«دنیای اقتصاد» بازدهی بورس در ۸ دوره ریاست‌جمهوری را بررسی می‌کند
سنجش بورسی دولت‌ها
علی عبدالمحمدی : هشتم تیرماه سال‌جاری، انتخابات ریاست‌جمهوری برگزار خواهد شد و دولت جدید بر سر کار خواهد آمد و طبیعتا مشخص‌‌‌‌شدن ترکیب کابینه و وزرا و همچنین تیم اقتصادی دولت جدید، تاثیر بسزایی در روند کلی تحولات اقتصادی، سمت‌‌‌‌و‌‌‌‌سوی سیاست‌های مالی و پولی، روند بازارهای دارایی و به‌خصوص بازار سهام خواهد داشت. با نزدیک‌‌‌‌شدن به انتخابات ریاست‌جمهوری، «دنیای‌اقتصاد» وضعیت دلار و بازار سهام را در 8دوره ریاست‌جمهوری اخیر مورد بررسی قرار داده‌است. قبل از شروع مباحث ذکر این نکته ضروری است که نخستین دیتایی که برای شاخص‌کل بورس تهران وجود دارد، مربوط به سال‌های آغازین دهه70 است و عملا با توجه به فقدان داده‌های آماری، بررسی دوره‌‌‌‌های ریاست‌جمهوری قبل از آن میسر نیست.
دولت سیزدهم فعالیت خود را در مرداد1400 آغاز کرد و قرار بود این دولت تا مرداد1404 سکان هدایت کشور را در اختیار داشته‌باشد، اما سانحه ناگواری که برای رئیس‌جمهور سابق رخ‌داد، سبب شد تا دولت مذکور تا پایان وقت قانونی در راس کار نباشد و با بر‌‌گزاری انتخابات در تیرماه سال‌جاری، رئیس‌جمهور جدیدی انتخاب شود. در سه سالی که دولت سیزدهم فعالیت داشت، دلار 128درصد و بورس نیز 52درصد رشد داشتند. می‌توان بخشی از جاماندگی بورس در این دولت را به فقدان اعتماد در این بازار نسبت داد که بعد از ریزش قیمت‌ها در سال99 در این بازار شکل‌گرفت. به دلیل اینکه دوره ریاست‌جمهوری دولت سیزدهم ناتمام باقی‌ماند و 4ساله نبود، مقایسه آن با سایر دولت‌ها دارای اشکال آماری است، بنابراین «دنیای‌اقتصاد» میانگین سالانه رشد عدد شاخص و دلار در هر دوره ریاست‌جمهوری را محاسبه کرده‌است. به این‌صورت که عدد شاخص بورس در روز آخر ریاست‌جمهوری به‌روز اول آن تقسیم شده و به توان میانگین تعداد روزهای معاملاتی رسیده و سپس عدد یک از آن کسر شده‌است. به این‌ترتیب بازده شاخص‌کل بورس و دلار در 8دوره ریاست‌جمهوری قابل‌مقایسه شده‌است.
دوره دوم روحانی، رکورددار بازدهی‌‌‌‌ها
بررسی آمارهای موجود نشان می‌دهد که دوره دوم روحانی (سال96 تا 1400)، رکورددار ثبت بیشترین رشد در قیمت دلار و همچنین شاخص‌کل بورس در مقیاس چهارساله بوده‌است. گفتنی است که در دوره دوم روحانی، دلار رشد 572درصدی داشته و متعاقبا بورس نیز صعود قابل‌توجه هزار و 593درصدی را تجربه کرده‌است. در دوره دوم ریاست‌جمهوری روحانی، دو جهش ارزی رخ‌داد که با توجه به همبستگی میان بورس و دلار، این موضوع خود را در رشد فوق‌‌‌‌العاده بورس نیز نشان‌داد. جهش ارزی اول از اواسط اردیبهشت سال97 شروع شد و تا مهرماه آن سال‌ادامه داشت و جهش ارزی دوم نیز از اوایل سال99 شروع شد و تا اواخر مهرماه همان سال تداوم داشت. در سال97، بورس متلاطم شد و خروج آمریکا از برجام، بازگشت مجدد تحریم‌ها در کنار جنگ تجاری بزرگ‌ترین اقتصادهای دنیا، جهش نرخ دلار و از همه مهم‌تر برخی سیاست‌های نادرست اقتصادی همچون اعمال محدودیت‌های معاملاتی در بورس‌کالا سبب شد شاهد ورود حجم انبوه نقدینگی به بازارهای دارایی باشیم. در این سال دلار با ثبت رشد 167درصدی، از 4800تومان به 13هزار تومان افزایش یافت و سکه نیز جهش 185درصدی را ثبت کرد.
در این فضا شاخص‌کل بورس تهران به رشد اسمی حدود 86درصدی بسنده کرد. سال98 با جهش نرخ تورم و ارز، تحریم‌های جدید اقتصادی و کاهش قیمت‌های جهانی فلزات همراه شد. در این سال، بازدهی کل بورس تهران در پی هجوم بی‌سابقه پول‌های خرد به رقم باورنکردنی ۱۸۱درصد رسید که بیشترین میزان رشد سالانه این نماگر در تاریخ فعالیت این بازار بود. در این سال افزایش سفته‌‌‌‌بازی به ویژه در گروه‌های کوچک‌تر بورسی سبب شد نماگر هموزن با رشد عجیب 437درصدی همراه شود و عرضه‌های اولیه پرطرفدار شوند. این بازدهی‌‌‌‌ها در حالی رقم خورد که در بازارهای رقیب، دلار 22درصد و سکه 31درصد رشد کرده‌بود. در پایان این سال، همه‌‌‌‌گیری کرونا نیز به ریسک‌های موجود افزود و انتظارات تورمی شکل جدی‌‌‌‌تری به خود گرفت. اعمال محدودیت‌های کرونایی برای برخی کسب‌وکارها و تعطیلی برخی مشاغل پول‌های بیشتری را روانه تالار شیشه‌ای کرد. این وضعیت سبب افزایش شتاب رشد قیمت سهام در ماه‌های پایانی سال98 شد و همزمان دولت و رسانه‌‌‌‌ها اقدام به تبلیغات گسترده و تشویق مردم به سرمایه‌گذاری در بازار سهام کردند. این‌گونه بود که شاهد افزایش صدور کدهای معاملاتی آنلاین و ورود عموم مردم به بازار سهام بودیم.
افزایش محسوس تقاضا برای سهام که حالا در قیمت‌هایی بالاتر از ارزش ذاتی خود در حال دادوستد بودند، رشد قیمت سهام را سرعت داد. این روند در سال99 نیز ادامه پیدا کرد، به‌‌‌‌طوری که پس از گذشت کمتر از پنج ماه از آغاز این سال، نماگر اصلی بورس تهران تا ارتفاع 2میلیون و 78هزار واحد پیشروی کرد و رشد بیش از 300درصدی را رقم زد، اما این فاز شیدایی پایان یافت و پس از آن نزول فرسایشی دامن بورس‌بازان را گرفت. همان‌طور که عنوان شد، دو جهش ارزی مذکور هم بهای اسکناس آمریکایی را به سطوح تاریخی هدایت کردند و هم تب داغ تقاضا را به سمت و سوی بازارهای دارایی روانه کردند که در این میان بازار سهام نیز به‌عنوان یکی از بازارهای دارایی موجود در اقتصاد کشور، پذیرای بخشی از این نقدینگی سیال و سرگردان سطح جامعه بود که در جست‌وجوی کسب بازدهی و حفظ ارزش پول روانه این بازار شده‌بودند. گفتنی است یکی از تاریخی‌‌‌‌ترین سال‌های بورس تهران یعنی سال99 در دوره دوم ریاست‌جمهوری حسن روحانی قرار داشت که ریزش فجیع قیمت‌ها در این سال، یکی از تاریخی‌‌‌‌ترین سال‌های بازار سهام را رقم زد. همان‌طور که گفته شد، رکورد ثبت‌شده در این دوره، ناشی از رشد بخش واقعی اقتصاد نبود و عواملی مانند افزایش انتظارات تورمی و خروج آمریکا از برجام که منتج به جهش‌های ارزی شد، سرمایه‌گذاران را به تکاپو انداخت که برای حفظ ارزش‌ریالی سرمایه خود راهی بازارهای دارایی شوند و در این اثنا با توجه به افزایش ضریب نفوذ بورس، ابرنوسان‌‌‌‌های متعددی در این بازار رخ‌داد.
دولت نخست روحانی
در دوره نخست روحانی بورس افت و خیزهای متعددی را تجربه کرد. بازار در سال92 رشد خود را آغاز کرد و تا دی ماه آن سال‌بازار با رشد فوق‌‌‌‌العاده‌‌‌‌ای همراه شد. بعد از ریزش قیمت‌ها در دی ماه سال92 و افزایش نرخ بهره بدون‌ریسک، بازار سهام تا سال96 نتوانست حرکت خاصی را در کلیت خود ترتیب دهد. در دولت نخست روحانی دلار با رشد 16درصدی و بورس نیز با رشد 42درصدی همراه شد.
بورس در دوران احمدینژاد
دولت نخست احمدینژاد، با رشد قیمتی دلار و افت بورس همراه بود. در دوره نخست ریاست‌جمهوری احمدینژاد، دلار با رشد 11درصدی همراه شد، اما در همین بازه زمانی، بورس 11درصد از ارتفاع خود را از دست داد، اما دولت دوم احمدینژاد تفاوت فاحشی با دولت نخست او داشت. در این بازه زمانی، دلار با تحریم‌های نفتی و بانکی اوایل دهه90 با رشد همراه شد و بورس نیز با توجه به این موضوع با استقبال همراه شد. در دولت دوم احمدینژاد، دلار 229درصد افزایش ارتفاع داشت و بورس نیز رشد 484درصدی را تجربه کرد.
دوره خاتمی
بررسی آمار و ارقام نشان می‌دهد که در دوره نخست خاتمی، بازار سهام رشد 90درصدی را تجربه کرده و دلار نیز در این بازه زمانی رشد 69درصدی را ثبت کرده‌است، اما دوره دوم خاتمی یکی از بهترین دوره‌‌‌‌ها برای بورس‌بازان پس از تعدیل اثر دلار بود. در دوره دوم خاتمی، دلار رشد 13درصدی را تجربه کرد، درحالی‌که در این مقطع، بورس تهران 234درصد رشد را در کلیت خود تجربه کرد که نشان می‌دهد رشد بورس در آن مقطع، ناشی از افزایش انتظارات تورمی نبوده و در نتیجه گشایش‌هایی که در صحنه روابط بین‌الملل و دادوستدهای کشور رخ‌داده، حاصل شده‌است.
دوره دوم هاشمی رفسنجانی
همان‌طور که در ابتدای متن نیز اشاره شد نخستین دیتایی که برای شاخص‌کل بورس تهران وجود دارد، مربوط به سال‌های آغازین دهه70 است و عملا با توجه به فقدان داده‌های آماری، بررسی دوره‌‌‌‌های ریاست‌جمهوری قبل از آن میسر نیست، بنابراین داده‌‌‌‌ای برای بررسی دوران نخست ریاست‌جمهوری هاشمی رفسنجانی موجود نیست، اما بررسی‌‌‌‌ها نشان می‌دهد که در دوره دوم ریاست‌جمهوری وی، دلار با رشد 197درصدی همراه شده و بورس نیز رشد 338درصدی را تجربه کرده‌است.
