مسعود غلام‌زاده لداری*

بخش سوم

در سطح شرکت و دولت، سیستم‌های اختصاصی زیادی در نتیجه عدم رعایت رازداری، مزیت رقابتی خود را از دست دادند. نگرانی از کمیابی مشتریان، ایده‌ها، منابع و غیره موجب شد که بسیاری از سازمان‌ها و رهبران آنها درخصوص طرح‌های مالی، منافع، سرمایه‌گذاری‌ها، توسعه محصولات جدید و سیستم‌های نوآوری به‌گونه‌ای محرمانه عمل کنند. در نتیجه، در مقابل شفافیت کامل فرآیندهای داخلی، عکس‌العمل‌های منفی و پاسخ‌های محافظه‌کارانه‌ای وجود دارد. بازی‌های تجاری عصر جدید جایگزین جنگ‌ها و استثمار سرزمین‌های دیگر در قرن‌های گذشته شده است.

به هر جهت، در سال‌های اخیر، سیستم‌های باز و شبکه‌هایی برای اشتراک امور مطرح شدند تا ثابت شود که شفافیت در معنای گسترده می‌تواند به شرکت‌ها، صنایع و مشتریان یاری رساند و منجر به افزایش سودآوری برای بسیاری از سازمان‌ها و عناصر یک جامعه شود.جوامع سرمایه‌گذاری و در واقع جامعه‌ای که در حوزه جغرافیایی محل فعالیت شرکت وجود دارد، به‌صورت روز افزون خواستار شفافیت بیشتر در مورد کارهای داخلی و فرآیندهای تصمیم‌گیری شرکت هستند.

مسائلی از قبیل مزیت رقابتی، امنیت و رعایت قواعد بازی مهم‌ترین استدلال‌های سنتی بود که موجب محدودیت شفافیت می‌شد. متاسفانه برخی از افراد قدرتمند به‌لحاظ سیاسی یا مدیران ارشد فراموش می‌کنند که شهروندان یا سهامداران بالاتر از آنها هستند و قواعد پاسخگویی و شفافیتی که آنها از دیگران انتظار دارند، در مورد آنها نیز مصداق دارد. حتی برخی مواقع این افراد به‌گونه‌ای خود محورانه با این حقیقت مخالفند. امروزه با وجود گزارشگری منظم رویدادها در رسانه‌های جمعی، این افراد در اقلیت به سر می‌برند.

یک دیدگاه جدیدتر در مورد شفافیت

جریان بالا به پایین منابع و جریان پایین به بالای پاسخگویی و شفافیت سنتی، منصفانه و درست است. اما یکی دیگر از جنبه‌های نوظهور شفافیت، در سطح جهان مطرح شده است.

با افزایش اهمیت دانش، کمیابی کارکنان دانش‌ محور و افزایش اهمیت شبکه‌ها (بین کارکنان یک قرارداد، شرکا، شرکت‌های وابسته، اعضای جامعه و غیره)، کسانی‌که حداکثر انتظار را از جریان سنتی پایین به بالای صداقت، وفاداری و رضایتمندی داشتند، اکنون خواستار جریان غیرسنتی شفافیت و پاسخگویی (از بالا به پایین) از رهبران سازمانی به مردم هستند. نسل جدید دانش و نوآوری، مفهوم جدید شفافیت را در فرآیندهای تصمیم‌گیری، مشارکت، ارائه حساب‌ها و تخصیص منابع تقاضا دارد.وقتی پویایی‌های قدرت از حالت توازن خارج شود، افرادی که منابع سنتی را در اختیار دارند، هنوز رویه‌های شفافیت سنتی را پیگیری می‌کنند و افرادی که منابع غیرسنتی (مانند خلاقیت، نوآوری، دانش و ...) را در اختیار دارند، شفافیت غیرسنتی را جست‌وجو می‌کنند. امروزه جوامع مدنی گسترده‌تری در حال الزامی کردن شفافیت سازمان‌ها و رهبران آنها هستند و تقاضای جوامع سرمایه‌گذاری برای گزارشگری شفاف بسیار افزایش یافته است.

*دانشجوی کارشناسی ارشد حسابداری