دامنه نوسان پلکانی

محمد غفارپور*

برخی از کارشناسان بازار سرمایه معتقدند که دامنه نوسانات چند درصدی سهام به طور کلی باید در بورس برچیده شود. آنها بر این باورند که اعمال این محدودیت در سقف و کف قیمت سهام؛ به طور متناوب موجب تشکیل صف در بخش عرضه ها (صف فروش) یا در بخش تقاضاها (صف خرید) شده و مانع از روان شدن معاملات می شود. همچنین معتقدند با اعمال چنین سیاستی در واقع خریداران یا فروشندگان را مکلف می کنیم که سهام مورد نظر خودشان را حتما در یک محدوده قیمتی از پیش تعیین شده بخرند یا بفروشند یا اینکه اصلا از خرید یا فروش منصرف شوند.

برخی دیگر از کارشناسان بازار سرمایه معتقدند که دامنه نوسانات چند درصدی سهام؛ سیاستی لازم و ضروری بوده و در بسیاری از بورس های دیگر کشورها نیز اعمال می شود. این گروه اظهار می کنند که اعمال این سیاست موجب می شود به جای اینکه انتشار هر خبر جدید یا هر اتفاق تاثیرگذار؛ موجب افت و خیز ناگهانی و شدید و یکباره قیمت سهام شود و عده ای را در یکروز ثروتمند و عده دیگری را در همان روز فقیر کند؛ در واقع موجب افت و خیز چند مرحله ای قیمت شده و حتی ممکن است پس از چند روز یا چند هفته تاثیرات روانی آن خبر یا آن اتفاق از بین رفته و موجب رفتار عقلایی‌تر از سوی خریداران و فروشندگان شود.

از دیدگاه نگارنده هر دو گروه درست می گویند و دلایلی که هر دو گروه برای اثبات باورهایشان مطرح می کنند عقلانی است، فقط در زمان اجرای هر یک از روش های مدنظر ایشان باید تقدم و تاخر را در نظر گرفت.

تا زمانی که فرهنگ پیگیری روزانه اخبار در مردم ایران ارتقا نیافته باشد و تا زمانی که حداقل ۷۵درصد مردم ایران اول صبح به سراغ حداقل یک روزنامه یا اینترنت نروند و تا زمانیکه بازار شایعه در کشور ما رواج دارد و مردممان هم شایعه پذیرند؛ انصاف نیست که آنان را در فضای پرریسک و خشن بورس رها کنیم و با برداشتن محدودیت دامنه روزانه نوسانات قیمت سهام فرصت خرید و فروش سریع و لحظه ای در بورس را فقط به حدود ۵درصد از هموطنانمان که اول صبح اخبار را پیگیری می کنند و فرصت تصمیم گیری و دسترسی به کارگزار و اقدام سریع دارند بدهیم.

علاوه بر مقوله انصاف؛ این مغایر با سیاست گسترش فرهنگ سهامداری در کشور نیز خواهد بود. زیرا اگر عامه مردم ببینند که در بورس محدودیتی وجود ندارد و قیمت ها می توانند در یک روز دو برابر یا نصف بشوند خوف کرده و هرگز به سمت بورس نخواهند آمد.

پس در شرایط فعلی و با فرهنگ فعلی مردم ما (که واقعیتی است که با آن زندگی می کنیم) ناچاریم به حرف درست گروه دوم عمل کنیم و در حال حاضر ما نیز مثل برخی از کشورهای دیگر در بورس خودمان این محدودیت را داشته باشیم.

اما در نهایت باید به حرف درست گروه اول عمل کنیم. بدون شک وقتی اکثریت مردم کشور با فرهنگ سهامداری آشنایی بیشتری پیدا کردند و به پیش نیاز اولیه و مقدماتی آن که پیگیری اخبار روزانه و دسترسی سریع و آسان به کارگزارشان است رسیدند ادامه سیاست محدودیت قیمت دیگر لازم و جایز نخواهد بود.

اینجانب هرچند سیاست اعمال محدودیت در دامنه نوسانات روزانه قیمت سهام را در شرایط فعلی به ناچار می‌پذیرم، اما ثابت بودن نرخ ۳درصدی آن را برای همه سهام‌ها نمی‌پسندم و دلیلی نمی‌بینم که سهامی با P/E=۲ و سهامی با مثلا P/E=۱۲ هر دو محدودیت دامنه نوسان ۳درصد داشته باشند.

به نظر می رسد اگر بتوانیم ترتیباتی اتخاذ کنیم که نرخ نوسان روزانه با توجه به P/Eهای مختلف؛ متفاوت از یکدیگر باشند معقول تر و منطقی تر باشد. به طور مثال اگر ما نرخ دامنه نوسان را همه روزه به شرح جدول زیر به صورت پلکانی اعمال کنیم:

از نقطه شروع P/E هر سهم تا P/E=۵ نرخ دامنه روزانه نوسان ۵درصد

از ۰۱ /۵ تا ۱۰ نرخ دامنه نوسان ۴درصد

از ۰۱ /۱۰ تا ۱۵ نرخ دامنه نوسان ۳درصد

از ۰۱ /۱۵ تا ۲۰ نرخ دامنه نوسان ۲درصد

از ۰۱ /۲۰ تا بعد نرخ دامنه نوسان یک درصد

به این ترتیب هم محدودیت دامنه نوسان را حفظ کرده ایم، هم تا حدودی و به نوعی آن را بازتر کرده ایم. هم دوران گذر از داشتن و نداشتن محدودیت را تمرین و یادآوری می‌کنیم و هم با تغییر روزانه دامنه نوسان سهام شرکت‌های مختلف را؛ به طور غیر مستقیم به بازیگران بازار هشدار می‌دهیم (بهتر است بگویم اطلاع رسانی می کنیم) تا بدانند که قیمت این یا آن سهم افزایش یا کاهش یافته و با عبور از مرز؛

از یک خانه به خانه دیگر صعود یا سقوط کرده و آنها را برای به دست آوردن اطلاعات بیشتر و بهتر در خصوص وضعیت آن شرکت و اتخاذ تصمیمات عقلایی ترغیب و تشویقو حتی تحریک می‌کنیم که در نهایت به نفع بازار خواهد بود.

*کارگزار بورس