گارو هوانسیان فر*

در مواردی اتفاق می‌افتد که بازرس قانونی و حسابرس، کمی قبل از پایان سال مالی واحد مورد رسیدگی عوض می‌شود. البته طبق قانون تجارت، شرکت‌ها حق دارند بازرس قانونی خود را در هر زمان که مایل باشند عزل کنند و بازرس دیگری را بجای او انتخاب کنند. چند مورد از تعویض بازرس قانونی و حسابرس، قبل از پایان سال مالی را شرح می‌دهم:

۱ - تعویض بازرس قانونی و حسابرس، شش روز مانده به پایان سال مالی شرکت. علت تعویض، ارائه عدم اظهار نظر نسبت به صورت‌های مالی میان دوره‌ای شرکت.

۲ - تعویض بازرس قانونی و حسابرس، هجده روز قبل از پایان سال مالی شرکت. علت تعویض، تعیین مدیر مالی جدید و انتخاب بازرس قانونی و حسابرس از دوستان و آشنایان ایشان.

۳ - تعویض بازرس قانونی و حسابرس، ۲ ماه قبل از پایان سال مالی شرکت. علت تعویض، ارائه نامه مدیریت که مورد پسند هیات‌مدیره واقع نشده و انجام نشدن درخواست‌های هیات‌مدیره که بر خلاف مفاد قانون تجارت بوده است.

حال این سوال پیش می‌آید که بازرس و حسابرس جدید آیا نباید در مورد این تعویض‌ها شک و تردید بسیار داشته باشد؟ آیا به نظر او این کار مقبول است؟ آیا او نباید موضوع را خیلی جدی بررسی کند و دلایل واقعی تعویض را از صاحبکار جویا شود؟ البته ممکن است که بگویید طبق آیین رفتار حرفه‌ای جامعه حسابداران رسمی ایران، بازرس و حسابرس جانشین باید با بازرس و حسابرس عزل شده مکاتبه کند (ماده ۶-۲۰ آیین رفتار حرفه‌ای)، ولی همه ما می‌دانیم که این چیزی جز فرمالیته نیست. بیایید با خودمان روراست باشیم و با وجدان کامل پاسخ دهیم زیرا وجدان تنها محکمه‌ای است که احتیاج به قاضی ندارد. یادآور می‌شود که تا به حال نه تنها به هیچ وجه از این مکاتبات نتیجه‌ای نگرفته‌ایم و مورد حمایت و پشتیبانی هیچ جایی نیز نبوده‌ایم، حتی محکوم هم شده‌ایم!

بازرس و حسابرس جانشین باید در چنین مواردی تا حد ۹۹‌درصد مطمئن باشد و یقین داشته باشد که یک مساله اساسی برای عزل بازرس و حسابرس قبلی وجود دارد که به احتمال زیاد گریبان‌گیر او هم خواهد شد. شک نداشته باشید. به گفته‌های بازرس و حسابرس عزل شده خوب گوش فرا دهید. قبل از قبول کار، کلیه اسناد و مدارک و گفته‌های بازرس و حسابرس عزل شده را که به شما ارائه می‌دهد، با دقت کامل بررسی کنید. در این مورد هیچ شک نداشته باشید که به احتمال بسیار زیاد، در بیشتر موارد، بازرس و حسابرس عزل شده به میل صاحبکار عمل نکرده است. البته این امکان هم وجود دارد که واقعا بازرس و حسابرس قبلی مقصر باشد. بنابراین، در قبول کار جدید در چنین مواقعی به هیچ وجه عجله نکنید. نگذارید که استقلال هیچ حسابرسی به خطر بیفتد. فردا هم ممکن است که همین رفتار با شما صورت گیرد و بازنده نهایی فقط بازرس و حسابرس است، چه بازرس و حسابرس عزل شده و چه بازرس و حسابرس جانشین.

در این رابطه از جامعه حسابداران رسمی ایران درخواست دارم که به چنین مواردی خارج از نوبت و هر چه سریع‌تر رسیدگی کند. البته این رسیدگی باید بی‌طرفانه باشد! اگر حرف از استقلال حسابرس می‌زنیم که مهم‌ترین رکن حسابرسی است، حسابرسی که استقلال ندارد، در واقع مثل شخصی می‌ماند که گزارش بازرس قانونی و حسابرس (مستقل!) را که توسط واحد مورد رسیدگی نوشته یا به او دیکته شده، امضا می‌کند و مهر می‌زند.

امیدوارم که در دوره جدید تصدی شورای عالی جامعه حسابداران رسمی ایران، شاهد کارهای مثبت بسیاری از جامعه حسابداران رسمی ایران باشیم که در راس آنها، ایجاد استقلال حرفه‌ای برای حسابرسان است. البته برای کلیه حسابرسان عضو جامعه. منتظر نتیجه عملکرد جامعه حسابداران رسمی ایران هستم.

*حسابدار رسمی - عضو پیوسته انجمن حسابداران خبره مدیریت انگلستان