نگاه معامله‌گران به فرصت‌های سرمایه‌گذاری در بورس

گروه بورس- هدیه لطفی: رشد شتابان شاخص کل بورس و رکوردشکنی‌های پیاپی این بازار از ابتدای سال جاری و به خصوص در ۲ ماهه اخیر، نه تنها موجب ثبت رکوردهای تازه در این بازار شد بلکه موج جدیدی از ورود سرمایه‌گذاران را به این بازار رقم زد. سرمایه‌گذاران در چند سال اخیر بازارهای مختلفی را برای سرمایه‌گذاری تجربه کرده‌اند و در واقع سرمایه سرگردان آحاد جامعه در بازارهای گوناگون از قبیل سکه، مسکن، طلا، پول، ارز و بورس چرخیده و در نهایت یک یا دو بازار را مناسب و مطمئن برای سرمایه‌گذاری یافته است. این در حالی است که از ابتدای امسال و با رونق معاملات بورس، استقبال معامله‌گران برای سرمایه‌گذاری در این بازار افزایش یافت و حجم زیادی از نقدینگی به این بازار وارد شد،که به نظر می‌رسد با تداوم این موضوع شاهد رکود در دیگر بازارهای موازی و افت قیمتی در آنها باشیم. در گزارش زیر که در گفت‌وگو‌ با فعالان بازار سرمایه صورت گرفته جزئیات بازارهای سرمایه‌گذاری در اقتصاد ایران مورد بررسی قرار گرفته و مزایا و معایب هر کدام تشریح شده است. دو بازار فعال در تجهیز نقدینگی مدیر امور ناشران بورس اوراق بهادار تهران در این باره اظهار کرد: شاید آنچه که به عنوان بازار برای سرمایه‌گذاری در کشور ما خوانده می‌شود، چندان ملموس و قابل درک برای سرمایه گذاران سایر کشورها نباشد. سید روح ا.. حسینی‌مقدم در ادامه گفت: ما در کشور، بازارهای مختلفی را برای سرمایه‌گذاری تجربه کردیم که سرمایه سرگردان آحاد جامعه را به خود دیده است و دلیل اصلی آن نیز آینده نامطمئن، فضای نامناسب کسب و کار، تورم و مهم‌تر از همه عدم کارآیی مقررات است که موجب بروز و ظهور رانت و در نهایت ایجاد فضاهای سرمایه‌گذاری می‌شود که شاید وجه مشترک دلایل ایجاد همه بازارهای سرمایه‌گذاری در کشور ما، موارد اشاره شده باشد. وی ادامه داد: اما بطور عام نقدینگی سرگردان کشور ما، بازار مسکن، بازار طلا، بازار پول، بازار ارز و بازار اوراق بهادار را به عنوان بازار مناسب برای سرمایه‌گذاری یافته است که هرکدام ویژگی خود را دارد؛ قدر مسلم بازار اوراق بهادار و بازار پول بازارهایی هستند که در تجهیز نقدینگی به سمت فعالیت‌های مولد گام بر می‌دارند. حسینی‌مقدم در ادامه با اشاره به وضعیت بازار مسکن گفت: بازار مسکن در کشور ما بازاری است که سال‌ها بدون اطلاعات مناسب و داده‌های آماری برای تصمیم‌گیری با توجه به وزن و اندازه‌اش نقدینگی قابل توجهی را جذب می‌کند. معامله‌گران یا فعالان این بازار نگاه سنتی دارند و به نظر می‌رسد که بخش اندکی از آنها به مقوله ارزش زمانی پول دقیق می‌شوند. وی ادامه داد: این بازار نشان داد که تحرک آن موجب حرکت و حتی در شرایطی نابسامانی در اقتصاد خواهد شد؛ آمار دادو ستد ۱۰ ماهه اول سال ۱۳۹۱ بخش مسکن شهر تهران به اندازه آمار کل دادو‌ستد بورس تهران در سال ۹۰ بوده است که این آمار گویای اندازه و وسعت این بازار است. وی خاطرنشان کرد: طی سال‌های ۹۰ و ۹۱ به‌دنبال بروز نگرانی‌هایی در تصور و انتظارات مردم، بخش قابل توجهی از نقدینگی به سمت بازار ارز و بازار طلا گسیل داده شد، این بازارها ریسک بالایی داشت زیرا متغیرهای اثرگذار برآن در شرایطی خارج از متغیرهای کلان اقتصادی بود که البته هنوز هم این شرایط پابرجا است و به نظر می‌رسد با کاهش در نرخ‌های ارز و روشن شدن فضای مبهم کنونی، مدل‌های کلان تعیین نرخ ارز در این بازار حاکم شود و فضا را اندکی از بعد اقتصادی قابل پیش بینی کند. حسینی‌مقدم تصریح کرد: بازار طلا هم ارتباط تنگاتنگی با بازار ارز دارد که البته متغیرهای خاص خود در تعیین قیمت جهانی و نحوه بازی بازیگران آن وجود دارد. بررسی جایگاه بازار سرمایه در اقتصاد وی در ادامه با اشاره به وضعیت بازار سرمایه گفت: در این میان، بازار سرمایه در اقتصاد ایران به سمت پیداکردن جایگاه مناسب در حال حرکت است و رشد مناسبی هم داشته و با اقبال مناسبی هم از طرف سرمایه گذاران روبه‌رو بوده‌است اما این بازار خصوصیات خود را دارد. حسینی‌مقدم تصریح کرد: شاید دید حرفه‌ای تری در این بازار حاکم است و به مدد وجود طیف گسترده و متنوعی از ابزارها و بازارها، شرایط حرفه‌ای تری را برای سرمایه‌گذاری فراهم کرده است که از بازار سرمایه گروه‌های مختلفی منتفع می‌شوند. وی افزود: در واقع این بازار می‌تواند زمینه جمع‌آوری و تجهیز نقدینگی را فراهم ‌آورد و از یک بازاری که به مثابه «زندانی برای نقدینگی» است در مواقع لزوم بهره‌برداری کرده و منابع را به سمت دیدگاه‌ها و برنامه‌های بلند‌مدت خود تجهیز کند همچنین شرکت‌هایی که رویای بزرگ شدن، بین‌المللی شدن و جاودانه ماندن در اعصار را با حضور در بازار سرمایه دنبال می‌کنند، در این میان با تامین مالی آسان دغدغه بین‌المللی کردن فعالیت‌ها‌یشان برطرف خواهد شد. وی تصریح کرد: حفظ قابلیت پاسخگویی و سرپا بودن در عرصه کسب و کار چیزی است که شرکت‌ها می‌توانند با توجه به آن در بازار سرمایه، یک نگاه چند صد ساله را در سر بپرورانند و دیگر عمر شرکت‌ها تنها به عمر موسسان آن گره نخورد. وی لازمه داشتن چنین بازار سرمایه‌ای را توسعه کیفی و کمی آن دانست که بر این اساس بورس تهران طی سال‌های اخیر در چنین مسیری قرار گرفته است. بررسی دلایل عدم توسعه یافتگی بازار سرمایه مدیر امور ناشران بورس اوراق بهادار در ادامه اظهاراتش عدم توسعه یافتگی بازار سرمایه در کشور را از چند جنبه مورد بررسی قرار داد و گفت: ریشه اصلی این عدم اقبال و استقبال از بازار سرمایه را می توان در سال‌های دورتر یعنی سال‌های اواخر دهه ۵۰ و اوایل دهه ۶۰ جست‌وجو‌ کرد؛ در تقسیم‌بندی تاریخچه بازار سرمایه در ایران، این دوره را دوره دوم و دوره رکود و افول بازار سرمایه می‌نامند. سال‌هایی که صنایع بزرگی مانند صنایع بانکداری، بیمه و... . در کشور ملی اعلام شد. جنگ تحمیلی، اقتصاد کشور را به سمت بحران برد و این عامل باعث شد بورس به صورت نیمه تعطیل درآید و تجربه ناخوشایندی برای سهامداران ۱۵۶ شرکت بورسی سال ۱۳۵۷ به وجود آورد، ضمن آنکه گستره فعالیت بورس نیز محدود به تهران می‌شد. وی ادامه داد: به‌رغم تلاش‌هایی که در اواخر دهه ۷۰ و اوایل ۸۰ صورت می‌گرفت، قانون ناکارآمد، امکان گسترش فعالیت بازار سرمایه را از منظر تنوع ابزار و ایجاد نهادهای مالی نمی‌داد یعنی همان عواملی که امروزه زمینه توسعه بازار را فراهم آوردند. حسینی‌مقدم در ادامه گفت: توسعه فیزیکی بازار سرمایه و پیگیری تصویب قانون بازار اوراق بهادار، در شناساندن و قانونمند کردن این بازار نقش پررنگی داشت، اما عامل مهم در عدم توسعه‌یافتگی بازار سرمایه، آموزش و فرهنگسازی بود. وی خاطرنشان کرد: البته منظور از آموزش و فرهنگ‌سازی، تنها برای سرمایه‌گذاران نیست؛ بلکه آموزش به همه فعالان بازار از جمله کارگزاران‌، شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس و حتی تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیران کشور و در کنارآن به شهروندان برای جذب سرمایه‌هاست. حسینی‌مقدم ادامه داد: بی‌شک آموزش‌هایی که به ناشران اوراق بهادار داده شد موجب افزایش شفافیت بازار و به تبع آن اقبال بیشتر سرمایه گذاران شد. همچنین آموزش‌هایی که به ناشران داده می‌شود تا آنها از پتانسیل‌های موجود بازار در جهت تامین مالی بهره‌گیری کنند، منجر به توسعه این بازار خواهد شد. سرمایه و پس انداز از سرمایه‌گذاران هم با فرهنگ‌سازی به سمت بازار سرمایه آمد، در حالی که هیچ یک از این موارد در گذشته نبود. مدیر امور ناشران بورس اوراق بهادار در ادامه گفت: علاوه بر این، مقررات، هرچند محدودیت‌هایی را برای گروه‌های مختلف فعالان بازار ایجاد کرده، اما نظام مناسب و اطمینان بخشی را فراهم کرده است. وی ادامه داد: بدون تردید بازار سرمایه برای آنکه در مسیر توسعه بلند‌مدت گام بردارد نیازمند تدوین و وضع مقررات بود که این عامل می‌تواند زمینه گسترش سریع‌تر بازار را در آینده نزدیک فراهم آورد. حسینی‌مقدم عامل دیگر در عدم توسعه‌یافتگی این بازار را اجرا نشدن صحیح سیاست‌های کلان در حوزه بازار سرمایه دانست و گفت: امروز همه ما اجراشدن اصل ۴۴ قانون اساسی را عامل اصلی توسعه بازار می‌دانیم، اما سوال اینجا است که آیا در گذشته سیاست خصوصی‌سازی در کشور در برنامه‌های اول و دوم توسعه اجرا نشد؟! سرانجام آن برنامه‌ها با اصل ۴۴ قابل مقایسه نیست. در نتیجه می‌توان گفت عامل توسعه یافتگی امروز بازار سرمایه،‌ اجرای صحیح سیاست‌های اصل ۴۴ بود که توسط رهبری ابلاغ شد. وی در ادامه به بحث حرفه‌ای بودن این بازار اشاره کرد و افزود: حضور در این بازار نیازمند شناخت دقیق صنایع، متغیرهای کلان و صورت‌های مالی است، در حالی که سایر بازارها پیچیدگی بازار سرمایه را ندارند. البته این نقص این بازار نیست، بلکه حکایت از آن دارد که سرمایه‌گذاری در این بازار باید توسط افراد مطلع و با دانش و آگاهی انجام شود. حسینی‌مقدم ادامه داد: برای آنکه زمینه جذب افراد بدون دانش و ناآگاه در این بازار فراهم شود ابزارها و نهادهایی مانند صندوق سرمایه گذاری مشترک و شرکت‌های سبدگردان ایجاد شدند که آمارها حکایت از رشد کمی و کیفی این ابزارها در کشور دارد. پیش‌بینی شرایط بازارها در سال ۱۳۹۲ بسیار مشکل است مدیر امور ناشران بورس اوراق بهادار در ادامه اظهاراتش به بررسی وضعیت بورس در سال جاری پرداخت و گفت: آنچه در ادبیات مدیریت سرمایه‌گذاری می‌آید بحث تقابل ریسک و بازده است که درک و شیرینی این مطلب در بورس واضح‌تر است؛ یعنی اشخاص در بازار اوراق بهادار، به میزان ریسک و خطری که می‌پذیرند به دنبال بازده هستند. حسینی‌مقدم ادامه داد: بورس اوراق بهادار زمینه حضور طیف‌های مختلف از افراد با درجه ریسک‌پذیری را فراهم می‌آورد در حالی که برخی از بازارها مانند طلا و ارز به شما به عنوان سرمایه‌گذار این امکان را نمی‌دهند که درجه و میزان ریسک را خودتان انتخاب کنید، ضمن آنکه برآوردی از میزان ریسک نیز ندارید. وی ادامه داد: در مورد پیش‌بینی باید بگویم که پیش‌بینی شرایط بازارها در سال ۱۳۹۲ بسیار مشکل است؛ فارغ از خصوصیات هر یک از بازارها و فضای سرمایه‌گذاری به نظر می‌رسد نقدینگی سرگردان، تعیین‌کننده میزان بازدهی هر یک از بازارها باشد. وی در ادامه افزود: نقدینگی سرگردان در سال گذشته به هر سو که رفت، رشد قیمت‌ها را ایجاد کرد، بیراه نیست اگر بگوییم سرازیر شدن نقدینگی در ماه‌های اخیر در بورس اوراق بهادار در کنار سایر خصوصیات مثبت و رشد متغیرهای کیفی موجب رشد شتابان نماگرهای بورس شده است. حسینی‌مقدم در ادامه تصریح کرد: اما با توجه به مطالب اشاره شده به نظر می‌رسد بخش قابل توجهی از نقدینگی به سمت بازار پول و سپس بازار سرمایه حرکت می‌کند که بی‌شک با توجه به بازدهی ثابت بازار پول و تنوع محدود ابزارهای مالی در آن، امکان رشد بازدهی در بازار سرمایه بیش از پیش وجود دارد. بازارهای رسمی و غیر‌رسمی مدیر‌عامل شرکت کارگزاری ایساتیس پویا نیز دو نوع بازار سرمایه‌گذاری را در اقتصاد کشور ترسیم کرد و گفت: بر اساس یک تقسیم‌بندی کلی در هر اقتصاد و به تبع اقتصاد ایران دو نوع بازار سرمایه‌گذاری داریم؛ یکی بازار واقعی یا کالایی که شامل سرمایه‌گذاری در املاک و مستغلات و کالاهای حقیقی اعم از فلزات گرانبها و کالاهای بادوام مثل اتومبیل است و دوم سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی اعم از انواع اوراق بهادار مثل سهام و اوراق مشارکت و در بخشی دیگر از این بازار سرمایه‌گذاری در ارزهای خارجی یا بورس اسعار است. محمدرضا مظفری در ادامه اظهار کرد: به‌تبع در اقتصاد ایران هم در هر یک از این بازارها چه به صورت رسمی و متشکل (مثل بورس اوراق بهادار) و چه غیررسمی مثل ارزهای خارجی که سرمایه‌گذاری صورت می‌پذیرد که خوشبختانه در سال‌های اخیر با توجه به اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی و گسترش طیف سهامداری و عرضه شرکت‌های بزرگ دولتی به عموم بازار سرمایه جایگاه خود را در بین مردم پیدا کرده است. مزایا و معایب بازار سرمایه وی در ادامه به برخی مزایا و معایب بازار سرمایه کشور اشاره کرد و گفت: از مهم‌ترین مزیت‌های بازار سرمایه در ایران رسمی بودن آن، شفافیت در اطلاعات، برخورداری از ساز و کار بروز، تعیین عادلانه قیمت دارایی‌ها و طیف وسیع صنایع مختلف حاضر در آن با سایز و اندازه‌های متفاوت و توانایی ورود سرمایه‌گذاران با هر مقدار سرمایه به آن است. مظفری با اشاره به یک مثال ادامه داد: فرض کنید شخصی در کشور بنا به تحلیل شخصی و اقتصادی به این نتیجه می‌رسد که سرمایه‌گذاری در بخش پتروشیمی و مثلا تولید کود اوره مناسب است، مطمئنا این شخص با سرمایه شخصی و اندک خود قادر به ورود به بازار پتروشیمی و سرمایه‌گذاری در تولید کود اوره نیست، اما بازار سرمایه با تنوع شرکت‌های پتروشیمی این امکان را فراهم می‌کند که شخص مورد نظر با حداقل سرمایه موجود وارد بازار شده و در سهام شرکت مورد علاقه و انتخاب خود سرمایه‌گذاری کند. وی در ادامه گفت: از معایب بازار سرمایه نیزمی توان به نو پا بودن آن و عدم شناخت کارکردها و مزیت‌های اقتصادی آن برای دولتمردان و سرمایه‌گذاران و عموم مردم اشاره کرد. مظفری ادامه داد: همچنین عدم بلوغ لازم چه در بخش اجرا، قوانین و سرمایه‌گذاران و کارکرد نهادها به خوبی دیده می‌شود، همچنین عدم وجود قوانین تکمیلی در دیگر نهادهای اقتصادی برای مبارزه با تخلفات نهادی در این بازار،سایز کوچک بازار سرمایه ایران در مقایسه با کل اقتصاد ایران و سلطه شرکت‌های دولتی، شبه دولتی و نهاد و مدیران وابسته به بدنه دولت در ساختار شرکت‌های پذیرفته شده در بورس از دیگر معایب این بازار است. اقبال کم بازار سرمایه در برابر دیگر بازارها مدیر عامل شرکت کارگزاری ایساتیس پویا در ادامه به مقایسه بازار سرمایه با دیگر بازارها پرداخت و گفت: بازار سرمایه نسبت به بازارهای سرمایه‌گذاری دیگر مثل بانک، طلا و ارز ازعمومیت کمتری برخوردار است که عمده دلیل این موضوع مربوط به عدم آشنایی مردم و ضعف بازار سرمایه در فرهنگ سازی و اطلاع‌رسانی است و همچنین عمق کم بازار، گذرا بودن دوره‌های سود دهی آن و نوسانات شدید و در برخی موارد غیر‌قابل‌ پیش‌بینی باعث تشدید این موضوع شده است. مظفری ادامه داد: گاهی بازار سرمایه در ایران دستخوش هیجانات و رفتارهای غیر‌اصولی برخی از سرمایه‌گذاران می‌شود و همین فراز و نشیب‌های پیاپی که کمتر از اصول علمی و تجربی سرمایه‌گذاری برخوردار است بسیاری را از این بازار می‌ترساند. این فعال بازار سرمایه راه‌حل رفع این مساله را در گسترش بازار از طریق افزایش ابزارها و نهادهای مالی، توسعه و تنوع بخشیدن به ناشران و همچنین تقویت نهادهای مالی واسط همچون سرمایه‌گذاری‌ها، صندوق‌ها و سبدها ... دانست. مدیر‌عامل شرکت کارگزاری ایساتیس پویا در ادامه خاطرنشان کرد: بازار سرمایه در میان بازارهای دیگر وقتی می‌تواند جایگاه واقعی خود را بیابد که زمینه اطمینان خاطر مردم را فراهم کند؛ ارتقای سطح شفافیت و کارآیی ناشران اوراق بهادار و تنوع بخشیدن و تکثر یافتن آنها از یکسو، تعبیه نظام نظارتی و کنترلی بی شائبه از سوی دیگر و توسعه نهادهای مالی واسط همچون صندوق‌های سرمایه‌گذاری و فرهنگ سازی و آموزش اقشار مختلف مردم در اقصی نقاط کشور از طریق توسعه شبکه کارگزاری‌ها و تالارهای منطقه‌ای بورس اوراق بهادار و همچنین نهادینه کردن سرمایه‌گذاری بلند‌مدت و مبتنی بر تحلیل مالی شرکت‌ها و از بین بردن زمینه‌های سفته‌بازی، نوسان‌گیری و رفتارهای هیجانی سرمایه‌گذاران و ... از مقدمات و لوازم اولیه آماده کردن بازار سرمایه جهت هماوردی با بازارهای رقیب است. تجهیز و تعمیق بازار با ابزارها و نهادهای متنوع در کنار حضور حداکثری مردم مظفری در پاسخ به سوال خبرنگار ما مبنی بر اینکه به لحاظ بازده فکر می‌کنید اولویت‌های سرمایه‌گذاری امسال چه باشد؟ گفت: در این خصوص تا تشکیل دولت جدید و مشخص نبودن سیاست‌های کلی و رویکرد اقتصادی تیم جدید دولت نمی‌توان با قاطعیت صحبتی به میان آورد ولی با توجه به شعارهای انتخاباتی رییس‌جمهور منتخب مبنی بر تنش‌زدایی بین‌المللی و ایجاد رابطه با دنیای خارج به نظر می‌رسد به مرور شاهد کند شدن شتاب تحریم‌های بین‌‌المللی بر علیه کشور‌مان باشیم که این خود به گسترش روابط اقتصادی و بهبود فضای کسب و کار داخلی خواهد انجامید. وی ادامه داد: در کنار این موارد با کاهش فشارهای بین‌المللی، نرخ ارز ثبات نسبی پیدا خواهد کرد که به نظر می‌رسد فشار تورم از بخش کالا کاهش پیدا کرده و بنابراین سرمایه‌گذاری در بخش کالا جذابیت خود را از دست دهد و پول ملی تا حدی تقویت شود. مظفری در ادامه تصریح کرد: در این حالت اولویت اولیه صاحبان سرمایه حضور در بازارهای مالی اعم از اوراق مشارکت، سپرده‌های بانکی و برای افراد ریسک‌پذیرتر بازار سهام خواهد بود، البته با توجه به وجود ذهنیت عمومی در خصوص مطمئن بودن بازار مسکن برای سرمایه‌گذاری در بین آحاد جامعه و البته احیانا کلید خوردن طرح‌های عمرانی در کشور با روی کار آمدن دولت جدید در کشور و نیاز به ایجاد شغل در جامعه امکان حضور بخشی از سرمایه در این بخش نیز وجود دارد، اما الزاما این سرمایه در بخش مسکن سبب افزایش قیمت‌ها نخواهد شد بلکه این سرمایه سبب ایجاد ارزش افزوده در زمین‌های خام و بالطبع کسب سود معقول ساخت و ساز خواهد بود. وی ادامه داد: به طور خلاصه اینکه شاید بازار سرمایه در سال جاری بازدهی خوبی برای سرمایه‌گذاران داشته باشد ولی با وجود این بازدهی که نسبت به بازارهای رقیب قابل توجه است هنوز تا اقناع اکثریت مردم نسبت به کارآیی این بازار فاصله زیادی داریم و تا زمانی که این بازار عمومی نشود و اکثریت مردم آن را یکی از فرصت‌های سرمایه‌گذاری خود نشناسند و سرمایه‌های آنها به این بازار هدایت نشود چندان به استمرار سود‌آوری و کارآیی آن نمی‌توان باور جدی پیدا کرد. مظفری خاطرنشان کرد: البته حضور آحاد مختلف مردم مشروط به تهیه زیر ساخت‌ها و فراهم کردن فرصت‌های اطمینان آور در این بازار است و تجهیز و تعمیق بازار با ابزارها و نهادهای متنوع و مطمئن با حضور حداکثری مردم لازم و ملزوم یکدیگرند.