ترجمه: دکتر پرویز پیری

تنظیم: حافظ علی‌پور

بخش دهم

در مورد اوراق مشتقه باید کلیه جوانب مربوط به قراردادهای آزاد بررسی شود مانند: ساختار گروهی بازار (سهم بازار متعلق به معامله‌گران عمده)، فرد صاحب اوراق مشتقه که از اندازه و حجم کافی برای تاثیر برخوردار است و فردی که... صاحب عمده‌ترین موقعیت در بازار دیگر است، در پایان باید به عوامل تحویل سررسید نیز توجه کرد. این عوامل شامل موارد ذیل است: فردی که مالک یا کنترل‌کننده اوراق قابل تحویل است، فردی که تحویل‌ها را انجام داده است، فردی که آنها را تحویل گرفته است و در پایان میزان دارایی‌های تحویل شده و محلی که آنها قرار گرفته‌اند.

۲-۱-۵. تفحص در مورد امکان تحریف در قوانین عرضه و تقاضا

به عنوان یک قدم اولیه در بازرسی یک دستکاری بالقوه باید تعیین شود که آیا دستکاری‌کننده به‌صورت بالقوه توانایی تاثیر در قیمت یا حجم بازار را داشته است. این توانایی می‌تواند ناشی از موارد متعددی باشد:

(۱)دستکاری‌کننده، عرضه یک سهم خاص یا دارایی زیرمجموعه یا قرارداد مشتقه را در کنترل خود داشته باشد، (۲)حجم مطلق و نسبی وضعیت اوراق مشتقه فرد یا (۳) دسترسی خاص فرد به کل بازارچه از طریق خود بازار یا از طریق اینترنت یا رسانه دیگر که در آن فرد می‌تواند اطلاعات غلط را در مورد اوراق سهام یا قرارداد مشتقه مربوط به آن یا دارایی زیرمجموعه انتشار دهد.

۱-۲-۱-۵. ایجاد کنترل بر عرضه در دسترس

برای اطمینان یافتن از کنترل فرد مظنون به دستکاری برعرضه در دسترس یک سهم یا دارایی زیرمجموعه یک قرارداد مشتقه، لازم است که عرضه در دسترس را مشخص کرده، میزان عرضه قابل تحویل یا معامله را تعیین و مشخص کرد که اوراق سهام یا دارایی به افراد زیادی از بازار تعلق دارد یا خیر. به‌طور مثال هرچقدر شناوری یک سهم کم‌تر باشد، به‌دست آوردن کنترل عرضه بدون اجبار به داشتن نسبت بزرگی از سهام منتشر شده آسان‌تر می‌شود. تعیین اینکه چه کسی عرضه در دسترس از یک سهم یا دارایی دیگر را در اختیار دارد، ممکن است نیازمند تحلیل سوابق معامله و پیگیری لازم برای یافتن فرد معامله‌کننده نهایی یا صاحب اوراق سهام و قرارداد مشتقه یا دارایی نگهداری شده در معامله باشد.

موارد دستکاری می‌تواند شامل شرایطی باشد که تعداد سهام در اختیار سهامداران زیاد بوده یا عرضه قابل تحویل حجم بزرگی داشته باشد. در این شرایط فرد دستکاری‌کننده به هدف محدود کردن جریان عمومی یا عرضه قابل تحویل و قرار دادن سهم بزرگی از عرضه عمومی در دستان عده‌ای اندک شروع به طراحی و اجرای نقشه‌های خود می‌کند. به منظور ارزیابی تسلط فرد دستکاری‌کننده به عرضه در دسترس، بازرس می‌تواند اطلاعات مربوط به معاملات بازار غیررسمی (OTC) را بررسی کند. معاملات OTC می‌توانند هم به‌عنوان اعتباردهنده سهام موردنظر (به‌طور مثال از طریق معاملات repo) و هم از طریق خرید چنین سهم‌هایی صورت گیرند. بایستی یادآوری شود که در بسیاری از حوزه‌ها معاملات OTC شامل بازرسی برای گزارش به مسوولان قرار نمی‌گیرند.

الف) اوراق سهام

در مورد اوراق سهام، انواع خاصی از معاملات وجود دارد که دستکاری‌کنندگان اغلب از آنها برای کسب منافع و به دست‌‌آوردن کنترل سهام عادی یک شرکت استفاده می‌کنند. برخی از این معاملات در ذیل آورده شده‌اند، اما همه آنهایی که اینجا مورد اشاره قرار می‌گیرند یا قوانین و آیین‌نامه‌های طراحی شده، در همه کشورها کاربرد ندارند. دستکاری‌کنندگان، اغلب کار را با تحصیل یک شرکت سهامی غیرفعال و تلفیق آن با یک شرکت خصوصی آغاز می‌کنند. نقشه‌های دستکارانه این‌چنینی با تجزیه معکوس سهام آغاز می‌شود. هدف از این کار کاهش تعداد سهام مجاز است که باعث می‌شود سهام‌ها در اختیار افراد محدود فوق قرار گرفته و احتمال قرار گرفتن درصد بالاتر در اختیار عموم کاهش می‌یابد و در نتیجه قسمت عمده‌ای از سهام شرکت از شناوری خارج می‌شود.

همچنین دستکاری‌کنندگان می‌توانند کنترل شرکت را از طریق عرضه اولیه یک شرکت مشخص به‌دست آورند. به‌عنوان نمونه دستکاری‌کننده با تبانی با بازارگردان و معرف و مدیریت قیمت سهم در زمان عرضه اولیه و پس از آن، می‌تواند برخلاف واقعیت، جریان قیمتی سهم را در جهت مقاصد خود تغییر دهد.

روش سوم به دست‌گیری حجم بزرگ اوراق سهام یک شرکت برای به‌دست گرفتن کنترل شرکت انتشار دهنده، به سادگی. اگر بانی دستکاری با مدیریت شرکت یا انتشاردهنده دست به یکی باشند، مدیریت به راحتی می‌تواند موجب صدور اوراق سهام ثبت نشده با حجم بالا برای خود صاحبان شرکت و همدستان آنها به صورت بی‌نام شود.

به این‌ترتیب آنها بسیاری از الزامات ثبتی را کنار می‌زنند که از جمله آنها می‌توان به موارد مقابل اشاره کرد: ۱) صرفه‌جویی ناشی از حق‌الزحمه مشاوران انتشار سهام ۲) منافع ناشی از عرضه‌‌های کوچک یا خصوصی ۳) معافیت‌های ناشی از فروش اوراق در کشور خارجی. پس از اینکه قیمت اوراق تا حد دلخواه تغییر کرد، مدیریت و تبانی‌کنندگان می‌توانند اوراق خود را با سود خوب بفروشند.

روش‌های ذکر شده فوق تنها روش‌های استفاده شده جهت به‌دست آوردن کنترل شرکت در حوزه‌های مختلف نیستند. این سه روش از تکنیک‌های استفاده شده در به‌دست گرفتن کنترل و تملک سهام توسط دستکاری‌کنندگان هستند که می‌توانند در ترکیب با یکدیگر نیز استفاده شوند.