گفت‌‌‌وگو با مدیر سرمایهگذاری صندوق بازنشستگی تکمیلی «اندوخته» آگاه:
نقش صندوقهای بازنشستگی خصوصی در حل مسائل اقتصادی
ابزارهای جدید در دنیا چگونه به نگهداشت بلندمدت کارکنان کمک کرده است؟
نگهداشت پرسنل در هر سازمانی همواره یکی از دغدغه‌های اصلی صاحبان کسب و کار است. پیشنهاد حقوق رقابتی، بیمه و مزایای رفاهی، برنامه کاری انعطاف‌پذیر، آموزش‌های حین کار و بسیاری از موارد دیگر سال‌هاست که مورد توجه متخصصان سرمایه انسانی سازمان‌ها قرار داشته است. صندوقهای بازنشستگی تکمیلی نیز با ایجاد یک فرصت سرمایهگذاری مشترک بین کارفرما و کارکنان ابزار جدیدی برای کمک به نگهداشت سرمایه انسانی شرکتها است.
صندوقهای بازنشستگی در مقیاس جهانی جایگاه بسیار مهمی دارند. در پایان سال ۲۰۲۱ رقمی در حدود ۵۵ تریلیون دلار ارزش سرمایه‌‌‌گذاری‌‌‌های مرتبط با بازنشستگی در ایالات متحده آمریکا بوده است.
بخش زیادی از این مبلغ در طرح‌‌‌های سرمایهگذاری بازنشستگی توسط شرکتها و موسسات بزرگ سرمایهگذاری خصوصی مانند بلک‌‌‌راک (Black Rock) ، گریت-وستGreat-West Lifeco و فیدلیتی(Fidelity Investment) مدیریت میشود. صندوقهای بازنشستگی به تنهایی حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد از کل بازار سهام را در اختیار دارند و علاوه بر این، صندوقهای بازنشستگی سهم قابل توجهی از بازار اوراق قرضه و سایر ابزارهای مالی را نیز به خود اختصاص داده‌‌‌اند.
این ارقام نشان‌‌‌دهنده اهمیت و نقش بزرگ صندوقهای بازنشستگی در اقتصاد و بازار مالی آمریکا است. این صندوقها نه تنها برای تامین امنیت مالی بازنشستگان بلکه به عنوان یکی از ستون‌‌‌های اصلی بازار سرمایه و اقتصادی کشور عمل میکنند.
در ایران تجربه صندوقهای بازنشستگی عمدتا محدود به صندوقهای بازنشستگی اجباری تحت‌نظر نهادهای عمومی خلاصه میشود. دولتی بودن ساختار این صندوقها در کنار مشکلات ساختاری اقتصاد کلان ایران در دهه‌های آخری سبب شده است در سالهای آخری دولت قسمت عمده‌ای از درآمد صادرات نفت را در بودجه‌های سنواتی در ردیف کمک به صندوقهای بازنشستگی هزینه کند. در نهایت همه چیز به گونه‌ای پیش رفته است که ناترازی این صندوقها یکی از بحران‌های بزرگ ساختار اقتصاد کشور و دغدغه اصلی دولت‌های اخیر بوده است. حال صندوق سرمایهگذاری بازنشستگی تکمیلی با این هدف پا به میدان گذاشته‌‌‌اند که با مدیریت حرفه‌‌‌ای و هدفمند، ضمن ایجاد تنوع در ترکیب دارایی‌‌‌ها، کسب بازدهی مناسب برای دوران بازنشستگی را محقق سازند و در کنار این هدف ارزشمند به نگهداشت کارمندان در سازمان‌ها نیز کمک قابل توجهی خواهند کرد. از مزایای این صندوقها می‌‌‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
معافیت‌‌‌های مالیاتی: پول‌‌‌های سرمایهگذاری شده در صندوقهای بازنشستگی بدون پرداخت مالیات رشد میکنند، و مالیات تنها هنگام برداشت از حساب پرداخت میشود.
مشارکت کارفرما: بسیاری از کارفرمایان به پرداخت‌‌‌های کارمندان به صندوقهای بازنشستگی مشارکت میکنند که می‌‌‌تواند شامل تطبیق کامل یا جزئی مبلغ پرداختی کارمندان باشد و به افزایش سریع‌‌‌تر پس‌‌‌انداز بازنشستگی کمک کند.
تضمین درآمد برای دوران بازنشستگی: صندوقهای بازنشستگی میتوانند به کارمندان کمک کنند تا درآمد پایدار و منظمی برای دوران بازنشستگی خود داشته باشند، که به مدیریت بهتر هزینه‌‌‌ها و تامین زندگی با کیفیت در دوران بازنشستگی کمک کند.
تنوع سرمایهگذاری: بسیاری از صندوقهای بازنشستگی گزینه‌‌‌های سرمایهگذاری متنوعی ارائه می‌‌‌دهند، از جمله سهام، اوراق قرضه و سایر ابزارهای مالی، که به کارمندان امکان می‌‌‌دهد ریسک سرمایه‌‌‌گذاری‌‌‌های خود را مدیریت کنند و بازدهی بهتری داشته باشند.
تغییرات رشد و ساختار جمعیتی چه تاثیری در عملکرد مالی صندوقهای بازنشستگی دارد ؟
یکی از چالش‌‌‌های پیش روی بسیاری از افراد از گذشته تاکنون، مواجهه با دوران بازنشستگی و رفع دغدغه‌های آن است. اما با توجه به روند صعودی و چشمگیر سالخوردگی جمعیت کشور، در حال حاضر این دغدغه از هر زمان دیگری پررنگ‌‌‌تر شده است.
بر اساس آمار و پیش‌‌‌بینی‌‌‌های مراکز رسمی، ساختار سنی جمعیت ایران در سالهای آینده از یک ساختار جوان به سالخورده تغییر خواهد کرد، لذا با توجه به این روند، در سالهای آینده نیاز به خدمات بیمه‌‌‌ای، رفاه اجتماعی و طرح‌‌‌های بازنشستگی افزایش چشمگیری خواهد داشت. علاوه بر این تغییر ساختار جمعیتی در کنار بحران و ناترازی فعلی صندوقهای بازنشستگی اجباری دولتی نگرانی از آینده این صندوقها را دو چندان کرده است.
این روند طبیعتا تاثیر خود را بیش از پیش روی کارفرمایان نیز خواهد گذاشت؛ بسیاری از آنها در تلاش خواهند بود تا علاوه بر ارائه سایر مزایایی که در جهت حفظ نیروهای کارآمد خود انجام می‌‌‌دهند، طرح‌‌‌های بازنشستگی را به عنوان یکی از مهمترین مزایای قابل ارائه به افراد در نظر بگیرند.
سازمان بورس و اوراق بهادار به تازگی امکان ارائه خدمات جدیدی را با عنوان «صندوقهای بازنشستگی تکمیلی» به برخی از نهادهای تحت مدیریت خود داده است تا با انعقاد قرارداد با کارفرمایان واجد شرایط با ساختاری قانونمند و شفاف، منجر به حفظ ارزش دارایی‌‌‌ها و ایجاد ثروت در بلندمدت برای افراد شود.
آیا خصوصی شدن صندوقهای بازنشستگی می‌‌‌تواند راهگشای چالش‌‌‌های موجود باشد؟
این صندوقها با برخورداری از مدیریت حرفه‌‌‌ای تخصصی، شفافیت و گزارش‌‌‌دهی مستمر در کنار ارائه ارزش دارایی به صورت لحظه‌‌‌ای میتوانند نسبت به سایر ساختارهای موجود مزیت‌‌‌های بیشتری داشته باشند. صندوقهای بازنشستگی تکمیلی با سرمایهگذاری در دارایی‌های پر پتانسیل (مانند سهام، طلا، املاک و پروژه‌‌‌های سرمایهگذاری) و تنوع‌‌‌بخشی برای مدیریت ریسک امکان پایداری در سود بیشتر و بازدهی مؤثر و واقعی نسبت به تورم را در بازه‌‌‌های زمانی مختلف ایجاد می‌‌‌کند. همچنین پوشش‌‌‌های بیمه‌‌‌ای و مزایای مالیاتی می‌‌‌تواند مسیرهای جدیدی را برای این صندوقها در آینده ایجاد کند.
آیا ابزارهای جدید بازار سرمایه در تامین آتیه کارکنان نقش دارد ؟
صندوقهای بازنشستگی تکمیلی به بازنشستگان این امکان را می‌‌‌دهند که با مشارکت بیشتر در دوران اشتغال، وضعیت مالی بهتری در دوران بازنشستگی داشته باشند. صندوقهای بازنشستگی تکمیلی میتوانند از استراتژی‌های سرمایهگذاری مختلفی برای محافظت در برابر تورم استفاده کنند.
این صندوقها به افراد اجازه می‌‌‌دهند تا بر اساس اهداف مالی و شرایط فردی خود تصمیم‌‌‌گیری کنند. به بیان ساده‌‌‌تر در ساختار صندوقهای بازنشستگی تکمیلی ۴ نوع واحد سرمایهگذاری تعریف شده است که به واسطه برخورداری از قرارداد متنوع و کاملا منعطف به اسم رویه توافقات بین کارمند و کارفرما، مشارکت‌‌‌کنندگان میتوانند مدل‌‌‌های مختلفی از مشارکت در منافع آتی صندوق را بین کارمند و کارفرما تعریف کنند. به عبارتی کارفرما می‌‌‌تواند ما به ازای پرداختی همکار، طیف گسترده‌‌‌ای از مشوق‌‌‌های پرداختی در راستای نگهداشت و افزایش بهره‌‌‌وری کارمند در نظر بگیرد که این امر تا حدودی موجبات امنیت خاطر تامین آتیه کارمندان را به همراه خواهد داشت.
یکی از اهداف اصلی صندوقهای بازنشستگی تکمیلی، تکمیل مزایای صندوقهای پایه است. این صندوقها فرصت دریافت یک درآمد اضافی در کنار حقوق بازنشستگی پایه را فراهم میکنند، که این موضوع به ویژه برای ساختار تورمی و وضعیت اشتغال فعلی کشور مساله به‌‌‌شدت مهمی تلقی میشود. صندوقهای بازنشستگی تکمیلی به کارمندان این امکان را می‌‌‌دهند که با تامین مالی بهتر، تصمیمات مربوط به بازنشستگی پیش از موعد را به‌‌‌راحتی اتخاذ کنند. این موضوع به‌‌‌خصوص برای افرادی که تمایل به بازنشستگی زودتر از موعد دارند، بسیار مهم است چرا که آمارها نشان می‌‌‌دهد سهم بازنشستگی بیش از موعد به دلایل مختلف بالغ بر ۵۱ درصد است. در نتیجه صندوقهای بازنشستگی تکمیلی میتوانند به عنوان ابزاری مؤثر برای بهبود وضعیت مالی کارمندان در دوران بازنشستگی عمل کنند. با ارائه تنوع در گزینه‌‌‌های سرمایهگذاری، محافظت در برابر ریسکهای اقتصادی و ایجاد فرهنگ سرمایهگذاری حرفه‌‌‌ای غیر مستقیم این ابزارها میتوانند به افزایش رفاه اجتماعی و اقتصادی کارکنان در ایران کمک شایانی کنند.
ساختار و نحوه فعالیت صندوقهای بازنشستگی تکمیلی را شرح دهید.
این صندوق باید حداقل ۷۰درصد از کل دارایی‌‌‌ها را در سهام یا صندوقهای سرمایهگذاری، سرمایهگذاری کند و همچنین یکی از سه رویکرد زیر را در سرمایهگذاری اتخاذ کند:
•صندوق در سهام: حداقل ۷۰درصد دارایی‌‌‌ها به خرید سهام اختصاص می‌‌‌یابد.
•صندوق شاخصی (Index Fund): حداقل ۷۰درصد دارایی‌‌‌ها به خرید سهام مبتنی بر شاخص تعیین شده در امیدنامه/اساسنامه صندوق انتخاب میشود.
•صندوق در صندوق (FOF): حداقل ۷۰درصد دارایی‌‌‌ها به خرید صندوقهای سهامی اختصاص پیدا می‌‌‌کند.
به منظور پوشش ریسک نقدشوندگی صندوق در زمان ابطال واحدهای سرمایهگذاری، بر اساس احتمال فوت یا از کار افتادگی کلی نیروی انسانی با لحاظ سن وی و همچنین احتمال خروج نیروی انسانی، ضریب نقدینگی طبق فرمول مشخصی محاسبه شده و مطابق آن مدیر صندوق همواره باید درصدی از منابع صندوق را در قالب اوراق بهادار با درآمد ثابت و سپرده بانکی نگهداری کنند.
مزایا و حدنصاب دارایی صندوقهای بازنشستگی تکمیلی را توضیح دهید.
•به دلیل مدیریت حرفه‌‌‌ای و تنوع سرمایهگذاری، این صندوقها میتوانند به افزایش ارزش سرمایه‌‌‌گذاری‌‌‌های افراد کمک کنند.
•به افراد کمک میکنند تا برای دوران بازنشستگی خود برنامه‌‌‌ریزی کنند و از نگرانی‌‌‌های مالی در این دوران کاسته شود.
•به‌دلیل تنوع بالا در پرتفوی سرمایهگذاری، با رعایت الزامات و حدنصاب‌‌‌های دارایی‌‌‌ها که توسط سازمان بورس تعیین شده، ریسکهای سرمایهگذاری کاهش می‌‌‌یابد.
•سرمایهگذاران میتوانند در زمان‌‌‌های مشخص واحدهای خود را ابطال کرده و وجوه خود را دریافت کنند.
•سرمایهگذاری در سهام در بلندمدت عملکرد بهتری نسبت به سایر بازارها بازدهی بالاتری داشته که این ویژگی به سرمایهگذاران کمک می‌‌‌کند تا در برابر تورم محافظت شوند و ارزش واقعی سرمایه‌‌‌گذاری‌‌‌های خود را حفظ کنند.
•اگر کارفرما بخشی از هزینه‌‌‌های سرمایهگذاری در این صندوقها را پوشش دهد، نیروی کار می‌‌‌تواند با مبلغی بیشتر از پول خود در این صندوقها سرمایهگذاری کند.
•با توجه به نظارت‌‌‌های قانونی و ساختارهای مدیریتی قوی، این صندوقها میتوانند بازدهی مشخصی را برای سرمایهگذاران ارائه دهند و امنیت خاطر بیشتری برای سرمایهگذاران به ارمغان آورند.
گروه آگاه پذیره‌‌‌نویسی «صندوق بازنشستگی تکمیلی اندوخته آگاه» را آغاز کرده است. در مورد استراتژی سرمایهگذاری و مدیریت این صندوق بفرمایید.
صندوق اندوخته آگاه از نوع صندوق بازنشستگی سهامی است. جزئیات نصاب سرمایه گذاری صندوق در سوالات قبل پاسخ داده شد. قطعا می‌دانید که گروه مالی آگاه سابقه طولانی در مدیریت صندوقهای سهامی دارد. «صندوق سرمایهگذاری مشترک آگاه» اولین صندوق سهامی بازار سرمایه ایران است و «صندوق قابل معامله هستی بخش آگاه» با نماد «آگاس» هم همین سابقه را در میان صندوقهای ETF بازار سرمایه ایران دارد. به نظر من اعتمادی که بازار به ابزارهای سرمایهگذاری غیرمستقیم گروه آگاه داشته نشان داده است که صندوق اندوخته آگاه نیز در آینده و در گذر زمان خواهد توانست نظر سرمایهگذاران را جلب کند و در افزایش ارزش دارایی آنان موثر عمل کند.
تنها تفاوت مهم نصاب سرمایهگذاری صندوقهای بازنشستگی با صندوقهای سهامی متداول در بازار سرمایه ایران افزایش سقف مجاز سرمایهگذاری در طلا در این صندوقها است. سقف سرمایهگذاری در طلا در صندوقهای سهامی ۵درصد و در صندوقهای بازنشستگی ۲۰درصد قرار داده شده است. همین تغییر با توجه به فضای تورمی موجود در اقتصاد ایران و امنیت و قابل اطمینان بودن سرمایهگذاری در طلا در چنین محیطی به حفظ ارزش دارایی دارندگان واحدهای این صندوق کمک زیادی خواهد کرد. به طور خلاصه استراتژی سرمایهگذاری و مدیریت صندوق «اندوخته» تفاوت چندانی با صندوقهای سهامی قدیمی سبد گردان آگاه نخواهد داشت. فقط با توجه به بلندمدت بودن سرمایه گذاری در صندوق اندوخته و با توجه به این نکته که قرار است سرمایهگذاری دارندگان واحد این صندوق به عنوان ذخیره ایام بازنشستگی یا پایان خدمت آنان استفاده شود، سعی خواهد شد رویکرد بلند مدت بودن و دستیابی به بالاترین بازده ممکنه با صرف کمترین ریسک در شیوه سرمایهگذاری این صندوق رعایت شود.
