سید حسن مرتضوی کیاسری *

بخش پنجم

عقلانیت - حسابرس و صاحبکار دارای هدف‌هایی از حسابرسی هستند که رفتارهای آنها در برابر هم، برای رسیدن به آن‌ها است و هر رفتاری که ارزیابی شود بر خلاف رسیدن به هدف‌های یاد شده است، غیر عقلانی تلقی می‌شود. بنابراین حسابرس باید میزان عقلانیت در رفتارهای صاحبکار را بسنجد تا در برابر موارد غیر منطقی، تصمیم در خور بگیرد. چون بسیاری از این رفتار‌ها برای این است که حسابرس به رفتار غیرعقلانی وادار شود یا در برابر مسوولیت‌های ناشی از شرایط ایجاد شده، پوشش لازم را فراهم نکند. سنجش رفتار‌های یاد شده از این نظر هم مهم است که بسیاری از کنش‌هایی که در حسابرسی در محیط کم خطر (که ماهیت تاییدی آن غالب است) غیر‌عقلانی به نظر می‌رسد، در محیط متقلبانه، پیامد عقلانی برای صاحبکار دارد. بنابراین توجیه این گونه رفتارها، در ارزیابی ریسک هم تاثیرگذار است. نمونه ۱) شرکت از تیم حسابرسی می‌خواهد محل شرکت را ترک کند. در این حال باید مستنداتی دال بر ایجاد محدودیت یاد شده و همچنین آگاهی بخشی به رکن‌های بالاتر شرکت فراهم کند تا جوانب حقوقی موضوع متوجه موسسه نباشد، ضمن اینکه تلاش برای انجام پیوسته کار ضرورت دارد، چون ممکن است یکی از هدف‌ها این باشد که زمان کافی برای تغییر یا پنهان کردن نشانه‌ها در اختیار شرکت قرار گیرد.

مستند کردن آخرین مانده حساب‌ها هم برای پیگیری دقیق‌تر تغییرات بعدی، موردی اثربخش برای کشف تحریف‌های احتمالی است. در صورتی که موسسه مجاب به ادامه کار شده باشد هم، تعدیل در برنامه‌های رسیدگی ضرورت دارد. نمونه۲) عبارت «بند کنید» برای حسابرسان بسیار آشنا است و به طور تقریب، بیشتر رده‌های حسابرسی به این مورد برخورد می‌کنند که پس از در میان گذاشتن اشکال یا تحریف، به صراحت از طرف شرکت از آنها خواسته می‌شود تا موضوع را در گزارش درج کنند. الف: ممکن است یافته‌های حسابرس اشتباه بوده و واحد به دنبال تخریب جایگاه حسابرس نزد ارکان بالاتر باشد. بنابراین بازبینی چرخه رسیدگی‌ها و اطمینان از درستی یافته‌ها، رفتاری پوشش‌دهنده خواهد بود. ب) ممکن است پیشنهاد‌دهنده به دنبال تخریب دیگر پرسنل، بخش یا رکن‌های شرکت باشد. در این حال بررسی همه جنبه‌ها و کنش مناسب برای ضروری است تا حسابرس مورد استفاده ابزاری در روابط داخلی سازمان قرار نگیرد. تهدید به تعویض حسابرس، ایزوله کردن حسابرسان و ایجاد محدودیت در روابط با مدیران و پرسنل شرکت، ایجاد جو نامناسب برای جنگ روانی و ندادن اطلاعات یا کندی ارائه، از دیگر رفتارهایی است که باید حسابرسان با ارزیابی درست آنها، واکنش‌های مناسب و عقلانی از خود نشان دهد. یادآور می‌شود چندی از رفتارهای صاحبکار که ظاهری غیر عقلانی دارد، با ضوابط فعلی حسابرسی، نتیجه عقلانی به همراه دارد که تعویض پی‌در‌پی حسابرس در برخی شرکت‌ها، از این دسته است.

*کارشناس رسمی دادگستری