«دنیای اقتصاد» بررسی می‌کند
بورس حبابی است یا نیست؟
رکوردشکنی‌های خیره‌کننده بازار سرمایه ادامه دارد
بورس حبابی هست، نیست؟
گروه بورس - علیرضا باغانی: «تنها ۱۱۵ پله برای سومین صعود تاریخی شاخص بورس از ارتفاع ۲۶ هزار واحدی باقی مانده است.»
این مهم‌ترین رخدادی است که به احتمال بسیار زیاد با ادامه روند کنونی بازار امروز یا روزهای آینده در بازار سرمایه ایران رخ خواهد داد. در حال حاضر بورس تهران یکه‌تاز میدان اقتصاد کشور است و از بسته سیاستی - نظارتی بانک مرکزی گرفته تا رکود نسبی بازارهای رقیب و ... دست به دست هم داده‌اند تا بازار سرمایه ایران پررونق‌ترین بازار سال 90 برای سرمایه‌گذاری لقب بگیرد. هر چند این بازار در دو سال گذشته نیز به عنوان برترین بازار برای سرمایه‌گذاری خودنمایی کرده بود، اما صعودهای خیره‌کننده شاخص بورس و رونق کنونی بازار سهام آن هم در روزهای نخستین سال در طول تاریخ حیات بورس بی‌سابقه بوده و در عمل از چشم‌انداز بسیار متفاوت بازار سرمایه ایران در روزها و ماه‌های آینده حکایت دارد.
رکوردهای جدید بورس
شاخص بورس تهران در آخرین روز معاملاتی هفته گذشته رقم 25 هزار و 885 واحد را ثبت کرد تا با عبور از مرز تاریخی 26 هزار واحد تنها 115 پله فاصله داشته باشد. ارزش بورس تهران نیز در حال حاضر به بیش از 124 هزار میلیارد تومان رسیده که براساس دلار هزار و 40 تومانی معادل 119 میلیارد دلار است. این در حالی است که ارزش بورس تهران در ابتدای سال 111 هزار و 600 میلیارد تومان بود، به آن معنی که بورس تهران تنها در 9 روز کاری خود در سال جدید با رشد 1/11 درصدی ارزش بازار (رشد 12 هزار و 500 میلیارد تومانی) روبه‌رو بوده است.افزون‌بر این، شاخص بورس که این روزها مقامات اجرایی کشور از آن به عنوان دماسنج اقتصاد کشور نیز یاد می‌کنند، رشد خیره‌کننده 2 هزار و 590 واحدی را در این 9 روز به ثبت رسانده است که معادل رشد میانگین 288 واحدی روزانه شاخص در این 9 روز کاری است. از سویی دیگر، بورس تهران از ابتدای سال‌جاری تاکنون 1/11 درصد بازدهی داده است، به آن معنی که این بازار به طور میانگین روزانه 2/1 درصد بازدهی به سرمایه‌گذاران داده است.
از بورس ۸۸ تا بورس ۹۰
اما آنچه که موجب شده تا بورس تهران به عنوان پربازده‌ترین و پررونق‌ترین بازار طی دو سال گذشته شناخته شود، آمارهای خیره‌کننده‌ای است که این بازار طی 24 ماه گذشته ثبت کرده است. رصد وضعیت بورس از 24 ماه گذشته تاکنون از آن جهت با اهمیت است که فروردین 88 (24 ماه پیش) مصادف است با پایان بحران اقتصاد جهانی و آغاز رونق‌ها و بازدهی‌های رویایی بورس تهران.
شاید باور این موضوع سخت باشد که بورس تهران از ۲۴ ماه گذشته تاکنون (از ابتدای سال ۸۸ تا هفدهم فروردین ۹۰) به سرمایه‌گذاران ۲۲۵ درصد بازدهی داده است. همچنین بازدهی بازار در سال ۸۹ نسبت به سال ۸۸ نیز قابل‌توجه بوده است، تا جایی که بورس در سال ۸۸ معادل ۴/۵۷ درصد بازدهی داشته، اما در سال ۸۹ بازدهی ۸/۸۵ درصدی را نشان داده است.با این حال، میانگین قیمت سهام در بورس تهران طی ۲ سال گذشته بیش از ۳ برابر شده است و P/E بازار در شرایط کنونی روی عدد ۶/۸ مرتبه ایستاده است، حال آن که نسبت P/E بازار از ابتدای سال‌جاری تاکنون ۷/۷ مرتبه بود.
رکوردهای بورس زیر ذره‌بین کارشناسان
اما گرچه بورس تهران از نگاه آماری با رشدهای باورنکردنی قیمت سهام، شاخص و دیگر متغیرها روبه‌رو است، ولی ادامه این وضعیت با توجه به این امر که در سودآوری شرکت‌های بورسی اتفاق خاصی رخ نداده و قیمت سهام نیز متغیر بازگوکننده سودآوری شرکت‌ها است، از نگاه گروهی از تحلیلگران و کارشناسان بازار نگران‌کننده شده است. در واقع برخی کارشناسان در شرایط فعلی معتقدند که ارزش سهام تعدادی از شرکت‌ها بالاتر از ارزش ذاتی آنها است.
بدون شک اتفاقاتی همچون کاهش نرخ سودهای بانکی طبق بسته سیاستی - نظارتی سال 90 و رکود بازارهای رقیب، جذابیت بازار سرمایه را در مقابل بازار پول، مسکن، ارز و ... بیشتر کرده است، ولی عدم عرضه سهام جدید در بازار، عدم افزایش سرمایه شرکت‌ها و استفاده از ابزارهای نوین مالی سبب شده تا فشار نقدینگی وارد شده به بازار، به خرید سهام شرکت‌های حاضر در بازار متمرکز شود و این فشار تقاضا تا آنجا پیش رفته که در برخی از نمادها، قیمت‌ها حتی از ارزش ذاتی و بنیادی شرکت‌ها هم فراتر رود.
این فشار نقدینگی هم تا حدی است که در رکوردی جدید، ارزش معاملات بورس در روز چهارشنبه گذشته به ۲۰۷ میلیارد تومان رسید که بیش از ۶۰ درصد آن مربوط به معاملات حقیقی‌ها بود. افزون‌بر این، این فشار نقدینگی در رصد آمار ابتدای سال تاکنون، خود را بیشتر نشان می‌دهد تا جایی که ارزش معاملات خرد و بلوک از ابتدای سال تاکنون به ۹۴۷ میلیارد تومان بالغ شده است، در حالی که ارزش معاملات بازار در سال ۸۹، معادل ۲۲ هزار میلیارد تومان بوده است که ۱۳ هزار میلیارد تومان آن معاملات خرد و بلوک بوده و ۵ هزار میلیارد تومان آن نیز معاملات عمده بوده است و مابقی آن نیز مربوط به معاملات رد دیونی و سهام عدالت بوده است.
حال در این شرایط، حتی شائبه ایجاد حباب قیمتی در بازار نیز در برخی محافل مطرح می‌شود و برای فعالان بازار سرمایه و معامله‌گران آن نیز در شرایط کنونی دانستن تحلیل‌های کارشناسان ارشد بازار و حتی گردانندگان این بازار درخصوص وضعیت فعلی بازار بسیار مهم تلقی می‌شود.
آهنگ رشد با ارزش ذاتی منطبق نیست
در این حال، عضو هیات‌مدیره شرکت بورس با اشاره به شرایط فعلی بورس با دسته‌بندی کردن شرکت‌های بورسی به چند گروه گفت: شاخص بورس می‌تواند رو به رشد باشد، اما آهنگ رشد آن زیاد بوده و با ارزش ذاتی بازار منطبق نیست.
محمدرضا رهبر در گفت‌و‌گو با فارس در برابر این سوال که با توجه به افزایش ۲ هزار و ۵۹۰ واحدی شاخص در دو هفته کاری بازار سهام و ثبت دو رکورد، چه تحلیل و نظری درباره شرایط روز بازار وجود دارد؟ پاسخ داد: با در نظر گرفتن ظرفیت‌های موجود بازار سهام کشور، عملکرد بسیار مناسب آن در سال گذشته و همچنین وجود بسترهای قانونی و راه‌اندازی ابزارها و نهادهای مالی جدید، در مجموع شاخص بورس می‌تواند همچنان روندی رو به رشد و جلو داشته باشد، اما آهنگ رشد آن زیاد بوده و منطبق با ارزش ذاتی نیست. رهبر با بیان اینکه در حال حاضر سهام شرکت‌های بورس را می‌توان به دو دسته کلی تقسیم کرد، ادامه داد: برخی از شرکت‌های فعال در صنایع پتروشیمی، فلزی و معدنی به دلیل برخورداری از آینده مناسب قیمت محصولات در بازارهای جهانی با شرایط مطلوبی روبه‌رو بوده و حبابی هم نیستند.
وی افزود: سهام این دسته از شرکت‌ها با تکیه بر تولید محصول و افزایش قیمت‌ها و مزیت‌های نسبی جا برای رشد دارند و از موقعیت و بررسی‌های بنیادی مناسبی هم برخوردارند.
این مقام مسوول خاطرنشان کرد: دسته دوم سهامی که با اقبال بازار مواجه شده‌اند مربوط به شرکت‌هایی است که جنبه خدماتی و تجهیزاتی دارند که این دسته از شرکت‌ها هم به دو گروه تقسیم می‌شوند. دسته اول شرکت‌های حاضر در صنعت انفورماتیک و فناوری اطلاعات هستند که با توجه به تاسیس چند بانک در سال گذشته و سال‌جاری و همچنین توسعه خدمات بانکداری الکترونیکی، طبق میزان کاری که دارند با رشد قیمت سهام روبه‌رو شده‌اند.
رهبر ادامه داد: اما دسته دیگری هم هستند که از نظر بنیادی موقعیت خوبی ندارند و توسط گروهی از سرمایه‌گذاران قیمت سهامشان رشد می‌کند. بنابراین سهامداران باید دقت بیشتری در معاملات این گونه سهام به عمل آورند، چرا که این گروه از سهام که از چشم‌انداز مطلوب و تولید و پروژه خاصی برخوردار نیستند بدون دلیل خاصی با رشد نسبت P/E مواجهند.
عامل اصلی رونق بازار چیست؟
وی در واکنش به این سوال که عامل یا عوامل اصلی رونق بازار سهام در سال جاری چیست؟ توضیح داد: آنچه که موجب رشد بازار و رونق بورس در سال گذشته و روزهای آغازین سال جدید شده، افزایش اعتماد مردم به این بازار است.
رهبر افزود: طبق آخرین آمارهای موجود، ۶۲ درصد از خریداران افراد حقیقی یعنی مردم و ۱۰ درصد هم صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک هستند که این آمار نشان دهنده جلب اعتماد مردم به بورس است و باید به آن بها داد. این درحالی است که خوشبختانه اطلاعات شرکت‌ها از طریق استفاده از شبکه اطلاع‌رسانی کدال شفاف‌تر شده و سرمایه‌گذاران نباید فکر کنند پشت این اطلاعات، چشم‌انداز بهتری نهفته است.
این عضو هیات‌مدیره شرکت بورس عامل دیگر بهبود شرایط بازار سهام را توجه ویژه نهاد ناظر بازار سرمایه یعنی سازمان بورس و اوراق بهادار بر پیش‌بینی سود شرکت‌ها دانست و گفت: با توجه به این وضعیت، نسبت P/E شرکت‌ها هم مطلوب شده است و سرمایه‌گذاران با توجه به نسبت P/E مثلا 5 مرتبه‌ای می‌توانند 20 درصد بازدهی کسب کنند، اما با توجه به وجود ریسک در بازار سهام باید وقت بیشتری به عمل آورند.
رهبر همچنین به سهامداران حقیقی توصیه کرد: در جریان معاملات سهام حتما از مشاوران خبره استفاده کرده و چشم بسته اقدام به خرید سهام نکنند و اصطلاحا بی‌گدار به آب نزنند، بلکه با تکیه بر اطلاعات شرکت‌ها و تحلیل آنها و بررسی چشم‌اندازها تصمیم‌گیری کنند.
چگونه بازار را متعادل کنیم؟
این مقام مسوول در بخش دیگری از اظهارات خود در واکنش به این پرسش که با توجه به تقویت شدید طرف تقاضا و عدم عرضه سهام شرکت‌های جدید از سوی سازمان خصوصی‌سازی در این شرایط چه اقدامی باید انجام شود؟ توضیح داد: همواره قیمت‌ها محل تلاقی عرضه و تقاضا است و با در نظر گرفتن شرایط سال گذشته و هفته‌های اخیر بورس ، فرصت طلایی برای دولت ایجاد شده تا اقدام به فروش شرکت‌های مشمول واگذاری کند.
وی افزود: از طرف دیگر بخش خصوصی کشور هم می‌تواند با پذیرش شرکت‌ها در بورس نسبت به تامین آسان منابع مالی مبادرت کند، چرا که مدیران و متولیان بخش خصوصی فکر نکنند که کیک کوچک بهتر از کیک بزرگ است. این در حالی است که با توجه به برنامه دولت برای ایجاد 5/2 میلیون شغل، بورس نقش مهمی در تامین منابع مالی دارد و مالکان شرکت‌ها می‌توانند از این فرصت استفاده کنند. وی با بیان اینکه سازمان و شرکت بورس و فرابورس هم آماده تسهیل پذیرش شرکت‌ها در بازار سهام هستند، ادامه داد: راه دوم این است که انگیزه‌های مالی و پولی بیشتری از لحاظ مواردی چون تعرفه گمرکی و بازرگانی و تسهیلات بانکی برای شرکت‌های حاضر در بورس ایجاد شود و سیاست‌های دولت به گونه‌ای باشد که موجب افزایش تمایل شرکت‌ها برای حضور در بورس شود.
حباب قریب‌الوقوع در بورس تهران
از سویی دیگر، محمدعلی احمدزاده اصل دیگر کارشناس بازار سرمایه نیز با بیان اینکه بازار حبابی نیست، اما به سمت حبابی شدن در حال حرکت است، گفت: در حال حاضر قیمت سهام برخی از شرکت‌های حاضر در گروه خودرویی، معدنی و تجهیزاتی با آهنگ بسیار سریعی رشد قیمت را تجربه کرده‌اند که این افزایش قیمت‌ها مبنای بنیادی ندارد.
وی افزود: در گروه معدنی سهام برخی از نمادهای غیرسیمانی با ارزش جایگزینی خود فاصله بسیار دارند و رشد قیمت سهام هم بسیار سریع اتفاق افتاده است، ضمن اینکه سهام برخی از تجهیزاتی‌ها هم به دلیل شایعات و اخبار غیررسمی، بدون مبنای منطقی رشد کرده است.
وی در گفت و گو با دنیای اقتصاد، با اشاره به فرابورس ایران نیز گفت: به نظر می‌رسد که در این بازار حباب در حال شکل‌گیری است؛ چراکه شرکت‌های حاضر در این بازار شفافیت کمتری نسبت به شرکت‌های بورسی دارند و بعضا در عرضههای اولیه صورت گرفته در این بازار، سهام شرکت‌ها چندین برابر قیمت عرضه رشد کرده است. در این شرایط نظارت بر این بازار مهم‌ترین اصل در جهت شفافیت و جلوگیری از حباب محسوب می‌شود. این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به فعال شدن سهامداران حقیقی در بازار گفت: در حال حاضر حقیقی‌ها در بازار پیشرو شده‌اند و بیش از 60 درصد ارزش معاملات طبق آمار روزهای گذشته مربوط به حقیقی‌ها است، در شرایطی که حقوقی‌های قدیمی با درک شرایط موجود در برخی اوقات نسبت به عرضه سهام در بازار اقدام می‌کنند.
وی ضمن هشدار نسبت به ایجاد حباب در برخی از نمادها گفت: به عقیده من در شرایط کنونی نهاد ناظر با خواستن اطلاعیه‌های شفاف‌سازی از شرکت‌ها و همچنین ابزار کنترلی خود می‌تواند به حکمفرما شدن منطق در بازار و جلوگیری از رفتار هیجانی کمک کند.احمدزاده اصل به نقش عرضههای اولیه در جلوگیری از ایجاد حباب در بازار سرمایه اشاره کرد و گفت: عرضههای اولیه می‌تواند فشار نقدینگی موجود در بازار سرمایه را به سمت خود بکشاند و روند رشد قیمت سهام دیگر شرکت‌ها را نیز آهسته‌تر کند، در این شرایط می‌توان گفت که بورس در شرایط منطقی، پررونق است.
بازار حبابی نیست، سهام عرضه کنید
در همین حال، حسین خزلی خرازی دیگر کارشناس بازار سرمایه نیز درخصوص احتمال ایجاد حباب قیمتی در بازار گفت: در شرایطی که نرخ سود سپرده بانکی ۱۰ تا ۱۲ درصد محاسبه می‌شود، نمی‌توان گفت که حباب قیمتی در بازار ایجاد شده و می‌توان گفت که حتی P/E ۱۰ مرتبه برای بازار مناسب است.
وی در گفت و گو با دنیای اقتصاد، با رد حرکت بازار به سمت حباب قیمتی گفت: در شرایط کنونی P/E بورس از حبابی بودن بازار حکایت ندارد؛ چراکه ارزش ذاتی شرکت‌ها براساس شرایط موجود، تنزیل و محاسبه می‌شود و حتی شرکت‌ها سودهای خود را محافظه‌کارانه اعلام کرده‌اند. بر این اساس می‌توان گفت که مبنای ارزش ذاتی باید به طور دقیق‌تری در بازار محاسبه شود و این که بگوییم قیمت سهام از ارزش ذاتی شرکت‌ها بالاتر است، حرف درستی نیست.
رکوردهای بورس سابقه تاریخی دارد
خرازی درباره دلایل رونق روزافزون بورس در شرایطی کنونی گفت: از سال 69 به بعد یعنی 20 سال گذشته همواره بورس در 3 سال پایانی عمر دولت‌ها با رونق روزافزون مواجه شده‌اند، به طوری که از سال 72 تا 73 و از سال 81 تا 83 نیز بورس تهران همواره با رشد شاخص‌ها و قیمت سهام مواجه بوده است که دلیل آن نیز استراتژی دولت‌های مستقر به تقویت اقتصاد به دور از امور سیاسی و پی بردن دولت‌ها به اهمیت بورس و نقش آن در رونق اقتصاد و تامین مالی بوده است.
بر این اساس، در سال‌های کنونی نیز رونق بورس از یک سابقه تاریخی برخوردار است.وی گفت: در سال ۸۲ دبیرکل وقت بورس در شرایطی که ارزش بازار ۳۵ میلیارد دلار بود از بورس ۱۰۰ میلیارد دلاری سخن می‌گفت، حال پس از گذشت ۷ سال به بورس۱۰۰ میلیارد دلاری رسیدیم و در شرایط کنونی رییس سازمان بورس از بورس هزار میلیارد دلاری سخن می‌گوید که به نظر می‌رسد با آمدن شرکت‌های جدید به بازار سرمایه، افزایش سرمایه و استفاده از ابزارهای نوین مالی به بورس هزار میلیارد دلاری خواهیم رسید. خرازی افزود: به عقیده من از بورس باید در شرایط کنونی نهایت استفاده را کرد و در شرایطی که ارزش معاملات از روزانه ۲ میلیارد تومان سال ۸۵ به ۲۰۰ میلیارد تومان در شرایط کنونی رسیده است، باید به تقاضای موجود پاسخ گفت و با پذیرش شرکت‌های جدید و افزایش سرمایه‌ها برای تامین مالی استفاده کرد. وی تاکید کرد: ادامه شرایط کنونی می‌تواند آینده بازار را با نگرانی‌هایی مثل بالا رفتن قیمت سهام از ارزش ذاتی و تشکیل حباب مواجه کند، اما عرضههای اولیه و راهکارهای دیگر، سال خوبی را برای بورس تهران رقم خواهد زد.
ارسال نظر