستقیم درخصوص مناطق محروم کشور می‌باشد. ۷- یکی از مهم‌ترین مزایای صنعت پتروشیمی ارزش افزوده بسیار بالای آن است. به این معنی که با تغییرات شیمیایی و فیزیکی بر روی هیدروکربورهای نفتی و گازی می‌توان ارزش محصول را به میزان ۱۰ تا ۱۵ درصد افزایش داد. تهدیدهای صنعت ۱- عدم تامین خوراک کافی: به دلیل عدم تامین خوراک واحدهای پتروشیمی ظرفیت تولید کاهش یافته، به طوری‌که واحدها بین ۷۰ تا۸۰ درصد ظرفیت خود تولید می‌کنند.
در پتروشیمی انواع خوراک‌ها در دو دسته خوراک‌های گازی و مایع مصرف می‌شوند که در حال حاضر خوراک گازی اتان که یک خوراک مهم در صنعت پتروشیمی است به دلیل عدم بهره برداری از فازهای ۱۵، ۱۶، ۱۷ و ۱۸ پارس جنوبی، دچار کمبود می‌باشد. در نتیجه، کمبود خوراک عامل اصلی فاصله بین ظرفیت اسمی و تولید واقعی محصولات پتروشیمی می‌باشد. از طرف دیگر، احتمال سهمیه‌بندی خوراک پتروشیمی‌ها به منظور تامین خوراک اتیلن و گاز طبیعی مجتمع‌های جدید پتروشیمی در سال جاری امکان پذیر است. ۲- احتمال افزایش نرخ خوراک: خوراک گاز متان پتروشیمی‌ها ابتدا بر اساس مبلغ ۷ سنت (متر مکعب) بر مبنای دلار مرجع ۱۲۲۶ تومانی محاسبه می‌شد. اما با تغییر دلار مرجع به دلار مبادله ای، عملا نرخ خوراک پتروشیمی‌ها از ۷ سنت به ۳ سنت تنزل یافت. سپس در اردیبهشت ماه ۹۲ ابلاغیه افزایش نرخ این خوراک به قیمت ۱۳ سنت که معادل رشد ۳۳۳ درصدی می‌باشد، به شرکت‌ها ارسال شد. همچنین، قیمت خوراک گاز اتان از ۱۴۰ دلار به ۲۴۰ دلار افزایش یافت که رشدی برابر ۷۱ درصدی را نشان می‌دهد. اما شرکت‌های پتروشیمی این ابلاغیه را اجرایی نکرده و بحث پیرامون اجرای این مصوبه کماکان ادامه دارد. بنابراین
یکی از تهدیدهای این صنعت اجرایی شدن افزایش نرخ خوراک است که بین ۱۰ تا ۶۰ درصد تعدیل منفیEPS برای شرکت‌ها به ارمغان می‌آورد. جایگاه صنعت پتروشیمی در بازار سهام شرکت‌های پتروشیمی تحت عنوان صنعت شیمیایی که امروزه بزرگ‌ترین صنعت بورس است، فعالیت می‌کنند. صنعت پتروشیمی بیشترین سهم را در اجرای اصل ٤٤ قانون اساسی مبنی بر خصوصی‌سازی شرکت‌های زیر مجموعه داشته است. در نتیجه تاکنون حدود ٩٩ درصد شرکت‌های پتروشیمی خصوصی شده اند که این امر باعث بزرگ شدن این صنعت در بازار سهام شده است. ارزش جاری این صنعت در بورس در حال حاضر معادل 406 هزار و260میلیارد ریال است. این صنعت حدود 49/19درصد ارزش کل بازار سهام را در بر دارد. همچنین میانگین ارزش معاملات روزانه این صنعت نیز 21 درصد کل ارزش معاملات روزانه بورس است. از نظر سودآوری نیز، صنعت پتروشیمی بعد از صنعت قند و شکر با رشد 1384 درصدی از ابتدای سال 1388 تاکنون در مرتبه دوم قرار دارد. به عبارت دیگر ظرف 4 سال گذشته بازدهی این صنعت حدود 14
برابر بوده است. با بررسی جدول شماره یک نتایج زیر استخراج می‌شود: 1- نسبت P/E صنعت از P/E بازار که معادل 38/6 است، پایین‌تر است. 2- قیمت جاری شرکت‌های پتروشیمی در حدود سه برابر ارزش دفتری خود در بازار سهام معامله می‌شوند. 3- به رغم بازدهی بسیار بالای این صنعت در بورس، همچنان نسبت P/E آنها در حد معقول است که این امر ناشی از تعدیل‌های مثبت سودآوری شرکت‌ها در این دوران بوده است. 4- بر اساس ضریب بتا، نوسان قیمت این صنعت 25 درصد بیشتر از نوسان کل بازار بوده است. بررسی نمودار مربوط به P/E نشان می‌دهد، هر زمانی که P/E به رقم بالایی رسیده است شاخص موج اصلاحی رو به پایینی را ساخته و سپس با تعدیل P/E به رقم‌های پایین‌تر، موجبات حرکت صعودی قوی‌تری را فراهم آورده است. اما نکته مهم و حائز اهمیت این است که در سال 90 و 91 سرمایه‌گذاران همواره امید به تعدیل‌های مثبت EPS شرکت‌ها داشته‌اند که این امر موجب حرکت صعودی بازار حتی در زمان‌هایی که نسبت P/E بالا بوده است، می‌شده است. اما سوال مهم اینجا است که اگر چنانچه این شرکت‌ها در سال 92 همانند سال‌های گذشته تعدیل مثبت EPS ندهند، P/E کنونی بازار برای این صنعت شایسته است یا خیر؟
به این معنا که آیا انتظار رشد سودآوری این صنعت همانند سال‌های گذشته می‌تواند، قیمت‌ها را افزایش دهد یا اینکه اوضاع مالی سال جاری این صنعت کمی متفاوت از سال گذشته است و قیمت‌ها باید کمی اصلاح شوند؟ برای رسیدن به پاسخ صحیح در این رابطه، لازم است تا ساختار مالی صنعت و همچنین روند سوددهی سال‌های گذشته و پیش‌بینی جاری صنعت مورد تجزیه و تحلیل واقع شوند. همانطور که در جدول شماره 2 ملاحظه می‌شود، این صنعت از لحاظ عوامل بنیادی و ساختار مالی در موقعیت خوبی نسبت به میانگین صنایع دیگر برخوردار است. از لحاظ میزان سودآوری و حاشیه سود نیز، بسیار جایگاه بالاتری نسبت به بقیه صنایع دارد. در نتیجه، این صنعت قابلیت و پتانسیل رشد سودآوری خوبی را از هر جهت دارد. اما همانطور که قبلا نیز گفته شد، مشکل اصلی این صنعت در کوتاه مدت، کمبود خوراک جهت تولید بیشتر است که می‌تواند سوددهی امسال شرکت‌ها را تحت‌الشعاع قرار دهد. بررسی روند گذشته اطلاعات مالی و پیش‌بینی جاری صنعت جدول شماره 3 درصد تغییرات عوامل تولید و میزان سودآوری صنعت پتروشیمی در 2 سال گذشته و همچنین میانگین پیش‌بینی شرکت‌های پتروشیمی موجود در صنعت در خصوص بودجه جاری (سال
1392) را نشان می‌دهد. در بررسی جدول شماره 3 ملاحظه می‌شود که کلیه ارقام در سال90 نسبت به سال 89 افزایش داشته اند. اما در سال 91 تولید به میزان 86/1 درصد کاهش داشته است. ولی در نهایت به واسطه رشد قیمت محصولات و رشد نرخ دلار، شرکت‌ها توانسته اند سودی معادل 95 درصد بیشتر از سال 90 را در کارنامه خود ثبت کنند. در بررسی پیش‌بینی جاری صنعت، ملاحظه می‌شود که شرکت‌ها مجددا به دلیل کمبود خوراک اولیه، تولید خود را به میزان 84/1 درصد کمتر از سال 91 در نظر گرفته‌اند. اما از طرف دیگر، مبلغ فروش را به واسطه افزایش قیمت محصولات و دلار 2500 تومانی با 24 درصد رشد در نظر گرفته‌اند. اما نکته حایز اهمیت این است که رشد بهای تمام‌شده از رشد فروش در پیش‌بینی‌های شرکت‌ها بیشتر در نظر گرفته شده است که این مساله به همراه افزایش دیگر هزینه‌ها از قبیل: افزایش هزینه حمل و نقل، حقوق دستمزد، اثرگذاری بیشتر هزینه‌های ثابت تولید به علت کاهش میزان تولید و غیره باعث شده تا سود خالص صنعت 5/0 درصد نسبت به سال گذشته کمتر در نظر گرفته شود. با توجه به اینکه فروش صادراتی شرکت‌ها بر اساس دلار 2500 تومانی برآورد شده است، این امکان وجود دارد که میانگین
نرخ دلار در سال جاری بیشتر از 2500 دلار باقی بماند. لذا در صورت وقوع این امر شرکت‌هامی‌توانند از مزایای دلار گران تر در جهت سودآوری بیشتر استفاده کنند. بنابراین، به نظر می‌رسد پیش‌بینی شرکت‌ها کمی محافظه‌کارانه انجام شده است. در نتیجه، می‌توان اثر دلار گران‌تر از 2500 تومان را در بودجه شرکت‌ها اعمال کرد تا پیش‌بینی واقع‌بینانه‌تری به دست آید. پیش‌بینی سناریوی محتمل همانطور که پیش تر در جدول اطلاعات مالی صنعت آمده است، اگر نرخ دلار آزاد را در سال جاری به طور میانگین 3300 تومان در نظر بگیریم رشدی حدود 20 درصد نسبت به میانگین قیمت سال گذشته خواهد داشت. از طرف دیگر، به طور میانگین 60 درصد فروش شرکت‌های این صنعت از محل صادرات تامین می‌شود. بنابراین، نرخ دلار آزاد می‌تواند بخش فروش ناشی از صادرات صنعت را به میزان 20 درصد رشد دهد. در نتیجه، اثر این مبلغ بر کل فروش صنعت معادل 12 درصد می‌باشد. به این معنا که فروش شرکت‌های پتروشیمی واقع در صنعت قابلیت رشد 12 درصد بیشتر از پیش‌بینی را دارند که بر اساس حاشیه سود صنعت که معادل 54 درصد است، سود خالص به میزان 5/6 درصد رشد خواهد کرد. بنابراین با توجه به جدول شماره 4 احتمال
افزایش سودآوری شرکت‌های این صنعت به میزان 6 درصد میسر می‌باشد. پرواضح است که این رقم مربوط به میانگین صنعت مذکور است و شرکت‌ها، به‌صورت فردی می‌توانند بیشتر یا کمتر از نرخ مذکور سودآوری ایجاد کنند. از طرف دیگر لازم است تا در پیش‌بینی‌ها بدترین و بهترین سناریو را نیز در نظر گرفت. در خصوص صنعت پتروشیمی، همانطور که قبلا هم توضیح داده شد، بدترین سناریو برای سال جاری می‌تواند تحقق افزایش نرخ خوراک باشد. بنابراین در صورت الزام به پرداخت خوراک گران‌تر خصوصا برای شرکت‌هایی که خوراک گازی (متان) مصرف می‌کنند، سناریوی سودآوری به قرار زیر می‌باشد: سناریوی افزایش نرخ خوراک هزینه خوراک در شرکت‌هایی که از گاز متان استفاده می‌کنند، به طور میانگین 35 درصد بهای تمام شده کالای فروش رفته می‌باشد. بنابراین در صورت افزایش نرخ خوراک به مبلغ 320 تومان که معادل 333 درصد رشد می‌باشد، باعث رشد 80 درصدی بهای تمام شده کالای فروش رفته می‌شود. با اعمال این تفاوت در جدول شماره 5، ملاحظه می‌شود که سود خالص صنعت، حدود 50 درصد کاهش می‌یابد. نکته: کاهش 50 درصدی سود خالص شامل شرکت‌هایی می‌شود که نرخ گاز مصرفی را معادل 70 تومان در نظر گرفته‌اند.
ولی چنانچه نرخ گاز مصرفی بیشتر از نرخ 70 تومان در بودجه شرکت‌ها در نظر گرفته شده باشد، سود خالص، کاهش کمتری خواهد داشت. بنابراین، به طور میانگین تاثیر افزایش نرخ خوراک، 35 درصد از سود خالص صنعت را کاهش خواهد داد. سناریوی افزایش نرخ دلار در صورت افزایش شدید نرخ دلار آزاد در سال جاری، سودآوری این صنعت نیز به شدت تحت تاثیر قرار گرفته و افزایش می‌یابد. به طور مثال اگر نرخ میانگین دلار آزاد به 3800 تومان در سال جاری برسد، سودآوری این صنعت به قرار جدول شماره 6 محاسبه می‌شود. در نتیجه، اگر دلار به نرخ میانگین 3800 تومان در سال جاری برسد، سود خالص این صنعت 8/18 درصد افزایش خواهد داشت. بررسی سناریو‌های دیگر از جمله رفع تحریم‌ها و تامین خوراک کافی پتروشیمی‌ها که منجر به تولید بیشتر می‌شود، به علت احتمال عدم تحقق در سال جاری مورد بحث واقع نشده است. تحلیل تکنیکال صنعت همانطور که در نمودار تحلیل تکنیکال صنعت ملاحظه می‌شود، قیمت الگوی پرچم سه گوش را ساخته است. مطابق این الگو قیمت به اندازه دسته پرچم که در نمودار تکنیکال با حرف A نمایش داده شده است، باید بالا رود. میزان صعود به اندازه دسته پرچم رقم 4000 واحد را نشان می‌دهد
که دقیقا منطبق بر خط 2/138 فیبوناچی می‌باشد. خط 2/138 درصد فیبوناچی هدف قیمتی موثقی است که با انطباق بر طول دسته پرچم احتمال وقوع حرکت را افزایش می‌دهد. نتیجه‌گیری اگر چنانچه اتفاق بنیادی تاثیرگذار خاصی در این صنعت رخ ندهد، به لحاظ دورنمای مثبت صنعت در یک بازه میان مدت تا بلند مدت، رشد و سودآوری مناسبی را برای سرمایه‌گذاران به ارمغان خواهد آورد. اما به دلیل مشکلات جاری این صنعت، در بازه کوتاه مدت انتظار رشد سودآوری 6 (مثبت و منفی) درصدی معقول به نظر می‌رسد. شرکت‌های این صنعت به تنهایی می‌توانند متفاوت از میانگین صنعت عمل کنند. 
ارسال نظر