دومینوی ریزش در بورس تهران

شروین شهریاری

بورس تهران در هفته جاری شاهد غلبه فروشندگان و افت یکپارچه قیمت سهام بود که این مساله منجر به رقم خوردن منفی‌ترین هفته بازار سرمایه در سال ۸۹ شد. بدین ترتیب با افت ۲/۵ درصدی شاخص، عملا عملکرد بورس در نیمه دوم سال‌جاری وارد محدوده زیان‌دهی شد.

به نظر می‌رسد بازار سرمایه به عنوان دماسنج اقتصادی کشور در آستانه اجرای هدفمندسازی یارانه‌ها یک واکنش منفی با شیب تند را از خود نشان داده است. در این میان، هر چند رالی صعودی شتابان بازار در نیمه نخست سال، شائبه رشد بی‌رویه و ایجاد حباب قیمتی را ایجاد کرده بود؛ اما مطالعه سطوح کنونی قیمت سهام نشان می‌دهد که اکثر سهام شاخص بازار در سطوحی بین ۱۰ تا ۲۵ درصد کمتر از قیمت‌های اوج اخیر خود قرار گرفته‌اند. این مساله منجر به افزایش تطابق نسبی ارزش ذاتی و قیمت معاملاتی سهام شرکت‌ها شده است. وضعیت فعلی بورس البته تاثیر ریسک‌های سیستماتیک سرمایه‌گذاری را به خوبی نشان می‌دهد؛ چرا که قیمت سهام تحت‌تاثیر عوامل ابهام زای خارج از بازار، در سراشیبی نزول قرار گرفته است.

دومینوی ریزش در بازار!

بازار سهام در هفته جاری مغلوب هراس سرمایه‌گذاران شد و به خوبی تاثیر تشدید شونده هیجانات روانی معامله گران بر روند بازار را نمایان کرد. در آغاز هفته، معاملات بورس تهران با تعادل آغاز شد؛ اما در روز یکشنبه، همگام با فزونی تدریجی عرضه‌ها، میزان افت شاخص به ۵۶/۱ درصد رسید. با عقب‌نشینی خریداران در روزهای بعد، روند فروش سهام حالت هیجانی به خود گرفت تا در روز چهارشنبه تحت‌تاثیر نگرانی سرمایه‌گذاران، تقریبا کلیه سهام شاخص بازار، اسیر صف‌های فروش سنگین شدند تا بدترین روز بازار سهام در سال ۸۹ با افت چشمگیر ۱/۲ درصدی شاخص رقم بخورد.

در این میان، روند سهام گروه تجهیزات در ایجاد این جو متلاطم کنونی در بازار بی‌تاثیر نبوده است. سهام این گروه که در نیمه نخست سال بدون توجه به مبانی بنیادی و صرفا تحت‌تاثیر هیجان عمومی و اخبار کلی رشد بی‌رویه‌ای را تجربه کردند، این روزها در روند منفی به پیشگامان افت بازار تبدیل شده‌اند. خبر تکذیب تعدیل مثبت سود مپنا نیز در این هفته تاثیر نامساعدی بر جو بازار داشت و منجر به افت ۵/۱۱ درصدی قیمت این سهم شد. سرمایه‌گذاران این شرکت انتظار رشد سودآوری شرکت در سال‌جاری را داشته‌اند. این در حالی است که خریدار بلوک ۲۰ درصدی (سرمایه‌گذاری کارکنان مپنا) در نرخ‌های بالاتر از ۴۰۰ تومان چندین بار اقدام به عرضه میلیونی سهام شرکت کرده است.

در هر حال جو منفی بازار در پایان وقت چهارشنبه اندکی تعدیل شد و سهام شرکت‌های ملی مس، مخابرات، بانک پارسیان و حفاری شمال با حضور خریداران مدافع تا حدودی تعادل نسبی خود را با حجم معاملات قابل‌توجهی بازیافتند. به این ترتیب آغاز هفته آینده زمان حساسی در معاملات بورس تهران در جهت کنترل عرضه‌ها یا تداوم روند موجود خواهد بود.

وزن کشی اخبار مثبت و منفی در افق کوتاه‌مدت

هر چند قیمت سهام در بورس تهران در مسیر نزول پرشتابی قرار گرفته است، اما مطالعه عوامل اقتصادی حاکم بر سودآوری شرکت‌ها نشان دهنده وجود اخبار مثبت و منفی به طور همزمان است. در بحث نرخ ارز، تقویت تدریجی قیمت دلار با توجه به ترکیب شرکت‌های بورس تهران خبر خوشی برای سهامداران خواهد بود که می‌تواند درآمد ریالی شرکت‌های صادراتی و قدرت رقابت‌پذیری تولید‌کنندگان داخلی را افزایش دهد. از سوی دیگر، منشا تلاطم کنونی در بازار ارز نکته‌ای حائز اهمیت در بعد منفی است، زیرا بر اساس برخی گمانه‌زنی‌ها، اختلال در تبادل ارز با خارج از کشور در ایجاد شرایط فعلی موثر بوده است. در صورت صحت این مساله، شرکت‌های دارای تبادلات ارزی در معرض ریسک موانع احتمالی قرار دارند.

در بحث قیمت‌های جهانی، رشد چشمگیر قیمت‌های نفت، فلزات و مواد پتروشیمی تاثیر مستقیمی بر سودآوری شرکت‌های بورس تهران دارد. مس ۸۲۰۰ دلاری، نفت ۸۰ دلاری، سنگ آهن ۱۲۰ دلاری و متانول ۲۸۰ دلاری تنها نمونه‌هایی از سطوح قیمت رویایی برای شرکت‌های تولید‌کننده مرتبط هستند. البته در بعد منفی، احتمال عدم پایداری جو کنونی - که تحت‌تاثیر تزریق پول در اقتصاد جهان به وجود آمده است - از عوامل تهدید‌کننده بورس تهران در روند میان مدت به شمار می‌رود.

عامل دیگری که هنوز ابعاد مثبت یا منفی آن برای بازار روشن نشده است، هدفمندسازی یارانه‌ها است، اما تلقی اولیه سرمایه‌گذاران از اجرای این طرح، افزایش هزینه و کاهش سودآوری صنایع می‌باشد.

در هر حال، در هفته مورد گزارش کفه اخبار منفی در بازار سهام کاملا سنگینی می‌کرد و البته این وضعیت با توجه به ابهامات موجود در زمینه اجرای هدفمند‌سازی یارانه‌ها قابل‌توجیه است. در این میان، گزارش شش ماهه اکثر شرکت‌های وابسته به قیمت‌های جهانی احتمالا دربردارنده تعدیلات مثبت بالای ۱۰ درصد خواهد بود. به این ترتیب چند هفته آینده صحنه تقابل اخبار مثبت و منفی متعدد برای فعالان بازار سرمایه است و برداشت سرمایه‌گذاران از نتیجه این رویارویی، تعیین‌کننده جهت‌گیری بورس تهران تا پایان سال خواهد بود.

حقوقی‌ها؛ متاثر از جو بازار

مطالعه روند معاملات در هفته مورد گزارش نشان می‌دهد که برخی بازیگران بزرگ نیز همگام با جو بازار حرکت کرده و در فروش سنگین سهام مشارکت داشته‌اند. در این میان، نام برخی سهامداران عمده (مجموعه صندوق کارکنان فولاد و ...) در بین فروشندگان سهام ملی مس به چشم می‌خورد. در نماد «حفاری» شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی نیروهای مسلح با فروش سهام از فهرست سهامداران بالای یک درصد خارج شد. صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک نیز در بین فروشندگان اکثر نمادهای شاخص حضور دارند. رفتار اخیر سرمایه‌گذاران حقوقی از تاثیرپذیری شدید از جو موجود و اتخاذ تصمیم‌گیری‌های کوتاه‌مدت در بین بازیگران عمده بازار حکایت دارد.

ملاحظاتی در باب «تحول»

بر اساس اظهارات، وزیر رفاه و سخنگوی کارگروه طرح تحول اقتصادی، واریز یارانه‌های نقدی به عنوان آخرین اقدام پیش از اصلاح قیمت حامل‌های انرژی تا پایان مهرماه انجام خواهد شد؛ بنابراین به نظر می‌رسد پروژه هدفمندسازی یارانه‌ها در آغاز آبان ماه کلید خواهد خورد. این در حالی است که فضای کلی اقتصاد کشور به سبب کند شدن رشد اقتصادی، افزایش تقاضا در بازار ارز، چشم‌انداز فشارهای تورمی و نیز برخی اختلالات در مبادلات خارجی با چالش‌هایی در شرایط کنونی مواجه است. در این شرایط، اجرای هدفمندسازی یارانه‌ها اگر با هدف تامین ۲۰ هزار میلیارد تومان درآمد در عرض پنج ماه صورت پذیرد، می‌تواند اوضاع اقتصاد کشور را با تغییرات جدیدی مواجه کند. در این میان، جزئیات بسته حمایتی از صنایع - که عمدتا به اعطای تسهیلات جهت بهینه‌سازی تولید اختصاص دارد- نیز در بردارنده حمایت فوری از تولیدکنندگان در برابر افزایش چشمگیر هزینه مصرف انرژی نیست.

به این ترتیب کاستن از شتاب اصلاح قیمت‌ها در گام اول از جمله راهکارهای قابل تامل است که می‌تواند اجرای این طرح ملی را با موفقیت قرین ساخته و فرصت تطابق فعالان اقتصادی، تولید‌کنندگان و اهالی بازار سرمایه با شرایط جدید را ایجاد کند.