سنا- شرکت‌‌های تازه‌تاسیس مشاور سرمایه‌گذاری برای گسترش هرچه سریع‌تر دامنه و حوزه فعالیت خود، نیازمند بازاریابی و معرفی بیشتر خدمات تخصصی به فعالان و سرمایه‌گذاران بازار سرمایه هستند. شرکت‌‌های مشاور سرمایه‌گذاری به عنوان یکی از مهم‌ترین نهادهای مالی در کشور می‌توانند نقش بسزایی در تامین مالی بنگاه‌‌های اقتصادی ایفا کنند. محمد حسن نامدار و عباس حسنی دو تن از کارشناسان اداره بازرسی نهادهای مالی سازمان بورس و اوراق بهادار در گزارشی، نقش شرکت‌‌های مشاور سرمایه‌گذاری در تامین مالی شرکت‌‌ها را مورد بررسی قرار دادند که در زیر آمده است: یکی از مهم‌ترین وظایف موسسات ارائه‌دهنده خدمات مالی، کمک به بنگاه‌‌‌های اقتصادی در تامین منابع مالی و معرفی فرصت‌‌های سرمایه‌گذاری سودآور به سرمایه‌گذاران است.

شرکت‌‌های مشاور سرمایه‌گذاری و سایر نهادهای مالی که خدمات مشابهی را ارائه می‌کنند، با دارابودن تحلیلگران و متخصصان دارای صلاحیت های حرفه ای لازم، فرصت‌‌های سرمایه‌‌گذاری بهینه را شناسایی و با توجه به میزان ریسک‌پذیری سرمایه‌گذاران، رهنمودهای لازم را به ایشان ارائه می‌‌نمایند.

تصویب قانون بازار اوراق بهادار در آذرماه ۱۳۸۴ توسط مجلس شورای اسلامی، آغازی بر توسعه نظام مالی کشور بود و یکی از مهم‌ترین نتایج تصویب این قانون، ایجاد بسترهای قانونی لازم برای تشکیل نهادهای مالی جدید در بازار سرمایه کشور از جمله شرکت‌‌های مشاور سرمایه‌گذاری بوده است.

در سال‌‌‌های اخیر بازار سرمایه ایران با رشد و توسعه روزافزونی همراه بوده است، این رشد و توسعه هم از بعد کمی، با افزایش اندازه بازار سرمایه و هم از بعد کیفی با طراحی و راه‌‌اندازی بازارها، ابزارها و نهادهای مالی جدید، قابل توجه است.

با توجه به گذشت بیش از یکسال از شروع فعالیت شرکت‌‌‌های مشاور سرمایه‌‌گذاری تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار، در این گزارش سعی شده است با مروری بر عملکرد و وضعیت مالی شرکت‌‌‌های مشاور سرمایه‌گذاری، به نقش روزافزون این شرکت‌‌ها در کمک به تخصیص بهینه منابع، چشم انداز و موانع پیش‌‌روی این شرکت‌‌‌ها پرداخته شود.

ضرورت فعالیت مشاوران سرمایه‌گذاری و ضابطه‌مندکردن فعالیت آنها

یکی از اهداف مهم سیاست‌گذاران بازارهای سرمایه، تلاش در جهت ارتقای کارآیی و شفافیت بازار است. یک بازار کارآ به افراد مطلع و تحلیلگر نیاز دارد که با تجزیه و تحلیل صحیح و به موقع اطلاعات، زمینه کارآیی اطلاعاتی و به تبع آن ایجاد مکانیزم‌‌های قیمت‌گذاری و سوق دادن قیمت‌‌‌ها به سوی ارزش ذاتی و منصفانه را بوجود آورند.

واضح است که همه سرمایه‌گذاران از توانایی لازم برای ارزیابی دقیق اوراق بهادار برخودار نیستند لذا مجموعه‌ای از افراد یا نهادهای متخصص و حرفه‌ای که هم از دانش حرفه‌‌ای و هم از امکانات فنی جهت پردازش اطلاعات بهره‌مند هستند، باید خدمات مشاوره سرمایه‌گذاری را با کیفیت عالی ارائه نمایند.

این نهادها به دلیل تخصصی که در حوزه سرمایه‌گذاری دارند، با ارائه مشاوره‌‌ها و اتخاذ تصمیمات مناسب می‌توانند نقش اساسی در کاهش تورم، افزایش تولید و بهبود کارآیی اقتصاد داشته باشند و از این طریق موجبات رشد و توسعه اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی را فراهم کنند.

واضح است که نتیجه فوق زمانی حاصل می‌شود که مشاوران سرمایه‌گذاری خدمات مشاوره‌ای خود را با کیفیت مناسبی ارائه دهند. به عبارت دیگر باید نسبت به صحیح بودن اطلاعات ارائه شده توسط مشاوران سرمایه‌گذاری اطمینان معقولی حاصل شود. به این منظور ارائه‌ خدمات مشاوره به سرمایه‌گذاران باید از طریق یک نظام ضابطه‌مند انجام شود تا فقط افراد یا نهادهایی که از صلاحیت و توانایی لازم برای این کار برخوردار هستند بتوانند به سرمایه‌گذاران در امر سرمایه‌گذاری مشاوره دهند.

در بازارهای سرمایه پیشرفته، ایجاد ضابطه برای فعالیت مشاوران سرمایه‌گذاری از طریق تصویب قوانین مشاور سرمایه‌گذاری محقق شده است. به عنوان مثال در ایالات متحده آمریکا،‌ قانون مشاوران سرمایه‌گذاری مصوب سال ۱۹۴۰ این الزام را به وجود می‌آورد که کلیه مشاوران سرمایه‌‌گذاری نزد کمیسیون بورس و اوراق بهادار این کشور به ثبت برسند.

در بازار سرمایه ایران بر اساس دستورالعمل تاسیس و فعالیت مشاور سرمایه‌گذاری مصوب ۱۳۸۹، تصدی به فعالیت مشاور سرمایه‌‌گذاری، مستلزم اخذ مجوز فعالیت از سازمان بورس و اوراق بهادار است.

ترکیب دارایی‌‌ها و منابع درآمدی شرکت‌‌های مشاور سرمایه‌‌گذاری فعال

تا پایان سال ۱۳۹۰ تعداد ۶ شرکت موفق به اخذ مجوز تاسیس و فعالیت مشاور سرمایه گذاری از سازمان بورس و اوراق بهادار گردیده‌‌اند. با توجه به نوپا بودن حوزه کسب‌و‌کار شرکت‌‌‌های مشاور سرمایه‌گذاری، خدمات تخصصی که این موسسات ارائه می‌کنند، در حال حاضر برای بسیاری از فعالان بازار سرمایه به طور روشن شناخته شده نیست.

نوپابودن صنعت مشاورسرمایه‌‌گذاری در کشور، تازه تاسیس بودن شرکت‌‌‌های مشاور سرمایه‌‌گذاری، شرایط خاص بازار سرمایه از آغاز شکل‌‌گیری آنها (ازابتدای سال ۱۳۹۰)، عدم تبلیغ و معرفی مناسب خدمات قابل ارائه توسط آنها، اهتمام سرمایه‌‌گذاران به سرمایه‌گذاری در بازارهای طلا و ارز و افزایش حداقل نرخ سود بانکی از جمله عواملی بوده است که بازدهی این شرکت‌‌ها را در اولین سال فعالیت خود تحت تاثیر قرار داده است.

شرکت‌‌های تازه‌ تاسیس مشاور سرمایه‌گذاری جهت گسترش هرچه سریع‌تر دامنه و حوزه فعالیت خود، نیازمند بازاریابی و معرفی بیشتر خدمات تخصصی خود به فعالان و سرمایه‌گذاران بازار سرمایه هستند.

از این‌رو انتظار بر این است که شرکت‌‌های مشاور سرمایه‌گذاری جدیدی که پا به این عرصه می‌‌گذارند به تدریج سهم خدمات تخصصی‌شان را در کسب سود و ایجاد ارزش برای سهامدارانشان ارتقا دهند.

دارایی‌‌های اصلی شرکت‌‌های مشاور سرمایه‌گذاری همانند اکثر شرکت‌‌های خدماتی، منابع انسانی و مهارت‌‌های حرفه‌ای آنان است که در ترازنامه ثبت و گزارش نمی‌شوند. بررسی ترکیب و کیفیت دارایی‌‌‌های شرکت‌‌های مشاور سرمایه‌گذاری، نشان می‌دهد دارایی‌‌‌های این شرکت‌‌ها تا حدود قابل ملاحظه‌ای صرف سرمایه‌‌گذاری‌‌‌های مطمئن و قابل قبول از قبیل خرید ساختمان اداری مورد نیاز برای فعالیت طبق دستورالعمل و سرمایه‌‌گذاری در اوراق بهادار شده است.

چشم‌انداز صنعت مشاورسرمایه ‌گذاری در ایران

فعالیت شرکت‌‌‌های مشاور سرمایه‌‌گذاری معمولا به فضای کسب و کار حاکم بر بازار سرمایه کشور بستگی دارد. به بیان دیگر در صورتی که فضای کسب و کار مناسبی برای این دسته از شرکت‌‌‌ها وجود داشته باشد، معمولا به صورت مستقل تشکیل می‌شوند و اگر فضای مناسبی وجود نداشته باشد معمولا یک نهاد مالی دیگر، در کنار فعالیت‌‌‌های خود اقدام به اخذ مجوز مشاوره سرمایه‌‌گذاری می‌نماید. در برخی از کشورها یک نهاد مالی (مانند شرکت‌‌های تامین سرمایه، کارگزار/معامله گر و...) در کنار وظایف اصلی خود نقش مشاور سرمایه‌‌گذاری را نیز بر عهده می‌گیرد.

در حال حاضر شرکت‌‌‌هایی که موفق به اخذ مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار گردیده‌اند، در مسیر کسب و کار خود با برخی موانع مواجه هستند.

این شرکت‌‌ها با سپری کردن اولین سال فعالیت خود در سال ۱۳۹۰، به عنوان شرکت‌‌های نوپایی هستند که در مرحله معرفی قرار دارند. ویژگی این مرحله، بالا بودن هزینه‌‌های اولیه و پایین بودن درآمدها به دلیل عدم آشنایی بازار با محصولات شرکت و صنعت است.

یکی دیگر از مواردی که تاثیر بسزایی بر دامنه فعالیت و سودآوری شرکت‌‌‌های مشاور سرمایه‌‌گذاری دارد، فضای کسب و کار حاکم بر بازار سرمایه کشور است. فعالیت اصلی این شرکت‌ها، ارائه خدمات مشاوره سرمایه‌گذاری می‌‌باشد و این طبیعی است که به موازات رونق و رکود بازار سرمایه، حجم فعالیت اصلی این شرکت‌‌ها نیز افزایش و کاهش ‌یابد. شرکت‌‌های مشاورسرمایه‌‌گذاری در اولین سال فعالیت خود با کاهش رشد شاخص‌‌‌های بازار سرمایه نسبت به سال‌‌‌های قبل مواجه بوده‌‌اند.

از جمله موارد تاثیرگذار دیگر بر دامنه فعالیت و سودآوری شرکت‌‌های مشاور سرمایه‌گذاری، وجود رقبایی است که علاوه بر ارائه خدمات مشاوره سرمایه‌‌گذاری، قادر به ارائه مجموعه‌‌ای از خدمات به مشتریان می‌‌باشند. شرکت‌‌‌های تامین سرمایه و کارگزاری‌‌ها از جمله شرکت‌‌هایی هستند که می‌‌توانند در کنار ارائه سبدی از خدمات مختلف (از جمله تعهد پذیره‌‌نویسی، خدمات معامله‌‌گری اوراق بهادار، خدمات سبدگردان و ...) به فعالیت مشاوره سرمایه‌‌گذاری نیز بپردازند. امکان ارائه سبدی از خدمات برای این شرکت‌‌‌ها می‌تواند موجب ایجاد فضایی نابرابر برای رقابت در این حوزه شود.

در مجموع نوپا بودن شرکت‌‌‌های مشاوره سرمایه‌‌گذاری، عدم آشنایی بازار با محصولات شرکت و صنعت، رشد محدود شاخص‌‌‌های گوناگون بازار در اولین سال فعالیت این شرکت‌‌‌ها، وجود رقبایی با امکان ارائه مجموعه‌‌ای از خدمات و برخی موارد دیگر موجب گردیدکه این شرکت‌‌‌ها در سال ۱۳۹۰ به عملکرد بودجه شده خود مندرج در طرح‌‌های توجیهی ارائه شده به سازمان که برای آن‌‌ها هدف‌گذاری و برنامه‌‌ریزی کرده بودند، دستیابی پیدا نکنند.

رونق بازار سرمایه کشور نقش بسزایی در بهبود فضای کسب و کار شرکت‌‌های مشاور سرمایه‌‌گذاری ایفا می‌نماید. به زعم فعالان بازار سرمایه، شواهد و علایمی دال بر بازاری پر رونق در نیمه دوم سال ۱۳۹۱ از هم‌اکنون مشخص است که این امر می‌تواند فرصت‌‌های مناسبی را برای شرکت‌های مشاور سرمایه‌‌گذاری در ارائه خدمات با کیفیت و قابل رقابت و دستیابی به بازده‌‌‌هایی مناسب را فراهم آورد. همچنین به منظور رشد و شکوفایی عملیات شرکت‌‌‌های مشاور سرمایه‌‌گذاری در بازار سرمایه ایران باید تمهیداتی جهت ایجاد فضای رقابتی متوازن برای این شرکت‌‌‌ها در برابر شرکت‌هایی که قادر به ارائه مجموعه‌‌ای از خدمات به مشتریان می‌‌باشند، اتخاذ شود.