فرسایش قیمت‌ها در بورس تهران

شروین شهریاری

فعالان بازار سهام در هفته معاملاتی که گذشت شاهد حاکمیت جو انتظار و فرسایش قیمت‌ها بودند که این روند در نهایت افت ۵/۱ درصدی شاخص بورس را موجب شد. بدین ترتیب معامله گران تنها در روز شنبه افزایش شاخص را تجربه کردند و در چهار روز بعدی نوسان قرمز رنگ شاخص حکایت از کاهش روزانه میانگین قیمت سهام در بورس تهران داشت. در کنار کاهش نسبی قیمت‌ها، مساله مشهود دیگر در روند معاملات فعلی در بازار سرمایه افت محسوس حجم معاملات است به نحوی که حجم داد و ستدهای روزانه ۲۰ میلیارد تومانی در شرایط کنونی معادل کمتر از نصف حجم معاملات خرد در روزهای پررونق نیمه نخست سال است. جمیع این موارد از تردید و به تعویق انداختن تصمیمات سرمایه‌گذاران حکایت دارد؛ تردیدی که انتظار می‌رود با اعلام جزئیات طرح هدفمندسازی یارانه‌ها توسط رییس‌جمهور در هفته آینده تا حد زیادی از بین رفته و منجر به تعیین روند بازار در کوتاه‌مدت شود.

«سوخت» شدن تعدیلات شش ماهه

بازار سهام در هفته جاری با ارسال گزارش‌های شش ماهه بیشتر شرکت‌ها تحت تاثیر یکی از عوامل کوتاه‌مدت تعیین کننده خود قرار گرفت. اما بر خلاف پیش بینی‌های قبلی، جو رکودی بازار بر مفاد گزارش‌های شش ماهه غلبه کرد و معاملات سهام بیشتر شرکت‌ها تحت تاثیر گزارش‌های مناسب شش ماهه قرار نگرفت. در گروه فلزات اساسی، تعدیل مثبت سنگین ۶۲ درصدی فولاد خوزستان و ۱۳ درصدی فولاد مبارکه توجه خریداران را جلب نکرد و هر دو شرکت افت قیمت بیش از یک درصدی را در این هفته تجربه کردند. به نظر می‌رسد صنعت انرژی بر فولاد تا زمان روشن شدن وضعیت یارانه‌ها کماکان در حاشیه بازار قرار داشته باشد. سهامداران شرکت‌های وابسته به فلزات پایه نیز در این هفته تاثیر گزارش‌های مناسب شش ماهه را در عملکرد سهام خود شاهد نبودند. در این گروه، سهام ملی مس در محدوده قیمت قبل از تعدیل و کالسیمین با رشد ۸ درصدی به تابلو بازگشت. ثبات وضعیت کنونی قیمت‌های جهانی افزایش بیشتر سودآوری شرکت‌های معدنی بورس تهران را حتی با اجرای هدفمندسازی یارانه‌ها در پی خواهد داشت. در گروه قند و شکر؛ دو نماینده اصفهانی صنعت یعنی قند اصفهان و قند نقش جهان تعدیل مثبت ۷۰ درصدی را به بازار اعلام کردند تا اولین آثار افزایش قیمت‌های جهانی در سودآوری شرکت‌های این گروه نمایان شود. این در حالی است که این تعدیلات بیشتر از محل تصفیه شکر خام حاصل شده و هنوز آثار احتمالی رشد کشت چغندر و فروش شکر چغندری بر عملکرد این شرکت‌ها مشخص نشده است. با توجه به واکنش بازار به گزارش‌های شش ماهه می‌توان گفت بیشتر تعدیلات مثبت، صرف تعدیل نسبت‌های قیمت بر درآمد سهام شده است و به این ترتیب میانگین P/E بازار از هفت واحد به محدوده شش بازگشته است. به نظر می‌رسد در صورتی که طرح تحول منجر به کاهش سود آوری شرکت‌ها نشود نسبت قیمت بر درآمد کنونی برای بورس تهران با توجه به واقعیات اقتصاد ایران و نرخ بازده بدون ریسک محدوده ای منطقی و قابل‌قبول تلقی شود؛ البته عدم تاثیرگذاری هدفمندسازی یارانه‌ها بر سود شرکت‌ها پیش فرضی است که پذیرفتن آن با اطلاعات کنونی برای فعالان بورس تهران مورد تردید است.

کابوس تجهیزات!

سهام شرکت‌هایی که با انتظارات فزاینده سرمایه‌گذاران و تحت‌تاثیر شایعات و اخبار کلی در مدار رشد سریع قرار می‌گیرند معمولا با سرد شدن بازار داغ شایعات و هیجانات، افت‌های شدید را نیز تجربه می‌کنند. رفتار سهام گروه تجهیزات در سال‌جاری مصداق بارزی از همین رویه است. ارسال گزارش‌های شش ماهه شرکت‌های گروه تجهیزات به مانند تیر خلاصی برای سهام این گروه بود که افت اخیر قیمت سهام این گروه را تشدید کرد. شرکت‌های آذرآب، ماشین سازی اراک و صدرا در گزارش‌های شش ماهه تحول خاصی را در عملکرد خود به بازار گزارش نکردند تا انتظارات فزاینده قبلی سهامداران با محدودیت‌های واقعی در عملکرد فعلی این شرکت‌ها مواجه شود و سهام این گروه را با هجوم فروشندگان ناامید مواجه کند. سهام این سه شرکت در هفته مورد گزارش به ترتیب ۹، ۴ و ۷ درصد کاهش قیمت را تجربه کردند. این در حالی است که دو شرکت دیگر وابسته به این گروه نیز این روزها حال و روز خوشی ندارند. سهام حفاری شمال در گزارش شش ماهه خود به علت افزایش غیرمترقبه در هزینه دکل سوخته (واقع در نفت شهر کرمانشاه) انتظارات سرمایه گذاران را برآورده نکردند. این شرکت در روز نهم آذر ماه شاهد عرضه عمده سهام خود توسط شرکت ملی نفت به میزان ۵۰ درصد به علاوه یک سهم خواهد بود. شرکت مپنا نیز بر مبنای اخبار رسمی احتمالا اعلام تعدیل مثبت را در مقطع فعلی در گزارش شش ماهه در دستورکار نخواهد داشت. بدین ترتیب گزارش‌های شش ماهه گروه تجهیزات را می‌توان به عنوان آب سردی بر بازار داغ شایعات تعبیر کرد که منجر به معکوس شدن روند نیمه نخست سال در گروه تجهیزات و زیان سنگین سهامداران شده است.

صبر و انتظار حقوقی‌ها

سهامداران عمده بالای یک درصد در هفته مورد گزارش تحرکات کمتری داشتند. در بین دادوستد‌های مهم، فروش سهام «فملی» توسط شرکت توسعه معادن و فلزات در این هفته جلب توجه می‌کرد. در نماد «فاسمین»؛ شرکت‌های صبا تامین و مدیریت سرمایه‌گذاری مسکن عرضه‌های نسبتا سنگینی را پس از بازگشایی نماد صورت داده‌اند. در مقابل، شرکت سرمایه‌گذاری صندوق بازنشستگی نفت به خریدهای تدریجی در نمادهای «شپنا» و «حفاری» ادامه می‌دهد. خریدهای زیرمجموعه‌های سایپا نیز در تعادل معاملات «خساپا» نقش موثری داشته است. مطالعه کلی بر روند خرید و فروش سهامداران عمده نشان می‌دهد سطح تحرکات نهادهای حقوقی از ابتدای پاییز در بورس کاهش یافته است و بدین ترتیب بازیگران عمده بازار نیز همگام با خریداران سیاست صبر و انتظار را به طور موقت در پیش گرفته‌اند.

تحولات جدید در فرابورس

در این هفته بازار نوپای فرابورس ایران با انبوه تحولات و اخبار جدید مواجه بود. در آغاز هفته، نخستین و بزرگترین پذیره نویسی تاریخ بازار سرمایه از طریق شبکه کارگزاری فرابورس برای شرکت سرمایه‌گذاری پارس آریان (مالک عمده بانک پاسارگاد) به ارزش ۴۴۰ میلیارد تومان انجام شد. هفته آینده نیز بانک پاسارگاد بخت خود را به منظور تامین مبلغ سنگین ۱۵۴۰ میلیارد تومان برای بزرگترین افزایش سرمایه بانکی کشور در فرابورس خواهد آزمود. در تحولی دیگر، روز سه شنبه ۱۰ درصد از مالکیت شرکت عمران و توسعه شاهد به ارزش ۱۷ میلیارد تومان با قیمت ۲۹۰۰ ریال به ازای هر سهم در فرابورس فروخته شد. بدین ترتیب «ثعمرا» در حالی با P/E=۵/۲۴ در تابلوی فرابورس جا گرفت که میانگین P/E گروه ساختمان در بورس تهران در حال حاضر در محدوده ۶۳/۴ واحد قرار دارد. علاوه‌بر این، در هفته آینده برای نخستین بار در تاریخ بازار مالی ایران، معاملات گواهی حق تقدم استفاده از تسهیلات مسکن در بازار فرابورس آغاز خواهد شد تا با این اقدام یکی از بزرگترین بازارهای غیررسمی وام مسکن حالت متشکل و منتظم به خود بگیرد. به نظر می‌رسد مدیران فرابورس با تسریع فعالیت‌ها در سال‌جاری در حال ربودن گوی سبقت از بورس هستند و در صورت تداوم روند کنونی این بازار نوپا می‌تواند تحولاتی جدید و ارزنده را در راستای هدف مهم توسعه بازارهای مالی کشور رقم بزند.