گارو هوانسیان فر*

در این سری از مقالات، مواردی که با آن در حسابرسی بیشتر مواجه می‌شویم، بیان می‌کنم تا توجه حسابرسان را به آن موارد جلب کنم. در هر حال، اینها تجربیات من است و از موارد ساده شروع می‌کنم و به موارد سخت و سخت‌تر می‌رسیم. حال در این مقاله به چند مورد می‌پردازم: ۱ - در بعضی از شرکت‌ها، برای کاهش زیان انباشته و در نتیجه اخذ تسهیلات بانکی یا بابت سایر مقاصد، حساب زیان انباشته را به حساب جاری سهامداران که بیشتر مانده‌ بستانکار دارد، منتقل می‌شود. دلیلی که مسوولان این شرکت‌ها می‌آورند این است که زیان شرکت را خود سهامداران شرکت، به نسبت سرمایه و سهم خود قبول کرده‌اند. به ظاهر این استدلال درست به نظر می‌رسد ولی چنین کاری از نظر استانداردهای حسابداری به هیچ وجه قابل قبول نیست. در صورتی ‌که شرکت مورد نظر مشمول ماده‌ ۱۴۱ اصلاحیه قانون تجارت باشد یا نسبت زیان انباشته به کل حقوق صاحبان سهام یا سرمایه‌ پرداخت شده شرکت زیاد باشد، شرکت می‌تواند افزایش سرمایه دهد یا طبق ماده ۱۴۱ اصلاحیه قانون تجارت عمل کند.

۲ - در مواردی که امکان سوء‌استفاده از طرف کارمندی یا کارمندانی در یک واحد وجود دارد، پیشنهاد می‌شود که یک تیم حسابرسی چند نفره به طور همزمان حساب‌های مشکوک را رسیدگی کنند و بدون وقفه از کارمند یا کارمندانی که مورد سوء ظن قرار دارند، سوال کنند و اسناد و مدارک لازم را از آنان بخواهند. هرگاه یک نفر مورد سوءظن باشد، در مقابل چند حسابرس که همزمان و پشت سر هم از او سوال می‌کنند و مدارک می‌خواهند، با توجه به اینکه احتمالا سند‌سازی کرده و در حساب‌ها دست برده، در مقابل سوالات چند حسابرس دست و پای خود را گم می‌کند و شما متوجه می‌شوید که به یک سوال، چند نوع پاسخ می‌دهد. در چنین حالتی از کلیه اسناد و مدارک کپی تهیه کنید و در مواردی هم اصل مدارک را بعد از تهیه کپی، به مدیران و مسوولانی که مورد اعتماد هستند، تسلیم کنید تا افرادی که احتمالا سوء‌استفاده کرده‌اند، آنها را از بین نبرند. در چنین مواقعی بهتر است که کپی اسناد و مدارک مهم فورا به محل موسسه حسابرسی منتقل شود زیرا در یک مورد شاهد آن بودم که حسابداری که سوء‌استفاده کرده بود، کلیه اسناد و مدارک مهم را از کمد قفل‌دار حسابرسان برداشت. یکی از مشخصات بارز فرد یا افرادی که سوء‌استفاده کرده‌اند این است که دیگر مستقیم به چشم حسابرسان نگاه نمی‌کنند و سعی می‌کنند که از آنها اجتناب ورزند ولی حسابرسان باید بدون وقفه از او یا آنها اسناد و مدارک بخواهند و سوال کنند و فرصت فکر کردن و راه‌حل یافتن را به او یا به آنها ندهند. در چنین مواقعی سعی کنید که اسناد و مدارکی که چه از داخل واحد مورد رسیدگی لازم دارید یا خارج از آن، خود شخصا تهیه کنید. البته در جریان گذاشتن فوری مدیریت و مسوولان واحد مورد رسیدگی (در صورتی‌ که خود آنها جزو مظنونین نباشند)، ضروری است.

۳ - در رابطه با نظارت بر موجودی‌گیری، به سه مورد

اشاره می‌کنم:

۱ -۳- یکی از دوستان حسابرس من در دورانی که در سمت حسابرس در یک موسسه‌ حسابرسی کار می‌کرد، تعریف می‌کرد که یک شرکت کشاورزی و پرورش دام را حسابرسی می‌کردند. دوست من مسوول نظارت بر موجودی‌گیری دام‌ها بود. او در مکانی ایستاده بود و کارکنان آن شرکت، دام‌ها را از محلی که او ایستاده بود می‌گذراندند و او تعداد آنها را یادداشت می‌کرد. قوچی از محلی که او ایستاده بود گذشت که دارای شاخ‌های بسیار عجیب و غریب بود و توجه او را جلب کرد. بعد از چند دقیقه ناگهان متوجه شد که همان قوچ با همان شاخ‌های عجیب و غریب دوباره از جلوی او گذشت.

بله، کارکنان آن شرکت کشاورزی و دامپروری، دام‌ها را چند بار برای شمارش از محلی که دوستم ایستاده بود می‌گذراندند.

دوستم می‌گفت که فورا شمارش دام‌ها را متوقف کرد و به کارکنان آن شرکت گفت که رنگ به خصوصی بیاورند و هر دامی که از جلوی او می‌گذشت، با آن رنگ، آن را رنگ کنند تا مبادا حیوانات بیش از یک‌بار شمارش شوند. هوشیاری در زمان موجودی‌گیری امر بسیار مهمی است و حسابرس باید همیشه مواظب این مطلب باشد که مبادا کالای غیرواقعی را نظارت و به نحوی آنرا به عنوان کالای واقعی قبول کند.

۲ -۳- در رابطه با موجودی‌های برنج، چای، غلات و... هم باید به موضوع لوله بخاری توجه خاص نمود. حتما بسیاری از شما از موضوع لوله بخاری اطلاع دارید.

در رابطه با لوله بخاری موضوع این است که یک لوله بخاری در کیسه‌ای مثلا برنج قرار می‌دهند و در داخل آن لوله، برنج از نوع نامرغوب می‌ریزند و دور لوله بخاری و سر کیسه را کمی از برنج مرغوب پر می‌کنند و کل کیسه‌ برنج را به عنوان برنج مرغوب قالب می‌کنند. بنابراین در چنین مواقعی، از واحد مورد رسیدگی بخواهید که به طور نمونه، تعدادی از کیسه‌ها را از محل‌های مختلف در انبار بیاورند و آنها را کاملا خالی کنند و نوع و کیفیت کالای داخل آن کیسه‌ها را به دقت بررسی کنید.

بله، موجودی‌گیری را نباید امری ساده پنداشت. اولا تعداد ناظرین حسابرس باید کافی باشند (در یک مورد شنیدم که برای یک کارخانه‌ تولیدی بسیار بزرگ، فقط یک ناظر انبار گردانی از طرف واحد رسیدگی‌کننده فرستاده شده بود!) و آنها به صورت دقیق بر امر موجودی‌گیری نظارت کنند و توجه کنند اجناسی که شمرده می‌شوند، با همان مشخصات واقعی در برگه‌های شمارش درج شود. برای مثال، اگر از یک جنسی هم نوع بسیار مرغوب و گران آن وجود دارد و هم نوع نامرغوب و ارزان آن، نباید آن اجناس را یا یکجا شمرد یا برای آنها فقط یک کارت موجودی در نظر گرفت. بله حسابرسان باید در کلیه موارد مربوط به امر حسابرسی، مواظب باشند و هوشیارانه عمل کنند و تردید حرفه‌ای را هیچ وقت فراموش نکنند.

*حسابدار رسمی - عضو پیوسته انجمن حسابداران خبره مدیریت انگلستان