علی لطفی*

عوامل موثر بر قیمت و بازدهی هر سهم را می‏توان به دو گروه تجزیه کرد؛ گروه نخست مرتبط با تاثیری است که هر سهم از عوامل کلی اقتصاد می‏پذیرد و گروه دوم وابسته به متغیرهایی است که تنها به خود همان سهم مربوط است. متغیرهای اقتصادی مختلفی را می‏توان به عنوان عامل تاثیرگذار روی بازده سهام در نظر گرفت، اما اگر بخواهیم یک متغیر را به عنوان تاثیرگذارترین متغیر انتخاب کنیم بهترین انتخاب شاخص بازار سرمایه است. برای سادگی، تمام عوامل انحصاری که تنها بر یک سهم مؤثر هستند را نیز در یک عامل خلاصه می‏کنیم. به این ترتیب می‏توان مدل معروف به مدل بازار را ساخت. مطابق این مدل، بازده هر سهم از دو عامل تشکیل می‌‌شود که یک جزء آن ناشی از بازار است که ضریب تاثیر‌پذیری سهم از بازار را بتا می‌نامند؛ جزء دیگر بازده هر سهم مربوط به خود سهم است که آلفا نامیده می‌شود. مطابق مدل یاد شده بالا بازده هر سهم از رابطه زیر به‏دست می‏آید

Ri = αi + βi Rm

که در آن Ri بازده سهم، Rm بازده بازار، iβ ضریب تاثیرپذیری سهم از بازار و iα قسمتی از بازده سهم است که مستقل از وضعیت بازار بوده و تنها به عوامل انحصاری خود سهم مربوط است. به عنوان مثال اگر متوسط بازده سهمی ۱۵‌درصد، بتای آن ۵/۰ و بازده بورس ۲۰‌درصد باشد، ۱۰‌درصد= ۵/۰×۲۰‌درصد از بازده آن متاثر از بازار و آلفای آن برابر ۵‌درصد بوده است، یعنی به طور متوسط، ۵‌درصد از بازده آن سهم مستقل از وضع کلی بازار و مختص خود شرکت و ۱۰‌درصد از بازدهی متاثر از وضع کلی بازار بوده‌ است. در این مدل از داده‌های تاریخی به منظور محاسبه آلفا و بتا استفاده شده و بدیهی است ممکن است اتفاقات آتی متفاوت از روند گذشته سهم باشد.

توجه: در این تحلیل تنها به محاسبه آلفا و بتا بر مبنای داده‌های تاریخی پرداخته شده و مسوولیت هرگونه خرید و فروش با استفاده از اطلاعات این تحلیل بر عهده خواننده است.

شرکت سایپا: مطابق محاسبات این مدل، در طول ۵ سال گذشته متوسط بازده سالیانه این سهم ۱۹‌درصد، بتای آن ۲۷/۰ و بازده سالانه بورس حدود ۷‌درصد بوده است. بنابراین حدود ۲‌درصد= ۲۷/۰×۷‌درصد از بازده سایپا متاثر از بازار و آلفای آن ۱۷‌درصد بوده است یعنی به طور متوسط، ۱۷‌درصد از بازده این سهم مستقل از وضع کلی بازار و مختص خود شرکت و ۲‌درصد از بازدهی متاثر از وضع کلی بازار بوده ‌است.

* کارشناس بازار سرمایه

تحلیل فوق بیانگر دیدگاه نگارنده است و چاپ آن به منزله تایید روزنامه دنیای اقتصاد نیست.