کارنامه داخلی و بین المللی بورس تهران در سال ۸۸ منتشر شد
رشد دسته جمعی شاخص‌های بورس
گروه بورس- علیرضا باغانی: ورود ۵ شرکت اصل چهل‌وچهاری و یک شرکت غیر اصل چهل‌وچهاری، انجام معامله ۸میلیارد دلاری مخابرات و قطعیت آن، معامله‌های عمده و بلوکی شرکتی در کنار نقش‌آفرینی موثر شخصیت‌های حقوقی در معاملات بازار و تزریق منابع مالی جدید و رکود در بازارهای دیگر از جمله مسکن، طلا و ارز و ... موجب شد تا گاوها طی سال ۸۸ در بورس تهران یکه‌تاری کنند. در حالی که سال ۸۸ بر اساس تقسیمات نجومی تقویم چینی به عنوان سال گاو شناخته شده بود، بورس تهران نیز به واقع یک سال گاوی را پشت سر گذاشت. گاو که در ادیان مختلف به عنوان حیوان مقدس شناخته شده است، از نظر معامله‌گران بورس‌های دنیا نیز نشانه موفقیت است تا جایی که در بورس اصطلاحی تحت عنوان bull market (بازار گاوی) به کار برده می‌شود.
زمانی برای گاوی شدن بازار
از نظر معامله‌گران bull market زمانی در بازار اتفاق می‌افتد که نمادهای معاملاتی، بیشترین بازدهی را به دادوستد گران بدهند و جذابیت خرید و فروش سهام در بورس به میزان قابل‌توجهی افزایش یابد.
با این وصف می‌توان گفت بورس تهران در سال گاو بازار گاوی را سپری کرد و به معامله‌گران بازدهی رویایی ۴/۵۷درصدی داد تا شاید تقارن سال گاو با bull market که از نظر شمسی هر ۱۲ سال می‌تواند اتفاق بیفتد، خاطره یک سرمایه‌گذاری طلایی را برای معامله‌گران بورسی بر جای بگذارد.بر اساس گزارش عملکردی که از سوی بالاترین مقام اجرایی بازار منتشر شده، بورس اوراق بهادار در سال ۸۸ از ۲۴۴ روز معاملاتی، ۱۵۴روز معاملاتی معادل ۶۳درصد را مثبت سپری کرده، در حالی که در سال ۸۷ از ۲۳۸روز معاملاتی سال فقط ۸۷ روز معادل ۳۷درصد از روزهای معاملاتی مثبت سپری شده بود.
چرا بازار ۶۵ هزارمیلیاردی شد؟
از طرفی دیگر نماگرهای بازار از رشد ۱/۴۵درصدی ارزش بازار در سال گاو حکایت دارند تا جایی که ارزش بورس از حدود ۴۵هزار میلیارد تومان در سال ۸۷ (سال موش) به بیش از ۶۵هزارمیلیارد تومان رسیده است که البته دلیل بخش عمده‌ای از رشد ۴۵درصدی ارزش بازار را می‌توان در ورود دو صنعت بیمه، حفاری و عرضه اولیه سهام ۵ اصل چهل‌وچهاری بزرگ شامل بانک تجارت، صادرات، بیمه البرز، بیمه آسیا و حفاری شمال جست‌وجو کرد، ضمن اینکه طی سال گذشته سهام سیمان فارس نو شرکتی که متعلق به سیمان فارس و خوزستان بود نیز وارد بورس تهران شد.
افزون بر این در سال ۸۸ میانگین P/E بازار رشد ۳/۵۱درصدی را نشان می‌دهد، به طوری که میانگین P/E از عدد ۸۴/۳ مرتبه سال ۸۷ به عدد ۸۱/۵مرتبه در سال ۸۸ رسید. اما این تنها دلیلی نبود که معامله‌گران بتوانند با تکیه بر آن سال ۸۸ را سال رویایی خطاب کنند، چرا که رشد ناباورانه شاخص نیز از دلایل طلایی خواندن سال ۸۸ برای بورس تهران محسوب می‌شود. شاخص بورس در آخر اسفند ۸۸ رشد ۴/۵۷درصدی را نسبت به پایان سال ۸۷ ثبت کرد، یعنی از عدد ۷هزار و ۹۹۶واحدی زمان بحران اقتصاد جهانی در پایان سال ۸۷ توانست با جهش قابل‌توجهی روی عدد ۱۲هزار و ۵۳۶واحد برسد.
معامله بزرگی که افتخار آفرید!
در سال گذشته ارزش معاملات سهام در بورس تهران نیز رشد فزاینده‌ای داشت، به طوری که در بخش معاملات عمده از ۴/۵هزارمیلیارد تومان در سال ۸۷ به بیش از ۱۰هزار میلیارد تومان رسید، گر چه ۸/۷هزارمیلیارد تومان آن مربوط به انجام بزرگ‌ترین معامله تاریخ بورس بود، اما با این حال معاملات عمده بورس در سال گاو نسبت به سال موش رشد ۸۶درصدی نشان می‌دهد، اما این رشد در بخش معاملات خرد و بلوک به ۲۳درصد می‌رسد تا جایی که ارزش معاملات خرد و بلوک بازار از ۵هزارمیلیارد تومان سال ۸۷ به ۱/۶هزارمیلیارد تومان در سال ۸۸ رسیده است.
کاهش «عدالت» و «جوایز» در سال ۸۸
آمارهای منتشر شده از سوی مدیریت بازار شرکت بورس حکایت از آن دارد که معاملات مربوط به رد دیون، جوایز صادراتی و واگذاری‌های کارگری در سال ۸۸ نسبت به سال قبل از آن ۴۶ درصد کاهش نشان می‌دهد که دلیل آن هم این است که بخش عمده‌ای از واگذاری‌ها در قالب رد دیون در سال ۸۷ انجام شد و واگذاری سهام به جوایز صادراتی نیز به دلیل برخی مشکلات از جمله قرار گرفتن صادرکنندگان در صف فروش سهام در سال ۸۸ تقریبا متوقف شد. در سال گذشته معاملات و واگذاری‌های سهام عدالت نیز کاهش ۲۴درصدی نسبت به سال ۸۷ نشان می‌دهد.
با این که در سال ۸۸ تقریبا تمامی شاخص‌ها رشد کم‌سابقه‌ای را از خود نشان می‌دهند، بورس تهران در صدور کدهای معاملاتی جدید کاهش ۵/۷درصدی را نسبت به سال ۸۷ ثبت کرده است. این کاهش گرچه چندان چشمگیر به نظر نمی‌رسد، ولی از ورود کمتر معامله‌گران جدید به بورس اوراق بهادار حکایت دارد، اما با این حال آمار دفعات انجام معامله گویای این واقعیت است که گر چه سهامداران کمتری وارد بازار شده‌اند، اما همان معامله‌گران موجود فعال‌تر شده و دومیلیون دفعه معامله انجام داده‌اند تا نسبت به سال ۸۷ رکورد رشد ۷/۶۱درصدی دفعات معامله را ثبت کنند.
وقتی حقیقی‌ها خواب بودند!
بورس تهران در نگاه نماگرها اگر چه طی سال ۸۸ با رشدهای قابل‌توجهی مواجه بود، ولی شاید این رشدها در حضور و نقش‌آفرینی معامله‌گران حقوقی بیش از دیگر موارد قابل رصد باشد. اتفاقی که از رویکرد نهادهای عمومی غیردولتی، شبه‌دولتی‌ها و حتی برخی بنگاه‌های وابسته به دولت نسبت به سرمایه‌گذاری بازار سرمایه حکایت دارد.
تا جایی که در سال ۸۸ حقوقی‌ها در بازار به طور خالص بیش از ۱۰هزارمیلیارد تومان سرمایه‌گذاری کردند، در حالی که سهم معامله‌گران حقیقی از معاملات بازار در سال ۸۸ فقط ۳۵۰میلیارد تومان بوده است. البته سرمایه‌گذاری ۱۰هزارمیلیارد تومانی حقوقی‌ها در بازار به این معنا نیست که آنها به صورت واقعی در بورس چنین سرمایه‌ای وارد کرده‌اند، چرا که فقط ۸/۷هزارمیلیارد تومان از این آمار ارائه شده، مربوط به معامله بلوک ۵۰درصدی به اضافه یک سهم مخابرات ایران است. در واقع معامله‌گران حقوقی به صورت واقعی در بورس حدود ۲هزار و ۶۰۰میلیارد تومان سرمایه‌گذاری کرده‌اند. از سوی دیگر در سال ۸۸ بیش از ۲۴۰میلیارد تومان از مجموع سرمایه‌گذاری معامله‌گران حقیقی و حقوقی صرف حضور در عرضه‌های اولیه شده است و بالغ بر ۱۰هزار و ۵۰۰میلیارد تومان آن نیز بابت حضور در عرضه‌های دولتی هزینه شده است که البته معامله بزرگ مخابرات هم جزو عرضه‌های دولتی محسوب شده است.
همچنین از ۱۲ماه سال گذشته، هشتمین ماه سال به عنوان پرمعامله‌ترین ماه سال شناخته شده است. در واقع بورس در هشتمین ماه ۸۸ خوش‌شانس بوده و به طور میانگین روزانه بیش از ۴۲۴میلیارد تومان معامله داشته است، در شرایطی که در نخستین ماه سال یعنی فروردین ماه ۸۸ با ثبت ارزش معاملات ۶/۸میلیارد تومانی، کم‌معامله‌ترین روزهای خود را سپری کرده است.
سیر نزولی «DPS» در مجامعی که گذشت
وقوع بحران اقتصاد جهانی در سال ۲۰۰۸ و نفوذ دامنه این بحران در اقتصاد ایران طی نیمه دوم سال ۸۷، آثار و تبعاتی را در بورس تهران بر جای گذاشت، به طوری که بیشتر شرکت‌های پذیرفته شده در بورس که در سال وقوع بحران با کمبود نقدینگی و کاهش سود مواجه شده بودند، ناچار شدند که در مجامعی که در فصل مجامع سال ۸۸ برگزار می‌کردند، سودهای (DPS) کمتری تقسیم کنند تا جایی که شرکت‌های بورسی در سال گذشته از ۹/۱۰هزارمیلیارد تومان سود تحقق یافته معادل ۹/۷هزارمیلیارد تومان را تقسیم کردند.
در واقع این شرکت‌ها فقط توانستند ۷۲درصد سود تحقق یافته خود را تقسیم کنند، در حالی که در مجامع ۸۷، بالغ بر ۸۰درصد سود تحقق یافته خود را تقسیم کرده بودند.
اما در سالی که شاخص ۵۷درصد رشد داشته و بازدهی بورس نیز به ۵۳درصد رسیده، دانستن اینکه سهم کدام صنعت در رشدهای اتفاق افتاده در بورس بیشتر بوده، حائز اهمیت است.
... و ترین‌های بورس تهران
بررسی انجام شده در مورد میانگین بازدهی قیمتی گروههای حاضر در بورس هم نشان می‌دهد که گروههای پیمانکاری صنعتی که صدرا شاخص‌ترین شرکت حاضر در آن است، بیش از ۲۵۱درصد بازدهی داشته است، صنعتی که البته تنها ۵/۰درصد از ارزش بازار را در اختیار دارد.
پس از پیمانکاری صنعتی، گروه ساخت رادیو، تلویزیون و دستگاه‌های ارتباطی با میانگین بازدهی قیمتی ۱۴۶درصدی پربازده‌ترین گروه بازار بوده است که البته سهم آن از ارزش بازار فقط ۱/۰ درصد است.بعد از این دو گروه، گروه خدمات فنی و مهندسی با ۷/۱۲۹درصد میانگین بازدهی قیمتی نسبت به سال ۸۷ و گروه سایر واسطه‌گری‌های مالی با ۱/۱۲۹درصد بازدهی، بیشترین بازدهی را به سهامداران خود دادند، گروه‌هایی که به ترتیب ۲/۳درصد و ۷/۰درصد از ارزش بازار را در اختیار دارند.
در میان این گروه‌ها، گروه فلزات اساسی که با دارا بودن ۲/۱۶درصد از ارزش بازار بزرگ‌ترین گروه بازار محسوب می‌شود، ۵/۱۰۵درصد میانگین بازدهی قیمتی داشته است.
همچنین سال ۸۸ در ۵ صنعت بزرگ بازار نیز جابه‌جایی‌هایی رخ داد، به طوری که گروه فلزات اساسی با دارا بودن ۲۳ شرکت، ۲/۱۶درصد از ارزش بازار را به خود اختصاص داد و گروه بانک‌ها و موسسات اعتباری با جای دادن ۷ شرکت در دل خود، ۲/۱۴درصد از ارزش بازار را در اختیار دارد.
مخابرات هم که تنها یک شرکت را در گروه خود جای داده است، به تنهایی ۱/۱۳درصد از ارزش بازار را در اختیار دارد، حال آنکه گروه شرکت‌های چند رشته‌ای با دارا بودن ۴ شرکت، ۲/۷درصد از ارزش بازار را به خود اختصاص داده است.
گروه استخراج کانه‌های فلزی که ۸ شرکت در آن حضور دارد، نیز با اختصاص ۹/۶درصد از ارزش بازار، در رده پنجم، گروههای بزرگ بازار قرار دارد.
افزون بر این در ۱۲ ماهه سال ۸۸ گروه مخابرات با ثبت معاملات ۱۰هزار و ۵۰۰میلیارد تومانی با ۵/۴۴درصد از ارزش معاملات، رتبه بیشترین حجم و ارزش معاملات را به خود اختصاص داده است که البته باز هم بخش عمده‌ای از این اتفاق مربوط به انجام معامله ۸میلیارد دلاری «اخابر» بوده است. در این تقسیم‌بندی گروه بانک‌ها و موسسات اعتباری ۵/۱۹درصد، فرآورده‌های نفتی ۷/۵درصد، فلزات اساسی ۱/۴درصد و خدمات فنی و مهندسی ۶/۳درصد از حجم و ارزش معاملات را به خود اختصاص داده‌اند که بخشی از این رتبه‌ها در گروه خدمات فنی و مهندسی به دلیل معامله بلوکی مپنا و در گروه فرآورده‌های نفتی به علت جابه‌جایی‌های بلوکی پالایشگاه اصفهان رخ داده است.
مردمی‌های بورس هم مشخص شدند
در میان گروههای حاضر در بورس نیز، گروه سرمایه‌گذاری‌ها با ۱۳شرکت، ۵۶۲هزار و ۳۷۵سهامدار دارد که مردمی‌ترین گروه بورسی محسوب می‌شود و در رتبه‌های بعدی گروه خودرو با ۳۱ شرکت، ۴۳۱هزار و ۱۴۲سهامدار داشته و گروه انبوه‌سازی املاک و مستغلات هم با ۱۲ شرکت و جذب ۲۷۳هزارو ۴۱۱سهامدار از مردمی‌ترین گروههای بورسی محسوب می‌شود.گروه سیمان هم که ۳۰ شرکت در آن حضور دارد، ۲۳۷هزار سهامدار دارد و گروه استخراج کانه‌های فلزی با ۸ شرکت و ۲۲۱هزار سهامدار پنجمین گروه مردمی بورس محسوب می‌شود.
۹۵درصد معاملات در اختیار ۶ تالار منطقه‌ای
نکته قابل تامل دیگر در آمارهای ارائه شده از سوی مدیریت بازار بورس این است که تنها ۶ منطقه معاملاتی، ۹۵درصد از معاملات انجام شده در بازار را به خود اختصاص داده است، به طوری که تالار منطقه تهران با ثبت معاملات ۳۲هزار و ۵۰۰میلیارد تومانی ۴/۸۸ درصد از ارزش معاملات را در اختیار گرفته است و تالارهای منطقه‌ای اصفهان، مشهد، تبریز، کرج و کیش نیز به ترتیب ۰/۲، ۳/۱، ۱/۱، ۱/۱ و ۶/۰ درصد از حجم و ارزش معاملات انجام شده در بورس را به خود اختصاص داده‌اند. از طرفی دیگر تهران در سال ۸۸ با ۲۲هزار و ۹۴۱کد معاملاتی ایجاد شده، ۹/۴۱درصد از آمار ایجاد کدهای جدید معاملاتی را به خود اختصاص داده است.
همچنین در این سال ۵/۷درصد از کدهای معاملاتی در مشهد، ۴/۷درصد از اصفهان، ۷/۴درصد در کرج و ۳/۴درصد در تبریز ایجاد شده است.
رتبه جهانی؛ چهل و سوم
گروه بورس- تازه‌ترین رتبه‌بندی فدراسیون جهانی بورس‌ها از ۵۴ عضو خود در پایان ماه فوریه سال ۲۰۱۰ نشان می‌دهد که بورس ۶۳میلیارد دلاری تهران نتوانسته رتبه‌ای بهتر از ۴۳جدول را از آن خود کند. بر اساس گزارشی که WFE در پایان دومین ماه میلادی منتشر کرده، تحولات ۵۴عضو خود را مورد بررسی قرار داده است. البته تا پیش از این تعداد اعضا تنها به ۵۲ عضو ختم می‌شد، ولی در گزارش ماه فوریه فدراسیون جهانی، دو بورس به عضویت این فدراسیون درآمده‌اند. بر این اساس بورس‌های «عربستان سعودی» و «MICEX روسیه» در جداول ۱۷گانه فدراسیون جهانی بورس‌ها قرار گرفته‌اند، ولی از آنجا که از دو عضو جدید، آمار مقایسه‌ای ماه‌های قبل در دست نیست، بنابراین در بررسی عملکرد فوریه ۲۰۱۰ در مقایسه با ۲۰۰۹ اعضای فدراسیون جهانی بورس‌ها، کنار گذاشته می‌شوند.
همچنین بورس «برمودا» دیگر عضو فدراسیون جهانی بورس‌ها، در برخی جداول، آمار به روز شده خود را ارائه نکرده و در نتیجه از جداول مقایسه‌ای حذف شده است. اینکه چرا بازه مورد بررسی عملکرد بورس‌ها از فوریه ۲۰۰۹ تا فوریه ۲۰۱۰ انتخاب شده، به نوعی به پایان سال ۸۸ ارتباط پیدا می‌کند؛ چرا که پایان فوریه به نوعی پایان سال ۸۸ است و مقایسه فوریه‌ها به نوعی ارائه تصویری مقایسه‌ای از عملکرد بورس در سال ۸۸ است.
اما در میان جداول ۱۷گانه‌ای که فدراسیون جهانی بورس‌ها درباره عملکرد اعضایش منتشر کرده، بورس تهران تنها می‌تواند در میان ۵ متغیر مورد بررسی قرار گیرد، چرا که ساختار خاص معاملات بورس تهران امکان جای گرفتن در میان سایر متغیرها را فراهم نمی‌کند. «محدودیت نوسان روزانه سهام»، «حجم مبنا»، «دستورالعمل‌های گره‌های معاملاتی»، «محدودیت ابزارهای مالی»، «عدم تنوع صندوق‌های سرمایه‌گذاری» و برخی موانع دیگر از جمله مواردی هستند که اجازه نمی‌دهند آمار مقایسه‌ای بورس تهران بیش از ۵ جدول WFE را به خود اختصاص دهد. از این رو متغیرهای «ارزش بازار»، «ارزش معاملات»، «دفعات معامله سهام»، «درصد گردش سهام» و در نهایت «تعداد شرکت‌های حاضر در بورس»، در این گزارش مورد بررسی و تحلیل قرار می‌گیرند.
ارزش روز؛ ۸ پله تا آخر جدول
شاید بتوان « ارزش بازار» یا (Market Capitalization) را مهم‌ترین متغیری دانست که در میان جداول ۱۷گانه فدراسیون جهانی می‌تواند تصویر روشنی را از رتبه‌بندی بورس‌ها نشان دهد.
در میان ۵۱ عضو WFE، جایگاه بورس تهران از لحاظ تغییرات ارزش بازار طی فوریه ۲۰۱۰ در مقایسه با فوریه ۲۰۰۹، در رتبه ۴۳ قرار دارد.
ارزش بازار بورس تهران توانسته طی این مدت با رشد ۷/۳۵درصدی به ۶۳میلیارد دلار برسد. بیشترین رشد ارزش بازار نیز متعلق به بورس‌های «اندونزی» با ۱۵۷درصد، «ورشو» با ۱۴۳درصد و «بورس ملی هند» با ۵/۱۳۸درصد است.
همچنین تنها بورس منفی جدول تغییرات ارزش بازار، بورس «امان» است که با منفی ۶درصد سقوط به تنهایی در انتهای جدول جای گرفته است.
نایب قهرمانی ارزش معاملات
اما در شرایطی که «تغییرات ارزش بازار» نتوانسته جایگاه چندان مناسبی را برای بورس تهران به ارمغان بیاورد، «تغییرات ارزش معاملات»، یا (Total Value of Share Trading) گزینه‌ای است که توانسته بورس تهران را تا رتبه دوم جدول بالا بکشد.بر این اساس، بورس تهران با رشد ۳۰۰درصدی ارزش معاملات در فوریه ۲۰۱۰ در مقایسه با فوریه ۲۰۰۹ جایگاه دوم جدول را بعد از بورس «کلمبو» به خود اختصاص داده است. با این میزان رشد، ارزش کل معاملات بورس تهران طی این مدت به یک‌میلیارد دلار رسیده است. بورس «کلمبو» با رشدی معادل ۷۰۳درصد طی این مدت به تنهایی پیشتاز جدول تغییرات ارزش معاملات است. از سوی دیگر ۶بورس«سانتیاگو»، «یورنکست»، «اوزاکا»، «لجیوبلیجانا»، «آلمان»، «امان» و «لوکزامبورگ» با رشدهای منفی از ۲ تا ۳۷درصد رتبه‌های آخر جدول را به خود اختصاص داده‌اند.
وقتی چرخ «سهام» نمی‌چرخد
سومین متغیری که در میان متغیرهای ۵گانه بورس تهران مورد بررسی قرار می‌گیرد، «درصد گردش سهام» یا (Share Turnorer Velocity) است. عملکرد مقایسه‌ای بورس تهران طی فوریه ۲۰۱۰ حاکی از چرخش ۷/۱۹درصدی سهام در این ماه است. با این میزان درصد گردش سهام، جایگاه بورس تهران در رتبه‌ای بهتر از ۴۰قرار نمی‌گیرد. البته این متغیر در ماه میلادی گذشته (ژانویه)، ۳/۱۲درصد بوده که در نهایت می‌توان از رشد درصد گردش سهام نتیجه گرفت. رتبه‌های اول تا سوم این جدول به ترتیب در اختیار بورس‌های «نزدک» با ۷۸۵درصد، «استانبول» با ۱۹۵درصد و در نهایت «شنزن» با ۱۹۵درصد است. بورس «لوکزامبورگ» با درصد گردشی معادل ۲دهم درصد، عملا خرید و فروشی را طی ماه فوریه تجربه نکرده است. جالب اینکه این عدد برای ماه ژانویه هم ثابت است و بورس «لوکزامبورگ» طی ۲ ماه ابتدای سال ۲۰۱۰، نتوانسته خرید و فروشی را تجربه کند.
دفعات معاملات؛ دریغ از پارسال
دفعات معامله یا (Number of Trades in Equity Shares) چهارمین متغیری است که مورد بررسی قرار می‌گیرد. جایگاه بورس تهران در دسته‌بندی این متغیر در ماه فوریه، در رده ۳۵ تعیین شده است. طی ماه فوریه سهام حاضر در بورس تهران ۱۳۷هزار مرتبه مورد معامله قرار گرفته‌اند. «هند»، «شانگهای» و «شنزن» رتبه‌های اول تا سوم این جدول را در اختیار دارند.
ارسال نظر