دفاع وزیر اقتصاد از واگذاری شرکت‌های دولتی به «شبه دولتی‌»ها
دنیای اقتصاد- دیروز بزرگ‌ترین واگذاری یک شرکت دولتی با فروش هشت‌میلیارد دلاری نیمی از مخابرات ایران در حالی برگزار شد که شایعات موجود مبنی بر رد صلاحیت خریدار خصوصی این واگذاری بزرگ به واقعیت پیوسته بود و به همین دلیل معامله با حضور دو خریدار دیگر برگزار شد؛ همزمان با انجام این معامله بزرگ که به نظر می‌رسد بار دیگر بحث تبدیل خصوصی‌سازی به انتقال سهام دولت به «شبه‌دولتی»ها را داغ کند، وزیر اقتصاد از واگذاری شرکت‌های دولتی به «شبه‌دولتی»‌ها دفاع کرد و آن را قانونی دانست، اگر چه سقف این واگذاری را حداکثر ۴۰درصد و فراتر از آن را تخلف دانست. اما فارغ از سهم قانونی یا قابل قبول «شبه دولتی»‌ها از خصوصی‌سازی، اظهارات اخیر محمد نهاوندیان، رییس پارلمان بخش خصوصی، حاکی از آن است که این بخش به شدت نگران روند فعلی خصوصی‌سازی است که انتهای آن را شکل‌گیری اقتصاد شبه‌دولتی می‌داند. موقعیتی که نه‌تنها هدف اصلی از خصوصی‌سازی یعنی کارآیی تحقق نخواهد یافت، بلکه عدم نظارت هم به عنوان مشکل ثانویه اضافه خواهد شد.

معامله بزرگ مخابرات انجام شد
۳۳ دقیقه رقابت ۳ منهای یک خریدار
عقدایی (فروشنده) در کنار میز کارگزاری حافظ (کارگزار فروشنده شماره 9) و کارگزاری بهمن (کارگزار خریدار شماره 10)
گروه بورس- معصومه طاهرخانی: «رد صلاحیت نکردیم، انصراف دادند»، «بورسی‌ها: نمی‌دانیم چرا یک خریدار نیامد؟»، «صلاحیت فنی همان صلاحیت امنیتی است»، «پیشگامان: ۱۵میلیارد تومان ضرر کرده‌ایم»، «تعامل لحظه‌ای فروشنده و خریدار کنار هم»، «ریزش میلیونی مخابرات بعد از معامله بلوکی»، «۳ریالی که کنسرسیوم توسعه اعتماد مبین را برنده کرد»، «۱۸آبان؛ موعد پرداخت ۶/۱میلیارد دلار ثمن معامله»، «لطفا خبرنگاران را از تالار بیرون کنید» و ... اینها بخشی از مهم‌ترین سرخط‌هایی بود که روز گذشته و در جریان بزرگ‌ترین معامله تاریخ بورس رخ داد. در حالی بلوک ۵۰درصد به اضافه یک سهمی مخابرات با قیمت ۳۴۰۹ریال به کنسرسیوم توسعه اعتماد مبین رسید که حاشیه‌های پررنگ خریداران، این معامله را وارد فاز تازه‌ای کرده است. «سید مهدی عقدایی» - معاون سازمان خصوصی‌سازی- که بعد از انجام معامله قصد خروج فوری از تالار حافظ را داشت، به دنبال سوالات مکرر خبرنگاران مجبور شد در نشست مشترکی که با حضور مدیرعامل و معاون شرکت بورس برگزار شد، شرکت کند.


صلاحیت فنی همان صلاحیت امنیتی است!
وی در پاسخ به سوال خبرنگار ما که پرسید: «دلیل عدم حضور کنسرسیوم پیشگامان در معامله مخابرات با وجودی که پیش‌تر شما صلاحیت مالی و فنی آنها را تایید کرده بودید، چیست؟»، گفت: بر اساس مصوبه هیات واگذاری قرار شد که صلاحیت مالی و فنی خریداران مخابرات تایید شود. تا 18شهریور ماه دو خریدار یکی پیشگامان و دیگری توسعه اعتماد صلاحیت‌ مالی را از ما گرفتند. ولی به دلیل حساس بودن معامله مخابرات قرار شد صلاحیت امنیتی هم بررسی شود. وی در جواب سوال دیگر خبرنگار ما که پرسید: «چرا تا به حال هیچ صحبتی درباره صلاحیت امنیتی از سوی سازمان خصوصی‌سازی مطرح نشده و روز قبل از عرضه باید چنین صلاحیتی عنوان شود؟»، گفت: ما اعلام کردیم. منظور ما از صلاحیت فنی همان صلاحیت امنیتی است. اصلا دلیل تعویق‌های معامله هم همین بررسی صلاحیت امنیتی بود که خوشبختانه در فاصله این تایید صلاحیت‌ها، خریدار سوم هم آمد.
خبرنگار ما از «عقدایی» پرسید: «رییس سازمان خصوصی‌سازی در گفت‌وگو با «فارس» گفته که پیشگامان دو روز قبل از معامله انصراف داده، ولی الان شما می‌گویید که این خریدار رد صلاحیت شده، دلیل این تناقض‌گویی چیست؟ معاون سازمان خصوصی‌سازی در پاسخ گفت: واقعیت این است که این خریدار هم انصراف داده و هم رد صلاحیت شده است. وی اضافه کرد: نامه رد صلاحیت امنیتی این خریدار روز پنج‌شنبه به دست ما رسید که به دلیل تعطیل بودن بورس و خصوصی‌سازی، روز شنبه اعلام کردیم.
عقدایی: می‌دانم، نمی‌گویم!
وی در جواب دیگر سوال خبرنگار ما که پرسید: «شما این نامه را کجا منتشر کردید؟ سایت خاصی بوده یا فقط به خریدار دادید؟ گفت: ما همه جا منتشر کردیم. این اظهارنظر عقدایی با اعتراض خبرنگاران حاضر در جلسه روبه‌رو شد و وقتی از وی در مورد ماهیت دقیق سایت‌هایی که رد صلاحیت پیشگامان را در آن منتشر کرده‌اند، سوال شد، سکوت کرد و چیزی نگفت. معاون سازمان خصوصی‌سازی تنها گفت: من دلیل رد صلاحیت امنیتی پیشگامان را می‌دانم، ولی نمی‌توانم اعلام کنم.
ضرر پیشگامان به ما ربطی ندارد
معاون سازمان خصوصی‌سازی در جواب دیگر پرسش خبرنگار ما که پرسید: «از لحاظ قانونی تکلیف ضمانت ۲۳۴ میلیارد تومانی پیشگامان و ضرر ۱۵میلیارد تومانی که بابت حضور در این معامله متقبل شده، چه می‌شود؟»، گفت: این مساله ربطی به ما ندارد و اصلا تقصیر خود کنسرسیوم بود که زودتر ضمانت‌نامه خود را فرستاده است.
خبرنگار ما پرسید: «کنسرسیوم پیشگامان با فرض انجام معامله در مهلت قانونی روز چهارشنبه 18شهریور ماه، اقدام به ارسال ضمانت‌نامه خود به شرکت سپرده‌گذاری مرکزی کرده و در این فاصله سازمان خصوصی‌سازی 2بار بدون اعلام دلیل معامله را به تعویق انداخته است. آیا هنوز معتقدید که این ضررها به سازمان خصوصی‌سازی ارتباط پیدا نمی‌کند؟» عقدایی در جواب گفت: من اصلا در جریان ضمانت‌نامه‌ها نیستم و اگر خریدار ادعایی دارد، باید اثبات کند.
به هر حال بورس یک بازار دارای ریسک است و کسی که در معامله بزرگی مثل مخابرات می‌آید، باید بداند که ممکن است ضررهایی را هم متحمل شود. وی تاکید کرد:‌ اگر کنسرسیوم پیشگامان مدعی خسارت است، پس کنسرسیوم مهر اقتصاد هم باید مدعی باشد که خب این استدلال‌ها درست نیست.


«نمی‌دانم»، «در جریان نیستم»، «نمی‌توانم بگویم»!
خبرنگار ما دوباره پرسید: آقای عقدایی موضوع این دو خریدار کاملا با هم متفاوت است؛ چرا که سازمان خصوصی‌سازی پیشگامان را رد صلاحیت کرده و اجازه حضور در معامله را نداده، در حالی که کنسرسیوم مهر در معامله بوده و برنده نشده، آیا فکر نمی‌کنید به دلیل تفاوت ماهیت حضور این دو خریدار سازمان خصوصی‌سازی باید پاسخ شفاف‌تری بدهد؟ اما عقدایی نه تنها به این سوال پاسخی نداد، بلکه در جواب بسیاری از سوالات دیگر هم تنها گفت: «نمی‌دانم»، «در جریان نیستم» و «نمی‌توانم بگویم».
مخابرات را دولتی‌ها نخریدند!
وی در پاسخ به این سوال که آیا این واگذاری خصوصی‌سازی تلقی می‌شود، گفت: دولت سهام خود را واگذار کرده است و خریداران نیز شرکت‌های سهامی عام یا خاص هستند و دولتی محسوب نمی‌شوند.
مدیرعامل شرکت بورس و اوراق بهادار در خصوص وضعیت سپرده مهر اقتصاد ایرانیان، دیگر کنسرسیوم حاضر برای رقابت بلوک مخابرات نیز اظهار داشت: این کنسرسیوم ضمانت‌نامه خود را ساعت ۱۰صبح دیروز به شرکت سپرده‌گذاری و بورس ارائه کرد.
بعد از این اظهارنظر قالیباف، خبرنگار ما از عقدایی پرسید: «آیا دلیل شروع دیرهنگام معامله مربوط به دیرکرد مهر در دادن ضمانت‌نامه بورس است؟ که وی در جواب گفت: نمی‌دانم!
پیشگامان: ما انصراف ندادیم!
اما کنسرسیوم «پیشگامان کویر یزد» که به عنوان یکی از جدی‌‌ترین رقبای این معامله وارد رقابت شده بود، واکنش‌های تندی را به رد صلاحیت امنیتی خود داشته است.
مدیرعامل این کنسرسیوم در گفت‌وگویی با «فارس» با تکذیب موارد مطرح شده مبنی بر انصراف شرکت تعاونی پیشگامان کویر یزد از حضور در رقابت خصوصی‌سازی شرکت مخابرات ایران گفت: روز شنبه ۴ مهرماه در ساعت ۱۵ و ۳۹ دقیقه نامه‌ای از سوی سازمان خصوصی‌سازی مبنی بر عدم تایید اهلیت امنیتی این شرکت تعاونی برای حضور در مزایده خصوصی‌سازی مخابرات دریافت کردیم. «محمدرضا رضایی‌نژاد» گفت: این در حالی است که پیش از این اهلیت و صلاحیت شرکت تعاونی پیشگامان به تایید مراجع ذی‌ربط رسیده و مقامات سازمان خصوصی‌سازی و شرکت مخابرات ایران بر صلاحیت و اهلیت این شرکت برای حضور در مزایده مخابرات ایران تاکید کرده بودند.
خصوصی‌سازی متخلف است!
وی با بیان این مطلب که این شرکت تعاونی هیچ نظری در مورد مرجع ابلاغ نظر به سازمان خصوصی‌سازی در مورد صلاحیت شرکت در مزایده ندارد، گفت: در این مورد شرکت تعاونی پیشگامان سازمان خصوصی‌سازی را به عنوان سازمان متخلف قلمداد می‌کند.
«رضایی‌نژاد» با بیان اینکه پیشگامان ادعایی در مورد چرایی عدم تایید صلاحیت خود در خرید مخابرات ایران ندارد، گفت: خوشبختانه با حمایت وزارت تعاون از تعاونی‌ها و هدف والای حضور گسترده در عرصه‌ اقتصاد کشور پیشگامان کویر تا آخرین مرحله شرکت در بزرگ‌ترین معامله بورس ایران حضور داشت، اما متاسفانه زمینه برای حضور بخش تعاونی در چنین معاملاتی مهیا نیست.
اعتراضی نداریم
به گفته‌ مدیر عامل شرکت تعاونی پیشگامان کویر یزد موانع زیادی برای رسیدن بخش تعاون به سهم 25‌درصدی اقتصاد کشور وجود دارد. بر همین اساس این شرکت تعاونی اعتراضی مبنی برعدم تایید صلاحیت خود ندارد. رضایی‌نژاد در پایان با اشاره به هزینه‌های انجام شده پیشگامان در مورد این مزایده گفت: این شرکت تا کنون حدود 15‌میلیارد تومان برای شرکت در مزایده هزینه کرده که باید تکلیف آن مشخص شود.
خصوصی‌سازی: پیشگامان انصراف داد
گفته‌های کنسرسیوم پیشگامان در شرایطی مطرح می‌شود که رییس سازمان خصوصی یک ساعت قبل از انجام معامله در گفت‌وگویی با «فارس» همچنان دلیل عدم حضور پیشگامان را انصراف اعلام کرده بود. «غلامرضا حیدری کرد زنگنه» شایعه غیبت خواسته یا ناخواسته شرکت تعاونی پیشگامان کویر یزد از حضور در عرضه بلوک مدیریتی مخابرات را تایید کرد و گفت: مشکلی در اهلیت شرکت تعاونی پیشگامان یزد برای حضور در عرضه بلوک 51‌درصدی مخابرات وجود نداشت؛ اما این شرکت از تصمیم خود برای خرید این بلوک انصراف داده است. وی در برابر این سوال که این اتفاق چه زمانی رخ داده، اظهار داشت: طی یکی دو روز گذشته این شرکت اعلام انصراف داده است. کردزنگنه در برابر این مطلب که اما مدیران این شرکت روز گذشته برنامه‌های خود را برای افزایش سودآوری مخابرات در صورت برنده شدن اعلام کرده بودند، گفت: فعلا «در جلسه هستم و بیش از این نمی‌توانم پاسخ دهم.»
«ترین»های خصوصی‌سازی بورسی...
اما با نگاهی به تاریخچه خصوصی‌سازی‌های صورت گرفته از طریق بورس مشخص می‌شود که معامله بلوکی مخابرات تا اطلاع ثانوی رکورددار بزرگ‌ترین خصوصی‌سازی تاریخ بورس است. بر همین اساس به گزارش «ایران بورس» اولین خصوصی‌سازی بزرگ بورس در تاریخ 6/8/86 متعلق به شرکت ملی صنایع مس ایران با عرضه 1158‌‌میلیون سهم به ارزش 10‌هزار و159‌میلیارد‌ریال ثبت شده است. دومین خصوصی‌سازی بزرگ به تاریخ 21/5/87 به عرضه فولاد خوزستان برمی گردد که در آن زمان 668‌‌میلیون سهم از شرکت فولاد خوزستان به ارزش 13‌هزار و641‌میلیارد‌ریال مورد معامله قرار گرفت.
ادامه رقابت توجیه نداشت
مدیرعامل مهر اقتصاد ایرانیان با گران توصیف کردن بلوک مخابرات، ادامه رقابت در قیمتی که معامله انجام شده را غیرقابل توجیه دانست.
عیسی رضایی در گفت‌وگو با دنیای اقتصاد درباره دلایل ادامه ندادن کنسرسیوم به رهبری مهر به رقابت در خرید بلوک مخابرات گفت: به عقیده ما قیمت پایه هر سهم بلوک «اخابر» ‌از همان ابتدا گران تعیین شده بود؛ بنابراین رقابت را برای خریداران مشکل کرده بود، بر همین اساس ما ترجیح دادیم که تا قیمت ۳۴۰تومان و ۶ ریال، بالاتر نیاییم.
از رقیب خبر داشتیم...
وی با بیان این که کنسرسیوم رقیب؛ یعنی توسعه اعتماد قصد ادامه رقابت در قیمت‌های بالاتری را داشت، گفت: به نظر می‌رسید اگر ما به رقابت ادامه می‌دادیم، ارزش بلوک بی‌جهت افزایش پیدا می‌کرد؛ چرا که ما خبر داشتیم توسعه اعتمادی‌ها قصد دارند تا در قیمت‌های بالاتر از قیمتی که سهام معامله شد، به خرید سهام بپردازند و ارائه پیشنهاد خرید با ۳ریال بالاتر از آخرین قیمت رقابت شده از سوی کنسرسیوم، نشان از عزم جدی آنان در جهت رشد نرخ بلوک ذکر شده داشت.
عرضه مخابرات در قیمت‌های بالا
مدیرعامل «مهر» در پاسخ به سوالی دیگر مبنی بر این که با توجه به عدم خرید بلوک از سوی «مهر»، آیا احتمال عرضه سهام از سوی شما وجود دارد، گفت: ما همواره حامی سهام مخابرات در بازار سرمایه بوده‌ایم و هیچ گاه به عرضه‌هایی اقدام نمی‌کنیم که بازار را خراب کند؛ ولی با توجه به این که در مخابرات به سهام مدیریتی دست نیافته‌ایم، احتمال عرضه در قیمت‌های بالا وجود دارد، اما نه قیمت‌های کنونی.
وی درباره احتمال مشارکت «مهر» با کنسرسیوم توسعه اعتماد در اداره مخابرات گفت: هنوز پیشنهادی از سوی کنسرسیوم مزبور جهت ائتلاف داده نشده و بعید است آنها از قبضه مدیریتی مخابرات دست کشیده و ما را شریک خود کنند.

لحظه به لحظه با معامله بزرگ
معامله تاریخی مخابرات روز گذشته بعد از رقابت ۳۳دقیقه‌ای میان دو خریداری که صلاحیت‌های سه‌گانه فنی، مالی و امنیتی آنها از قبل تایید شده بود، به کنسرسیوم توسعه اعتماد مبین رسید. رقیب این شرکت، کنسرسیوم مهر اقتصاد ایرانیان بود که طی روزهای اخیر درخواست‌های خود را برای شرکت در معامله به سازمان خصوصی‌سازی داده بود.
شروع با 3400ریال
اطلاعیه عرضه بلوک مخابرات در ساعت ۱۰ و ۳۷دقیقه صبح روز گذشته توسط ناظر بازار برای کارگزاران ارسال شد.
در ساعت 11 و 6دقیقه اولین دستور خرید از سوی کنسرسیوم توسعه اعتماد مبین به قیمت 3400ریال وارد سامانه معاملاتی شد. مطابق قوانین معاملات بورس، در جریان رقابت‌های بلوکی، خریداران فرصت دارند به فاصله 3دقیقه، دستورهای خریدار را وارد سامانه کنند و چنانچه خریدار تا 3 دقیقه درخواست خود را وارد سامانه نکند، تصمیم‌گیری بر عهده فروشنده خواهد بود. در این حالت فروشنده می‌تواند به فاصله چند دقیقه آخرین درخواست خرید را برنده اعلام کند. در صورتی که این کار را هم نکند و درخواست جدیدی هم وارد نشود در پایان وقت معاملاتی همان روز، آخرین دستور خرید برنده خواهد بود؛ اما به فاصله 3 دقیقه بعد، این کنسرسیوم مهر اقتصاد ایرانیان بود که سفارش خرید 3401ریال را وارد سامانه کرد. 3دقیقه بعد و در ساعت 11 و 12دقیقه کنسرسیوم توسعه اعتماد مبین قیمت 3402 ریال را وارد کرد. کنسرسیوم مهر هم یک ریال بعدی را رد کرد و سه دقیقه بعد 3403ریال را برای خرید پیشنهاد کرد؛ اما باز هم این کنسرسیوم توسعه اعتماد مبین بود که 3دقیقه بعد دستور 3404ریالی را به فروشنده داد. این پیشنهاد کنسرسیوم توسعه اعتماد مبین تا 5دقیقه از طرف رقیب بی‌پاسخ ماند و در نهایت در ساعت 11 و 23دقیقه کنسرسیوم مهر اقتصاد ایرانیان قمیت 3406ریالی را روی میز گذاشت؛ ولی رقیب کم نیاورد و در فاصله 3 دقیقه بعد و در ساعت 11 و 26دقیقه، با سه ریال بیشتر با پیشنهاد قیمت 3409ریالی به قیمت رقیب پاسخ داد. همین افزایش 3ریالی قیمت کافی بود تا کنسرسیوم مهر اقتصاد تا 13دقیقه بعد هیچ دستور خریدی را وارد سامانه معاملاتی نکند. در نهایت هم فروشنده تصمیم گرفت منتظر تصمیم‌گیری‌های احتمالی ننشیند و در ساعت 11 و 39دقیقه بلوک 50درصد به اضافه یک سهم مخابرات را به کنسرسیوم توسعه اعتماد مبین فروخت. کل زمان معامله از شروع تا پایان، 33دقیقه بود که به دنبال افزایش 9ریالی قیمت پایه، مبلغ 20میلیارد تومان به ارزش کل معامله اضافه شد. با این حساب 22میلیارد و 936میلیون و 827هزار و 827سهم مخابرات به ارزش کل 7هزار و 819میلیارد تومان (9/7میلیارد دلار) به فروش رسید. مطابق اطلاعات آگهی عرضه، خریدار موظف است 20درصد ثمن معامله که یک‌هزار و 564میلیارد تومان (6/1میلیارددلار) است را طی 30 روز کاری؛ یعنی 18 آبان ماه به حساب سازمان خصوصی‌سازی واریز کند تا معامله قطعی شود. پرداخت باقیمانده رقم هم با اقساط 6ماهه که طی 8 سال تعیین شده، باید انجام شود. همچنین با قیمت خوردن بلوک مخابرات، ارزش کل مخابرات به 15هزار و 638میلیارد تومان رسید و توانسته تاکنون 3/14درصد ارزش روز بورس تهران را نصیب خود کند.
چه خبر از صف‌های مخابرات؟
روز گذشته، همزمان با ادامه رقابت میان خریداران، معاملات سهام مخابرات هم نوسان‌هایی را تجربه کرد. به طوری که در زمان رقابت، نماد مخابرات در درصدهای مثبت و با قیمت 191 تا 192تومان در حال معامله بود. ولی به محض قطعیت فروش بلوک به یکباره صف‌های خرید فرو ریخت و جای خود را با صف‌های فروش عوض کرد. صف‌های فروش که از ساعت 11 و 41دقیقه با حدود 3میلیون سهم شروع شده بودند در ساعت 11 و 47 دقیقه با 11میلیون صف فروش به اوج رسید. به فاصله چند دقیقه، یک خریدار تمام صف‌های فروش را جمع‌آوری کرد و بار دیگر بازار مخابرات مثبت شد، ولی در نهایت در ساعات پایانی معاملات دیروز صف فروش 16میلیون و 200سهمی مخابرات در قیمت 1828ریال برای امروز تشکیل شد. ارزش کل معاملات بورس تهران روز گذشته 12میلیارد تومان بود که 34درصد ارزش کل معاملات بازار را شامل می‌شد.
خریدار جدید مخابرات کیست؟
اما کنسرسیوم توسعه اعتماد مبین که سهامدار جدید مخابرات است، متشکل از سه شرکت «شهریار مهستان»، «سرمایه‌گذاری توسعه اعتماد» و شرکت «گسترش الکترونیک مبین ایران» است. در همین رابطه، روابط عمومی کنسرسیوم توسعه اعتماد مبین با ارسال نمابری برخی توضیحات را ارائه کرده است:‌
شرکت‌های زیرمجموعه کنسرسیوم یکی متعلق به سرمایه‌گذاری تدبیر و دو شرکت دیگر سهامی عام هستند. دو شرکت سهامی عام اخیرالذکر به عنوان SPVهای مورد نیاز برای بسترسازی حضور تعداد زیادی از اشخاص حقیقی و حقوقی متقاضی سهام مخابرات مورد استفاده قرار گرفته‌اند. در خصوص آمادگی جهت تامین ۲۰درصد نقدی نیز کنسرسیوم توضیح داد که بخش اعظم منابع تامین شده است؛ به علاوه اینکه قسمتی از سهام پذیره‌نویسی خواهد شد و در این خصوص با شرکت‌ها و بانک‌های خصوصی مذاکره و بعضا توافق به عمل آمده است. همچنین واگذاری بخشی از سهام در فرآیند مذاکره با چند اپراتور بزرگ مخابراتی بین‌المللی و شرکت‌های سرمایه‌گذار خارجی قرار گرفته است که در مرحله تصمیم‌گیری و نهایی کردن است.در خصوص برنامه‌های آتی، روابط عمومی کنسرسیوم توضیح داد که طرح تجاری ۱۰ساله‌ای تهیه شده است که شامل برنامه توسعه و ارتقای فناوری و سرویس‌های پیشرفته مخابراتی بوده و پیش‌بینی درآمد و سودآوری و بازگشت سرمایه در آن به دقت لحاظ شده است. این طرح تجاری متضمن آینده و چشم‌انداز روشن برای سهامداران، کارکنان شرکت مخابرات و حوزه مخابرات و فناوری اطلاعات کشور است.
عکس: نگار متین‌نیا