تئوری توطئه یا تبدیل تهدید به فرصت؟
بورس: زمین بازی جان‌سخت‌ها یا منعطف‌ها
یکی از معروف‌ترین جملات داروین به این ترتیب است که می‌گوید: «در بحث بقا الزاما قوی‌ترین یا باهوش‌ترین موجود پیروز نمی‌شود، بلکه سازگارترین است که پیروز می‌شود.» سازگار بودن، انعطاف به خرج‌دادن و به یک معنای دیگر تغییر مسیر و پذیرش اشتباه؛ راه اصلی مقابله با خطرات و حتی تبدیل تهدید به فرصت است. این روزها و ماه‌ها در شبکه‌های اجتماعی وقتی به‌اصطلاح پای صحبت‌های فعالان قدیمی بازار می‌نشینی، از واژه‌هایی مثل پوست‌کلف، جان‌سخت و... برای معرفی خود و معدود فعالان حاضر در بازار که از پی این همه وقایع و مشکلاتی که بر سر بازار سرمایه آوار شده‌است، هنوز بورس را رها نکرده و در آن فعالانه حضور دارند، استفاده می‌کنند. بنده هم تا حدودی به این دسته تعلق دارم، اما وقتی عملکرد خود و سایر عزیزانی که حداقل از نزدیک با آنها سر و کار دارم را می‌بینم، متوجه می‌شوم علاوه‌بر سرسختی و سماجت، مقداری انعطاف در عملکرد آنها قابل‌مشاهده است، انعطافی که اگر نبود قطعا طی ۴ سال‌اخیر کاملا در بازار ورشکسته می‌شدند، خروج قسمتی از سرمایه خود در سال۹۹، شیفت‌کردن‌های مکرر بین سهام و اوراق قرضه یا تغییر تدریجی و پیوسته ترکیب سبد سهام خود متناسب با آخرین اخبار بنیادی یا تحلیل‌های تکنیکال، چیزی بود که شاهدش بودم و مانا‌بودن این اشخاص (و البته بنده) بیش از آنکه ناشی از پوست‌کلف‌بودن و سرسختی باشد، ناشی از همین تصمیمات مکرر و مراقبت دائمی از سبد دارایی‌های خود بوده و هست.
توسعه بازار، فرصت انعطاف‌پذیری بیشتر
هرچه شرکت‌های بیشتر و متفاوت‌تری وارد بازار می‌شوند و هرچه ابزارهای جدید‌تری (آتی‌ها، اختیار معامله‌ها، گواهی‌سپرده کالایی و...) در بازار معرفی شده و رشد می‌کنند، امکان اتخاذ تصمیمات متنوع و بالابردن سطح انعطاف در شرایط مختلف بیشتر فراهم می‌شود، دیگر تنها گزینه کسب سود در بازارخرید ارزان و فروش گران‌تر نیست، امروز با ابزارهای مختلف علاوه‌بر رشد قیمت‌ها، از افت قیمت‌ها نیز می‌توان کسب سود کرد، لذا امروز به‌معنای واقعی کلمه می‌توان تهدید را به فرصت تبدیل کرد و فرضا در یک بازار ریزشی با فروش به‌موقع سهام و ورود به معاملات در جهت روند ریزشی (از طریق مشتقات مالی از جمله اختیار معامله‌ها) زیان وارده را جبران و حتی کسب سود کرد، نکته اساسی رهایی از چسبندگی ذهنی و تغییر بموقع سبک معاملاتی و همچنین آماده‌بودن ذهنی و روانی برای پذیرش زیان‌های کوچک و مقطعی است.
شرایط سیال و انعطاف‌پذیری مضاعف
بازار سرمایه ایران اگر در هیچ حوزه‌ای به پای بورس‌های بزرگ جهان نرسد و سطح حرفه‌ای پایین‌تری داشته‌باشد، در یک زمینه از این بازارها سرتر است و آن‌هم تغییرات سریع و سیال‌بودن بیش از حد اوضاع به‌واسطه تحولات سیاسی و امنیتی لحظه‌ای، تصمیمات اقتصادی یکباره مدیران اقتصادی کشور و ناترازی‌هایی که هر روز به یک شکل بر بازار اثرگذار است، کسی که بتواند درمیان این سیل عظیم اخبار سبد سرمایه‌گذاری تحت‌مدیریت خود را حفظ کند، به‌احتمال زیاد در بورس‌های بزرگ جهانی نیز بتواند اصطلاحا گلیم خود را از آب بیرون بکشد و حتی برخلاف توصیه تریدرها که: در زمان اخبار فعالیت خود را متوقف کنید، بهتر از هرکس دیگری بتوانند در فضاهای خبری و پر اتفاق کسب سود کنند. تحت این شرایط به‌نظر می‌رسد درمیان انبوه توصیه‌ها و استراتژی‌های سرمایه‌گذاری که توسط بزرگان و اسطوره‌های این حوزه مطرح می‌شود، آنهایی که معطوف به مقوله انعطاف‌پذیری و افزایش سازگاری با محیط باشند به‌مراتب بیش از سایر موارد مورد‌نیاز فعالان داخلی بازار سرمایه باشد و تمامی رویکردهای مبتنی بر مقوله صبر و سرمایه‌گذاری بلندمدت باید هم به‌صورت دوره‌ای (حداقل سه ماه یکبار) و هم موقعیت و هنگام بروز رخدادهای (رخداد و نه صرفا خبر) مهم اقتصادی و سیاسی مورد بازبینی قرار گیرد.
کلام آخر
علاوه بر بازارهای مالی، سیال‌بودن و تغییر شرایط یکی از ویژگی‌های عرصه سیاست و روابط کشورهاست، وقتی بدون انعطاف و تطبیق‌پذیری در بازار سرمایه و در طبیعت از بین خواهیم رفت، در عرصه سیاسی نیز بدون سازگاری و انعطاف دچار نابودی می‌شویم، همان انعطاف و هوشمندی که باعث شد پس از جنگ با صدام حسین، مذاکره و صلح کنیم و حتی بعدها در جنگ عراق و کویت از این صلح و بهبود روابط کسب منفعت کنیم، همان انعطاف و سازگاری که باعث شد در مقطعی طولانی (تا پیش از بحران هسته‌ای) در بالاترین سطح ممکن سیاسی و اقتصادی همزمان با دو کشور متخاصم کره‌شمالی و کره‌جنوبی همکاری و تعامل همزمان داشته باشیم و امروز لازم است، تا از فرصت یکدست‌شدن حاکمیت در ایالات‌متحده (علاوه بر ریاست‌جمهوری و کنگره و سنا که همه می‌دانیم، حتی دیوان عالی نیز به‌زودی کاملا در اختیار جمهوری‌خواهان خواهد بود) استفاده‌کرده و شرایط را به نفع مردم تغییر دهیم.
