گاروهوانسیان‌فر *

در بیشتر گزارش‌های حسابرسی صورت‌های مالی، بندی در رابطه با نتیجه درخواست تاییدیه‌ها وجود دارد. در این بند معمولا درج می‌شود که برای هر طبقه از سرفصل‌های صورت‌های مالی چه مبلغ درخواست تاییدیه ارسال شده، چه مبلغ تاییدیه واصل شده (پاسخ به درخواست تاییدیه‌های ارسالی)، مغایرت‌ها نسبت به درخواست تاییدیه‌های ارسالی و پاسخ‌های دریافتی چقدر است و برای چه درخواست‌هایی پاسخی واصل نشده است. در ذیل جدول نتیجه درخواست تاییدیه‌های ارسالی نیز جمله «با توجه به مراتب فوق، تعیین اثر تعدیلات احتمالی که در صورت دریافت پاسخ تاییدیه‌های واصل نشده و نیز رفع مغایرت‌های یاد شده بر صورت‌های مالی ضرورت می‌یافت، برای این موسسه مشخص نیست» آورده می‌شود. در نهایت نیز در بند اظهارنظر به بند «نتیجه درخواست تاییدیه‌ها» اشاره و آن را به عنوان یک بند شرط یا محدودیت عنوان می‌کنند.

در صورتی که چنین بند گزارشی بدون انجام رسیدگی‌های لازم و انجام سایر روش‌های حسابرسی، تنها از روی درخواست تاییدیه‌ها و پاسخ‌های دریافتی یا پاسخ‌های دریافت نشده، تهیه و به صورت بند گزارش آورده شود، به هیچ وجه از نظر استانداردهای حسابرسی صحیح نیست و همچنین قابل استفاده هیچ خواننده‌ و استفاده‌کننده گزارش حسابرسی و صورت‌های مالی نیست و هیچ گونه نتیجه‌گیری و استنباطی از آن نمی‌شود. مجامع عمومی هم فقط در تصمیم‌های خود اعلام می‌کنند که شرکت نسبت به رفع مغایرت‌ها اقدام به عمل آورد، اما در بیشتر موارد موضوع به بوته فراموشی سپرده می‌شود.

البته بعضی از حسابرس‌ها ممکن است تصور کنند که با نوشتن چنین بندی در گزارش خود، در رابطه با سرفصل‌های قید شده و مغایرت‌ها، مسوولیتی متوجه آنها نیست و در هر محکمه‌ای می‌توانند به این بند اتکا کنند. یادآور می‌شود که بند یاد شده اگر بدون انجام کلیه رسیدگی‌های لازم نوشته شده باشد، هیچ گونه مسوولیتی از حسابرس مستقل سلب نمی‌کند.

اظهارنظر در مورد حساب‌هایی که حسابرس برای آنها درخواست تاییدیه از اشخاص طرف حساب واحد مورد رسیدگی کرده است، هنگامی می‌تواند بند گزارش حسابرسی شود که حسابرس پس از انجام بررسی‌های لازم از جمله سایر روش‌ها، به این نتیجه رسیده باشد که نمی‌تواند نسبت به مانده بعضی از حساب‌ها و اطلاعات اظهارنظر کند و مبالغ آنها هم با اهمیت باشد. حسابرس نمی‌تواند این بند گزارش را برای کلیه درخواست‌ تاییدیه‌ها، بدون انجام رسیدگی‌های لازم بنویسد. حسابرس باید در نهایت نیز با توجه به اهمیت مبالغی که نتوانسته است صحت آنها را اثبات کند، اظهارنظر مشروط یا عدم اظهارنظر ارائه دهد.

چرا در گزارش‌های حسابرسی موسسات حسابرسی معتبر دنیا که شرکت‌هایی را حسابرسی می‌کنند که دارای شعب و شرکت‌های فرعی در کلیه نقاط دنیا هستند، چنین بندی مشاهده نمی‌شود؟ آیا این موسسات حسابرسی پاسخ کلیه درخواست تاییدیه‌های خود را دریافت می‌کنند؟ فرض کنید که این موسسات می‌خواستند چنین مطلبی را که تنها از روی درخواست تاییدیه‌ها و پاسخ‌های دریافتی و پاسخ‌های دریافت نشده، بدون انجام رسیدگی‌های لازم در گزارش‌‌های خود بیاورند، حتما مبالغ عمده‌ای در این رابطه در گزارش‌های حسابرسی آورده می‌شد که می‌توانست اثر عمده‌ای روی اظهارنظر حسابرسان داشته باشد.

بنابراین، نتیجه‌گیری می‌کنم که چنین بندی تنها از روی درخواست تاییدیه‌های ارسالی، پاسخ‌های دریافتی و پاسخ‌های دریافت نشده، بدون انجام رسیدگی‌های لازم، نوشته نشود. (انشاءا... که تا حالا چنین نبوده است). در مواردی که حسابرس پس از انجام کلیه رسیدگی‌های لازم در رابطه با درخواست تاییدیه‌های ارسالی و نتایج آنها به این نتیجه برسد که مانده بعضی از سرفصل‌ها یا بعضی از اطلاعات را نمی‌تواند اثبات کند و مبالغ آنها به تنهایی یا در جمع با اهمیت یا اساسی باشد، می‌تواند آنها را در گزارش حسابرسی خود آورده و در نهایت اظهارنظر تعدیل شده‌ای ارائه دهد.

*حسابدار رسمی و عضو انجمن حسابداران خبره انگلستان