محسن ایلچی

با وجود اینکه سازمان و شرکت بورس در سال ۸۶ تدابیر پیش‌برنده‌ای را به منظور حرکت به سوی یک بازار کارا و منصفانه اتخاذ کرده‌اند؛ اما همچنان مجموعه‌ای از انتظارات وجود دارد که به نظر می‌رسد پیگیری آن را در سال ۸۷ باید مورد توجه سیاستگذاران، تصمیم‌سازان و مجریان قرار گیرد. ۱ - سازمان بورس و اوراق بهادار به عنوان نهاد ناظر، دومین رکن بازار سرمایه و سازمان عمومی غیردولتی مناسب است که از اعمال رفتار یکجانبه دولتی (نمایندگی دولت) بپرهیزد حفظ موقعیت ایفای نقش نهادی که در کانون سیاست‌های خصوصی‌سازی کشور قرار دارد، به معنای تایید و هم‌سویی با سیاست کلان اقتصادی دولت نیست؛ چرا که الزاما سیاست‌های دولت در مسیر تامین منابع بخش خصوصی نیست. انتظار طبیعی از سازمان بورس این است که با حفظ استقلال، نقش هشدار‌دهندگی خود را ایفا کند و رویکردهای بازار‌مدارانه را جایگزین رویکردهای دولت‌گرایانه‌ کند. به ویژه در سالی که روند کمی و کیفی واگذاری‌های تحت عنوان خصوصی‌سازی شتاب گرفته و چالش‌ها و پیامدهای خصوصی‌سازی افزایش می‌یابد.

۲ - بخشی از نبود استقلال حداکثری سازمان بورس به عنوان یک نهاد به دلیل ترکیب دولتی شورای بورس(رکن یک) و نبود نمایندگان واقعی بخش خصوصی است. (تاکنون حضور خبرگان مالی و رییس اتاق ایران سهم بسزایی در توازن‌دهی به تصمیم‌گیری‌ها داشته است.)انتظار می‌رود امسال با ورود نماینده واقعی کانون‌ها به شورای بورس این بخش اجرای قانون که قبلا به دلیل تشکیل‌نشدن کانون‌های حفظ انتظام معطل مانده، اجرا شود.

۳ - مهم‌ترین انتظار ذی‌نفعان معنوی و مادی بازار در سال ۸۶ این بود که دولت در سال ۸۷ از اتخاذ تصمیم‌های خلق‌الساعه و غیرمترقبه که هزینه اقدامات قبل و بعد از واگذاری‌ها را افزایش می‌دهد، بپرهیزد. چرا که ضریب ریسک سیاست‌های عمومی دولت از برقراری تحریم‌ های تجاری نیز پیشی گرفته است.

۴ - بازار در سال ۸۶ نیز به دلیل برخی نگرانی‌ها با مدیریت، مداخله و کنترل شاخص‌ها روبه‌رو شد. جایگزینی شاخص قیمت و بازده نقدی به جای شاخص کل راه به جایی نبرد و به نظر می‌رسد شاخص‌سازی امسال نیز از سوی مقامات بازار پیگیری شود. بدیهی‌ترین انتظار در مسیر جلب اعتماد عمومی این است که امسال سازمان و شرکت بورس از بازی‌ با نمادها (توقف و گشایش)، اعمال حجم مبنا، درصد نوسان و رایزنی‌ها را برای جمع‌آوری صف‌های خرید و فروش و اعمال بازارگردانی مصنوعی دست بکشد و اجازه دهد اعداد، شاخص‌ها و قیمت‌های خود اطلاعات و واقعیت‌های بازار را منعکس کنند. بازار نیازمند مقررات آزادتر است و نظارت به معنی برقراری محدودیت نیست.

۵ - انتظار منطقی از سازمان خصوصی‌سازی این است که در سال‌جاری از ارزش‌گذاری غیرمنصفانه (گران‌فروشی) سهام قابل واگذاری بپرهیزد. خاطره تلخ فروش «سهم گران» در سال گذشته، هنوز در اذهان زنده است.

۶ - بازار انتظار دارد که شرکت بورس تا زمانی که وضعیت قراردادهای بلندمدت درباره تامین خوراک و مواداولیه بنگاه‌ها، یارانه‌ها و کلیه معادلات و معاملات شرکت‌های قابل واگذاری با دولت مشخص نشده، از عرضه سهم این گونه شرکت‌ها در بازار جلوگیری کند. چرا که صدمات آن به طور مستقیم متوجه معامله‌گران و تبعات آن متوجه تصمیم‌گیران می‌شود.

۷ - انتظار منطقی این است که در دوره‌هایی که بازار رکودی است و خریدار پیدا نمی‌شود، سازمان و شرکت بورس اجازه ندهد که عرضه‌های بلوکی خصوصی‌سازی جو و فضای روانی بازار را تضعیف کند.

۸ - اشتباه‌های مکرر در انتشار اطلاعات شرکت‌ها که الزاما عمدی هم نیست! نقش بسزایی در بروز خطا در تصمیم‌گیری‌ها دارد. ارائه اطلاعات صحیح به ویژه در هنگام توقف نمادها، از جمله مسوولیت ابتدایی سازمان بورس است. به جا است سازمان بورس تا حصول اطمینان از اطلاعات شرکت‌ها آن را منتشر نکند. همچنین از حبس اطلاعات شرکت‌ها که خود منجر به تداوم توقف نمادها و ایجاد رانت می‌شود، بپرهیزد. تعدد و تکرر توقف نمادها از استانداردهای بازارهای نیمه‌کارا و نشانه امر نظارت نیست.

۹ - تا چندی دیگر برگزاری مجامع عمومی سالانه شرکت‌ها آغاز می‌شود، افزایش قدرت، ابتکار عمل و برخورد فعالانه نماینده سازمان بورس در مجامع جهت تامین منافع و حقوق سهامداران حقیقی و حقوقی یک خلاء جدی است. برخی از نمایندگان بورس در مجامع بسیار منفعلانه حضور دارند، برخی نیز فعالانه. گاه سهامداران حقیقی و حقوقی به هیچ وجه حرمت و حریم حرفه‌ای و شخصی آنها را رعایت نمی‌کنند. به نظر می‌رسد که سهامداران متوجه این موضوع نیستند که گاه استدلال‌های به ظاهر مغایر نمایندگان هم جهت با منافع سهامداران است. بنابراین انتظار بدیهی این است که سهامداران به حریم حرفه‌ای نمایندگان بورس خدشه وارد نکنند. (در این باره باز هم خواهیم نوشت)

۱۰ - انتظار دیگر بازار این است که سامانه جدید معاملات بازار در بهار امسال با کمترین ضریب خطا و اشتباه راه‌اندازی شود.

۱۱ - انتظار فعالان بازار این است که نهاد ناظر بازار به اظهارات مقامات دولتی در قبل و بعد از واگذاری‌ها تمام شرکت‌ بیشتر توجه کنند. بازخوانی وعده‌ها و خلف وعده‌‌ها و ارائه اطلاعات اشتباه، تجربیات زیادی را می‌آموزد.

۱۲ - شمار زیادی از سهامداران امسال انتظار دارند که وضعیت برزخی‌های بورس (تابلو چهارم‌ها) مشخص شود. تابلوی چهارم ایده و تجربه خوبی بود. اما این واقعیت را باید پذیرفت که هر ایده خوب در هر بستری قابل اجرا نیست.