گاروهوانسیان‌فر*
در بیشتر یادداشت‌های پیوست صورت‌های مالی شرکت‌ها، افشاهای کلیشه‌ای نظیر موارد زیر مشاهده می‌شود:

1 - شرکت طی سال مالی منتهی به ........................، هیچ‌گونه معاملات با اشخاص وابسته نداشته است.
۲ - رویدادی که در دوره بعد از تاریخ ترازنامه تا تاریخ تصویب صورت‌های مالی اتفاق افتاده و مستلزم تعدیل اقلام صورت‌های مالی یا افشا در یادداشت‌های پیوست صورت‌های مالی باشد، به وقوع نپیوسته است.
3 - شرکت در تاریخ ترازنامه تعهدات سرمایه‌ای نداشته است.
۴ - شرکت در تاریخ ترازنامه بدهی‌های احتمالی نداشته است.
درج چنین مطالبی در یادداشت‌های پیوست صورت‌های مالی به هیچ وجه ضروری نیست. گرچه شرکت‌ها می‌توانند یادداشت‌های پیوست صورت‌های مالی خود را با افشاهای فراوان (ولی غیرضروری) تهیه کنند و حسابرس مستقل هم در بیشتر موارد نمی‌تواند ایرادی از افشاهای اضافی به عمل آمده بگیرد (البته اگر مورد یا موارد اشکالی از نظر استانداردهای حسابداری در افشاهای یاد شده وجود نداشته باشد)، ولی انجام چنین کاری به هیچ وجه حرفه‌ای نیست.
صورت‌های مالی و یادداشت‌های پیوست آن باید طبق استانداردهای حسابداری و به صورت حرفه‌ای تهیه و از درج مطالب اضافی و غیرضروری اجتناب شود. گرچه انجام چنین کاری به ضخامت و حجم صورت‌های مالی می‌افزاید و به ظاهر نشان می‌دهد که در تهیه صورت‌های مالی ویادداشت‌های پیوست آن زحمت فراوان کشیده شده، ولی هر حسابدار حرفه‌ای متوجه می‌شود که این اطلاعات به طور کامل اضافی بوده و هیچگونه مطالب و موضوعات ضروری و تکمیلی به استفاده‌کنندگان آن نمی‌دهد و تنها برای حجیم کردن دفترچه صحافی شده صورت‌های مالی و یادداشت‌های پیوست آن است که با خط طلایی روی جلد صحافی شده آن عبارت: «شرکت ..............، صورت‌های مالی و یادداشت‌های پیوست آن برای سال مالی منتهی به ...........» نوشته شده است.
در رابطه با موارد 3،2،1 و 4 یادآوری مطالب زیر ضروری است:
۱ - هرگاه یک شرکت طی یک سال مالی معاملات با اشخاص وابسته ندارد، چه لزومی دارد که این مطلب را در یادداشت‌های پیوست صورت‌های مالی خود به صورت نداشتن معاملات با اشخاص وابسته درج کند.
بدیهی است که حسابرس مستقل رسیدگی‌های خود را انجام داده و به موضوع معاملات با اشخاص وابسته توجه کرده و قانع شده است که چنین معاملاتی در شرکت مورد رسیدگی صورت نگرفته است. اگر چنین معاملاتی صورت گرفته بود و حسابرس متوجه آنها می‌شد و شرکت آن معاملات را افشا نمی‌کرد، در آن صورت حسابرس موضوع را در گزارش حسابرسی خود درج می‌کرد.
از طرفی هم از نظر گزارش بازرس قانونی در رابطه با مفاد ماده ۱۲۹ قانون تجارت، در کتاب قانون تجارت درج نشده است که اگر شرکتی چنین معاملاتی نداشت، باید نبود چنین معاملاتی را در یادداشت‌های پیوست صورت‌های مالی خود یا به نحو دیگری افشا کند.
2 - در صورتی که در شرکتی بعد از تاریخ ترازنامه رویدادهای مهمی اتفاق افتاده باشد که طبق استانداردهای حسابداری باید در یادداشت‌های پیوست صورت‌های مالی افشا شود، این موضوع باید به طور حتم توسط آن شرکت رعایت شود. ولی اگر در شرکتی بعد از تاریخ ترازنامه رویداد مهمی به وقوع نپیوسته باشد، شرکت هیچ الزامی ندارد که وقوع نیافتن چنین رویداد یا رویدادهایی را در یادداشت‌های پیوست صورت‌های مالی خود افشا کند.
۳ - در صورتی که شرکتی در تاریخ ترازنامه تعهدات سرمایه‌ای داشته باشد، این موضوع را باید به منظور اطلاع استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی در یادداشت‌های پیوست صورت‌های مالی خود افشا کند.
در صورت نداشتن تعهدات سرمایه‌ای در تاریخ ترازنامه، لزومی به اشاره به نبود آنها در تاریخ ترازنامه در یادداشت‌های پیوست صورت‌های مالی نیست.
۴ - بدیهی است که بدهی‌های احتمالی یک شرکت در تاریخ ترازنامه (بدهی‌هایی که احتمال پرداخت آنها از طرف شرکت وجود دارد، ولی طبق استانداردهای حسابداری در صورت‌های مالی منعکس نمی‌‌شود)، با رعایت استانداردهای حسابداری، در یادداشت‌های پیوست صورت‌های مالی افشا می‌شود. ولی اگر اصولا شرکتی چنین بدهی‌هایی را در تاریخ ترازنامه نداشته باشد، طبق استانداردهای حسابداری، هیچ الزامی به درج این موضوع (شرکت در تاریخ ترازنامه بدهی‌های احتمالی نداشته است) در یادداشت‌های پیوست صورت‌های مالی وجود ندارد.
یادداشت‌های پیوست صورت‌های مالی، یا در رابطه با اقلامی است که در صورت‌های مالی منعکس شده و به منظور کمک به استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی، اطلاعات اضافی و مربوط، طبق استانداردهای حسابداری یا به صورت اختیاری، در مورد آن‌ها در یادداشت‌ها داده می‌شود، یا اطلاعاتی است.
بنا به ماهیت آنها، در صورت‌های مالی منعکس نشده، ولی استفاده‌کنندگان از صورت‌های مالی باید طبق استانداردهای حسابداری، از آن اطلاعات آگاهی داشته باشند. افشاهای به عمل آمده در یادداشت‌های پیوست صورت‌های مالی باید هر چه مختصرتر و مفیدتر و طبق استانداردهای حسابداری باشد.
اگر قرار باشد که کلیه مواردی که در یک شرکت اتفاق نیفتاده یا وجود ندارد، در یادداشت‌های پیوست صورت‌های مالی آن شرکت افشا شود، یادداشت‌های پیوست صورت‌های مالی حاوی اطلاعات اضافی بسیاری خواهد بود که مورد استفاده هیچ‌کس قرار نمی‌گیرد؛ البته ممکن است بعضی از حسابدارها بر این باور باشند که موارد 3،2،1 و 4 بالا، موضوعات مهمی هستند که افشای نبود یا وقوع آنها از نظر استفاده‌کنندگان صورت‌های می‌تواند مفید واقع شود و یک نوع اطمینان به آنها می‌دهد. باید به صراحت اظهار کنم که چنین طرز تفکری به هیچ وجه صحیح و حرفه‌ای نیست. توجه داشته باشید که یادداشت‌های پیوست صورت‌های مالی محل انشانگاری و داستان پردازی نیست.
در این مقاله از لغت حرفه‌ای (PROFESSIONAL) استفاده شده است. اصولا در هر کاری مشخص می‌شود که آن کار توسط یک شخص حرفه‌ای (شخصی که در کار خود به طور کامل وارد و مسلط است) انجام شده یا توسط یک آماتور. برای روشن شدن مطلب، یک رهبر حرفه‌ای ارکستری را که ارکستر فیلارمونیک وین را رهبری می‌کند و یک رهبر آماتور ارکستری که یک دسته آواز آماتوری را رهبری می‌کند، مقایسه کنید. کلیه حرکات دست رهبر حرفه‌ای ارکستر بر اساس اصول و قواعدی است، حال آنکه رهبر آماتور ارکستر فقط دست‌های خود را بی جهت بالا و پایین می‌برد. آیا تفاوت کاری را که این دو رهبر ارکستر انجام می‌دهند، مشاهده می‌کنید؟
* عضو انجمن حسابداران خبره مدیریت انگلستان