داریوش طهماسبی
مطابق استاندارد شماره ۹ حسابداری ایران، روش مورد قبول شناسایی درآمد در پیمان‌های بلندمدت براساس درصد تکمیل کار به روش هزینه به هزینه است.

در این روش شرکت باید مجموع هزینه‌های پروژه تا تکمیل آن را برآورد و براساس درصد هزینه‌های واقعی به هزینه‌های برآوردی در هر دوره مالی نسبت به شناسایی درآمد اقدام کند. شرکت‌های پیمانکاری چهار مرحله اساسی را در هر قرارداد پیش‌رو دارند که عبارتند از: 1- برگزاری مناقصه 2- انعقاد قرارداد 3- موثر شدن قرارداد 4- اجرای قرارداد
در کشور ما به طور اساسی محقق شدن سه مرحله اول با مشکلاتی روبه‌رو است که منجر به طولانی شدن فرآیند اجرایی پروژه شده و در بسیاری موارد زیان‌های هنگفتی را به پیمانکاران و کارفرمایان تحمیل می‌کند. بنابراین پیمانکاران نمی‌توانند مبنای شناسایی درآمد را برای مبنای اطلاعاتی قرار دهند که با آنها در مناقصه برنده شده‌اند.
چرا که به دلایل مختلف اقتصادی، سیاسی و... هزینه‌های اجزای مختلف پروژه رو به افزایش است و استانداردهای حسابداری نیز آنها را ملزم می‌کند تا براساس برآوردهای جدید نسبت به شناسایی درآمد اقدام کنند و از طرفی پس از انعقاد قرارداد تا زمانی که پیش‌شرط‌های آن مانند پرداخت پیش‌پرداخت، گشایش اعتبارات اسنادی و... از طرف کارفرما محقق نشود، عملا قرارداد موثر نشده و عملیات اجرایی طرح آغاز نمی‌شود.
بنابراین گاه فاصله زمانی برگزاری مناقصه تا موثر شدن قرارداد، حتی فاصله زمانی بین انعقاد قرارداد تا موثر شدن آن ممکن است چندین ماه و گاهی چند سال به طول انجامد؛ بنابراین در ابتدای فرآیند کاری پروژه به دلیل پیچیدگی‌های خاص و ابهامات اساسی که در اجرای کار وجود دارد، نمی‌توان انتظار داشت تا چندین شرکت‌ بتوانند به سرعت پس از انعقاد قرارداد اثرات سود و زیانی آن را برای دوره مالی جاری شناسایی و در اختیار سهامداران خود و بازار سرمایه قرار دهند و اگر اطلاعاتی در این خصوص ارائه شود، به طور قطع گمراه‌کننده و قابل اتکا نخواهد بود؛ حتی نمی‌توان براساس اطلاعات صورت‌های مالی فصلی این‌گونه شرکت‌ها شرایط روند درصد پوشش EPS آنها را به درستی تحلیل کرد، چرا که تحقق درآمدها در این شرکت‌ها به میزان تحقق هزینه‌ها بستگی دارد، بنابراین ممکن است در سه ماهه اول سال هزینه‌های محقق شده پروژه‌ها ناشی از کند شدن روند اجرایی آنها به دلایل مختلف کم باشد. بنابراین درآمدهای شرکت نیز به همان نسبت پایین خواهد بود و ممکن است در مدت باقی مانده سال به دلیل سرعت گرفتن اجرای کار عکس حالت فوق محقق شود. بنابراین سهامداران باید جهت سرمایه‌گذاری در این گونه شرکت‌ها با دیدگاه بلندمدت اقدام و تصمیم‌گیری مبنی بر خرید یا نگهداری سهام را براساس مطالعه قراردادهای در دست اجرای آنها و برآورد سود و زیان آن قراردادها انجام دهند که در این زمینه یادداشت درآمد و بهای تمام شده صورت‌های مالی این شرکت‌ها می‌تواند اطلاعات مفیدی را به آنها ارائه کند.
*کارشناس ارشد مالی