تحولات مشتقات در ۱۴۰۲ به نفع این بازار بود؟
آمادگی آپشن‌‌‌ها برای رونق سبدها
با توجه به احتمال ثبت سقف جدید توسط شاخص کل طی سال‌جاری، خرید اختیار خریدهای در زیان، با سررسید بیش از ۴۵روز برای نوسان‌گیری مناسب خواهد بود. همچنین برخی از استراتژی‌‌‌ها برای کسانی که افت بیشتر بازار را با احتمال کم تصور می‌کنند، استراتژی‌‌‌هایی نظیر مرید پوت (خرید سهم و خرید اختیار فروش با قیمت اعمال بالا) کارکرد خوبی خواهد داشت. علاوه بر این، برخی از گزینه‌‌‌های خوب برای کاوردکال (خرید سهم و فروش اختیار خرید) در این گزارش معرفی شده است.
فراز و نشیب‌‌‌های مشتقات در ۱۴۰۲
در روزهای نزولی بازار، ریسک عملکرد سیاستگذار به‌شدت افزایش یافت، به طوری که شرکت بورس محدودیت‌هایی را روی پوزیشن فروش، اعمال کرد. کارگزاری‌‌‌ها موظف شدند به میزان مشخصی موقعیت تعهدی فروش یا موقعیت فروش فزاینده داشته باشند. اینکه سیاستگذار به این نتیجه رسید که برخی از استراتژی‌‌‌های بازار را به رسمیت بشناسد و برخی دیگر را با محدودیت همراه کند نکته جالبی بود. شرکت بورس به جای افزایش کارآیی و بهبود معاملات بازار به‌طور مستقیم تقصیرها را برگردن مشتقات انداخت و محدودیت‌هایی را بر این بازار اعمال کرد. با وجود آنکه این محدودیت‌ها در تابستان اعمال شد، بازار سهام چندان روزهای پررونقی را تجربه نکرد، به طوری که عموما در پاییز به دلیل افزایش ریسک‌‌‌های سیاسی، بازار دچار نوسانات منفی شدیدی شد.
در این بازار استراتژی‌‌‌هایی که سود ثابت و مشخصی را به سرمایه‌گذاران بدهند، عموما مورد استقبال قرار می‌‌‌گیرند. استراتژی‌‌‌هایی نظیر کاوردکال در این بازار کمک کرد تا برخی از سرمایه‌گذاران بتوانند از ثبات نسبی بازار سودهای مشخصی را بگیرند. اعمال برخی از استراتژی‌‌‌ها در بازار غیرممکن بود و به دلیل وجه تضمین عملا اخذ موقعیت‌‌‌های مختلف در بازار آپشن به‌سختی انجام می‌‌‌شد. با راه‌‌‌اندازی وثیقه کردن سهام در کارگزاری‌‌‌ها، برخی از استراتژی‌‌‌ها نظیر کاوردکال، کاربرد بیشتری میان معامله‌‌‌گران داشتند. همچنان برخی از استراتژی‌‌‌ها نظیر کال‌اسپرد صعودی به وجه تضمین نیاز دارند. بنابراین به نظر می‌رسد یکی از اقداماتی که کارگزاری‌‌‌ها در سال‌جاری انجام خواهند داد، آزادسازی وجه تضمین برای اخذ موقعیت فروش در قرار دادن مبلغ پرمیوم خرید اختیار خرید در این استراتژی است. احتمال دارد که کارگزاری‌‌‌ها در بازار آپشن تسهیلاتی را فراهم کنند.
پس از رونق بازار با رشد قیمت دلار و بهبود فضای معاملاتی در زمستان، محدودیت‌ها در بازار آپشن و کارگزاری‌‌‌ها کاهش یافت. برخی در بازار رشد بورس را به تاریخ سررسید اختیار معاملات نمادی نظیر «خودرو» ربط می‌‌‌دادند. برخی بر این عقیده هستند که عمده قراردادهای پرمعامله ایران‌خودرو، قراردادهای در زیان هستند و حقوقی‌‌‌های بازار اجازه نمی‌‌‌دهند این قراردادها اعمال شود. گرفتن انگشت اتهام به سوی معاملات آپشن خودرو و ربط دادن آن به ریزش‌‌‌های بازار حرفی بی‌‌‌ربط بود تا اهمال‌کاری خود را بر گردن یک بازار کوچک بیندازند. هرچند بازار آپشن و معاملات آن میتواند نمایانگر احساس معامله‌‌‌گران در بازار باشد؛ در نهایت این احساس به دلیل فضای اقتصاد کلان و جو کلی بازار است. زمانی که سیاستگذار با دخالت‌‌‌های مستقیم در شرکت‌ها و صنایع، تصمیم گرفتند فضا را متشنج کنند، قطعا خریداران اختیار خرید تمایلی به خرید ندارند و کسی تمایلی به اخذ موقعیت‌‌‌های صعودی ندارد. همان‌طور در ابتدای سال گذشته نیز کاهش قیمت‌ها در بازار سهام موجب شد تا فروشنده‌‌‌های کال سود بیشتری به دست آورند. اما کسی سوال نمی‌‌‌کند که چرا در فروردین‌ماه که بازار رکوردهای جدیدی را ثبت کرد و رونق بر این بازار حاکم شد، بازار آپشن عامل رشد در آن مقطع نبود؟
آپشن‌‌‌ها اتفاقا به شرایط بازار و آینده آن جهت می‌دهند و معامله‌‌‌گران این بازار با رونق دادن به قراردادهای اختیار معامله در نهایت این سیگنال را می‌دهند که احتمالا بازار وارد فاز رونق شده است و اگر بازار وارد رکود شود و قراردادهای اختیار خرید که ارزش معاملات بالایی دارند با حجم کم یا ریزش شدید همراه شوند، این سیگنال منفی را به سیاستگذار می‌دهد که جو بازار مساعد نیست. در سال گذشته، معاملات آتی سهام نیز فعال شد و برخی از نمادها نظیر «اهرم» و «شستا» قراردادهای آتی خود را فعال کردند. هرچند قراردادهای آتی دردسرهای بازار آپشن را ندارد، اما موضوع وجه تضمین و ریسک نکول چالش‌‌‌های این بازار است. ریسک نکول در قراردادهای آتی سهام برعهده کارگزاری‌‌‌هاست و سازوکار مشخصی برای آن وجود ندارد. به نظر می‌رسد این دو موضوع در نهایت موجب شده است تا بازار قرارداد آتی سهام، رونق خوبی را تجربه نکند و حجم و ارزش معاملات این بازار بسیار پایین است.
رونق معاملات در بازار آتی بورس‌کالا نیز یکی از نقاط قوت این بازار است که به کمک شرکت بورس‌کالا، معاملات خوبی در این بازار صورت گرفت. رونق گرفتن آتی صندوق لوتوس و کهربا، پرمعامله شدن آتی شمش طلا، موجب شد تا این معاملات شرایط را برای پوشش ریسک فراهم آورند. اما همچنان معاملات این بازار رونق کافی ندارد و هنوز جای رشد معاملات قراردادهای آتی بورس‌کالا وجود دارد. اختیار معاملات بورس‌کالا حجم بالایی ندارد. اما نکته قابل‌توجه آن است که با راه‌‌‌اندازی سازوکاری برای اجرای استراتژی کاوردکال در معاملات شمش طلا، تسهیلاتی در معاملات این بازار فراهم شد.
استراتژی‌‌‌های بهینه سال جدید
در سال جدید بازار سهام نگاه ویژه‌‌‌ای به قیمت ارز دارد. همان‌طور که در پایان سال گذشته قراردادهای اختیار معامه اهرم با سررسید اسفندماه رونق خوبی داشتند و بازدهی خوبی را نصیب سرمایه‌گذاران کردند، اکنون نیز قراردادهای با سررسید خردادماه می‌توانند گزینه‌‌‌های خوبی باشند. بازار سهام، با رشد قیمت دلار روند صعودی را در سال‌جاری طی خواهد کرد و با توجه به اختلاف بالای دلار آزاد و نیما، شاخص کل بورس تهران میتواند سقف جدیدی را به ثبت برساند. در این شرایط بهترین گزینه، خرید قراردادهای در زیان و کسب بازدهی از نوسانات مثبت این قراردادهاست، به طوری که با تعویض کانال قیمتی دارایی‌‌‌های پایه، قراردادهای در زیانی که به قراردادهای در سود مبدل شده‌‌‌اند با قراردادهای ارزان‌قیمتی که هنوز در زیان هستند تعویض شوند. قطعا این‌گونه استراتژی‌‌‌ها ریسک بالایی دارند و با گذاشتن حد ضرر و مدیریت سرمایه باید از زیان بزرگ جلوگیری شود. فعالان این بازار بر این عقیده هستند که سرمایه‌گذاران باید با ۱۰درصد سرمایه در این قراردادها سرمایه‌گذاری کنند. یکی از رویکردها برای سرمایه‌‌‌های درشت، آن است که ۹۰درصد باقی‌مانده سرمایه در دارایی کم‌‌‌ریسک نظیر صندوق‌های درآمد ثابت سرمایه‌گذاری شود.
اکنون تعداد بسیار کمی از دارایی‌‌‌های پایه قراردادهای آپشن دارند و عمده قراردادهای فعال این بازار مربوط به دارایی‌‌‌های پرنوسان نظیر ایران‌خودرو و سایپاست. از این رو، هیجان بازار بسیار بالاست. «ضهرم۳۰۰۶» یکی از پرمعامله‌‌‌ترین‌‌‌های بازار آپشن که حدود ۱۳میلیارد تومان ارزش معاملات این قرارداد است، اوایل اسفندماه بازدهی خوبی را برای معامله‌‌‌گران خود به همراه آورد. اگر در ادامه سال، دارایی پایه‌‌‌ای نظیر صندوق اهرم در کانال ۲هزار و ۴۰۰تومان تثبیت شود، اکنون قرارداد «ضهرم۳۰۰۸» با اعمال ۲هزار و ۴۰۰تومان مناسب خواهد بود. این روند برای فتح کانال‌‌‌های جدید قیمتی در اهرم مناسب خواهد بود و بازدهی قابل‌توجهی را به همراه خواهد داشت.همان‌طور که قبل‌‌‌تر هم عنوان شد، استراتژی‌ای نظیر کاوردکال میتواند یکی از گزینه‌‌‌ها برای پرتفوی کم‌‌‌ریسک باشد. اکنون قرارداد «ضهرم۳۰۰۷» با قیمت اعمال ۲هزار و ۲۰۰تومان و سررسید خردادماه یعنی حدود ۶۶روز دیگر یکی از گزینه‌‌‌های جذاب برای این استراتژی است. بازدهی این استراتژی در این مدت ۹درصد و بازدهی موثر سالانه آن بیش از ۶۲۰درصد خواهد بود. «ضهرم۳۰۰۷»، با قیمت اعمال ۲هزار تومان، بازدهی ۸درصدی را طی ۶۶روز برای معامله‌‌‌گران خواهد داشت. خرید نماد «خساپا» برای فروش «ضسپا۲۰۰۷» نیز میتواند طی کمتر از ۴۰روز بازدهی ۷درصدی را به همراه داشته باشد. معامله‌‌‌گران اهرم، اکنون می‌‌‌دانند که اهرم در سقف کانال صعودی بلندمدت خود است. بنابراین اخذ استراتژی مریدپوت برای این دسته از معامله‌‌‌گران میتواند ریسک ناشی از کاهش احتمالی قیمت‌ها را تقریبا از بین ببرد. وجود همزمان نماد اهرم و قرارداد اختیار فروش آن با نماد «طهرم۳۰۰۷» با قیمت اعمال ۲هزار و ۲۰۰تومان شرایط را برای تثبیت زیان فراهم می‌کند.
