پیدا و پنهان مصوبه بازارگردان ها

در ابتدای نشست روز سه‌شنبه، رضا عیوضلو با اشاره به مصوبه هفته گذشته هیات‌‌‌مدیره سازمان بورس، پیرامون بازارگردانی توضیحاتی ارائه کرد و گفت: هدف از برگزاری چنین نشست‌هایی، افزایش شفافیت ابعاد تصمیم هیات‌مدیره سازمان مبنی بر خارج شدن بازارگردانی از حالت الزامی و واگذاری آن به بورس و فرابورس و پاسخگویی به ابهامات فعالان و اصحاب رسانه است. پس از ریزش بازار سرمایه در سال ۹۹ الزام بازارگردانی مورد توجه قرار گرفت؛ مصوبه‌‌‌ای که در آن سال از سوی هیات‌مدیره سازمان بورس با توجه به شرایط ویژه اتخاذ شد و برای کلیه ناشران بازارهای بورس تهران و فرابورس الزامی بود. طبق این مصوبه ناشران ثبت‌شده در بورس و فرابورس، ملزم بودند طبق دستورالعمل فعالیت بازارگردانی به تعهدات مشخص‌شده عمل کنند. از طرفی براساس این دستورالعمل ناشران باید در خصوص بسته شدن قرارداد با بازارگردان‌های دارای مجوز فعالیت داشته باشند. با وجود این، پس از بررسی‌های لازم نیاز به تغییر مصوبه مذکور بیش از گذشته احساس می‌شد.

تخصیص منابع انبوه ناشران برای بازارگردانی به جای به‌کارگیری منابع مذکور در خدمت تولید و پروژه‌های توسعه‌ای نخستین چالشی بود که نیاز به بازنگری مصوبه مذکور احساس شد. حاکمیت شرکتی، چالش دیگری بود که تملک سهام شرکت‌های اصلی را که توسط شرکت فرعی ممنوع شده بود با مشکل همراه می‌کرد. در واقع بر این اساس ناشر مالک سهام خود شده و این موضوع چالش‌‌‌هایی را برای راهبری شرکت‌ها به وجود می‌‌‌آورد. بر این مدار بود که در آذرماه سال ۱۴۰۱ گزارشی‌های معاونت نظارت بر بورس‌‌‌ها در هیات‌مدیره سازمان مطرح شد و براساس آن الزامی که در سال ۹۹ برای بازارپایه فرابورس ایجاد شده بود حذف و اختیاری شد. مصوبه جدید سال ۱۴۰۱ این اختیار را به فرابورس می‌داد که بر مبنای اختیاراتی که دارد پیرامون ناشران بازار پایه، با قاعده‌ای مشخص که به تایید مدیریت نظارت بر بورس‌‌‌ها رسیده، تصمیمات لازم را در خصوص نحوه اجرای مصوبه مذکور اتخاذ کند. عیوضلو در ادامه تاکید کرد: با جمع‌‌‌بندی‌های هیات‌مدیره سازمان بورس، برای بازارهای دوم بورس و بازار‌های اول و دوم فرابورس، الزامی که سال ۹۹ وضع شده بود، حذف شد.

نکته شایان ذکر این است که کماکان موضوع مذکور برای بازار اول بورس تهران اجباری خواهد بود، اما برای سایر ناشران براساس تصمیم بورس و فرابورس و با هماهنگی سازمان بورس انجام خواهد شد. معاون نظارت بر بورس‌‌‌ها و ناشران سازمان بورس و اوراق بهادار درباره ۱۸۰همتی که در صندوق‌های بازارگردانی وجود دارد، افزود: هدف سازمان بورس ترسیم نقشه راه و مشخص کردن تصویر روشنی از میزان نقدینگی موجود در صندوق‌ها برای ناشران، سهامداران عمده و اشخاص وابسته به سهامداران عمده است. طبق آخرین مصوبه‌ای که در خصوص نحوه بازارگردانی‌ها اتخاذ شده، بازارگردانی برای بازار اول بورس کماکان الزامی خواهد بود و برای ناشرانی که تملک بیشتری از واحدهای سرمایه‌گذاری دارند و در بازار اول بورس تهران فعالیت می‌کنند، میزان سخت‌گیری کاهش پیدا خواهد کرد. قادر معصومی خانقاه، مدیر نظارت بر بورس‌‌‌های سازمان بورس و اوراق بهادار، با اشاره به صندوق‌های بازارگردانی گفت: دارایی صندوق‌های بازارگردانی به تفکیک سهام، اوراق بهادار و وجه نقد است. در این خصوص ۱۵۰همت از ۱۸۰همت دارایی در صندوق‌های سرمایه‌گذاری به سهام و ۳۰همت به وجه نقد و سایر اوراق بهادار اختصاص دارد.

شاخص‌‌‌هایی که براساس آن شرکت‌ها را به بازارگردانی یا انعقاد قرارداد بازارگردانی الزام خواهد کرد، توسط هیات‌مدیره بورس‌‌‌ها در آینده تصویب خواهد شد. در ادامه این نشست، محمدعلی شیرازی، مدیرعامل فرابورس در خصوص مصوبه اخیر بازارگردانی، سه قاعده مهم را برای بازارپایه بیان و اظهار کرد: نخستین قاعده مربوط به بانک، بیمه و نهادهای مالی و دومین قاعده در خصوص شرکت‌هایی است که سرمایه آنها از مقدار مشخصی افزون‌تر می‌شود. سومین قاعده به ناشرانی تعلق دارد که سهامداران قابل‌توجه اما نقدشوندگی کمتری دارند. محمود گودرزی، مدیرعامل بورس تهران هم در حاشیه نشست روز سه‌شنبه در مورد توقف عرضه‌‌‌های اولیه، تاکید کرد: تصمیم‌گیری‌ها برای توقف عرضه‌‌‌های اولیه براساس خرد جمعی و شرایط بازار گرفته شده است. در واقع باید در زمان انتشار عرضه‌های اولیه در بازار فرصت تنفس به بازار داده شود. به نظر می‌رسد با مهیا شدن شرایط مطلوب در بازار و بهبود ارزش معاملات، انتشار عرضه‌‌‌های اولیه با هماهنگی سازمان بورس از سر گرفته خواهد شد.

تحلیل کارشناسی موضوع

نیما نائینیان، کارشناس بازار سرمایه، در خصوص مصوبه جدید سازمان در زمینه بازارگردانی و لغو الزام بازارگردانی توسط برخی ناشران در بازارهای بورس و فرابورس گفت: افزایش نقدشوندگی از جمله عواملی بود که باعث مطرح شدن موضوع بازارگردانی برای بازار سرمایه شد. در این میان سهامی که نقدشوندگی بالا و مناسبی داشتند، بازارگردان مناسب پیدا کردند و سهامی مانند سهام بازار پایه که از نقدشوندگی پایین‌تری برخوردار بودند، از حضور بازارگردان کم‌بهره بودند. به نظر می‌رسد تمرکز بر بازارگردانی سهامی که نقدشوندگی پایین‌تری دارند می‌تواند گام مفیدی در راستای برقراری تعادل در عرضه و تقاضای بازار باشد. بنابراین می‌توان اقدام اخیر سازمان بورس و اوراق بهادار را گام مثبتی ارزیابی کرد. باید منتظر ماند و دید اقدامات بعدی سازمان در این زمینه‌ها چه جهتی به بازار سرمایه خواهد داد.