درس‌‌‌‌‌های بورس ۱۴۰۲ برای سهامداران
کامل ابراهیمیان
مهم‌ترین چیزی که در سال۱۴۰۲ تجربه کردیم این بود که بی‌‌‌‌‌اعتمادی به دولت‌ها و قانون‌گذاران اصلی‌ترین عامل عدم‌تشکیل سرمایه و سرمایه‌گذاری در بخش شفاف اقتصاد کشور است و این بی‌‌‌‌‌اعتمادی مفرط در بخش بزرگی از جامعه نسبت به سیاست‌های اقتصادی دولت‌ها آنچنان افزایش‌یافته که اکثر سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهند منابع مالی خود را از بازار سرمایه خارج‌کرده و در بخش‌های غیرشفاف سرمایه‌گذاری کنند. امسال اتفاقات مختلف باعث شد تا به‌رغم ارزندگی شرکت‌ها، به‌دلیل بی‌‌‌‌‌اعتمادی سرمایه‌گذاران، شاهد پایین‌ترین ارزش بازار سرمایه در چند سال اخیر باشیم، بنابراین یکی از بزرگ‌ترین تهدید‌های امنیت ملی کشور، تهدید امنیت سرمایه‌گذاری و تشویق به فرار سرمایه‌گذاران است و باید با این تهدید که منجر به عدم‌رشد اقتصادی و سرخوردگی جامعه می‌شود، مقابله کرد.
حسن حسین‌‌‌‌‌نیا
بازارها در همه مقاطع زمانی مملو از تجربه‌‌‌‌‌های جدید و در عین‌حال ذی‌‌‌‌‌قیمتی هستند که البته کسب آن منوط به پرداخت هزینه است. تورق بازار سرمایه در سال۱۴۰۲ نیز نشان‌دهنده درس‌‌‌‌‌های جدیدی بود که گویی همه آنها میسر نیست؛ شاید بزرگ‌ترین درس تکراری در سال۱۴۰۲، ضرورت توجه به ارزش معاملات در روندهای موجود در راستای تعیین نقطه چرخش روند بود که البته در چنین مواقعی توجه به دیتای بازار باید بر مواضع و نظرات مسوولان نهادهای رگولاتور و سیاستگذار اولویت پیدا کند. قطعا اتفاقات اردیبهشت۱۴۰۲ می‌تواند موید این مهم باشد؛ همچنین توجه به اقتصاد کلان و داشتن بینش کلی از وضعیت اقتصادی دولت می‌تواند فرصت‌ها و تهدیدها را در یک بازار همچون بورس به نمایش بگذارد که با اطمینان بیشتری نسبت به اتخاذ تصمیم اقدام شود از این رهگذر تقابل سنگین بین بازار پول و سرمایه در سال۱۴۰۲ و تلاش دولت برای کسری‌بودجه آتی را می‌توان بیان کرد.
مریم محبی
آموختم که نمی‌توان بازارهای مالی ایران را مانند سایر بازارهای جهان، بر اساس داده‌های اقتصادی تحلیل کرد. بازار سرمایه ایران به‌طور عجیبی دچار بی‌‌‌‌‌نظمی است. بورس ایران را باید هر روز به‌صورت مجزا و برای همان روز تحلیل کرد و نمی‌توان انتظار داشت اخبار شبیه به‌هم، اثر یکسانی بر همان بازار داشته‌باشند. به‌عنوان مثال انتظار تحلیلگران این است که گزارش‌های مطلوب مالی، اثر مثبتی بر سهم مربوطه داشته‌باشد ولی ما در سال1402 مشاهده کردیم که گزارش‌های خوب مالی بر یک سهم اثر مثبت و بر سهم دیگر اثر منفی داشت. بزرگ‌ترین درسی که بازار سهام ایران برای فعالان داشت این بود که هر سهم را در هر لحظه و بنا به شرایط همان لحظه تحلیل کنند و این تحلیل را به سایر سهمها و سایر روزها تعمیم ندهند.
ابراهیم سماوی
سال 1402 به‌رغم پیش‌بینی‌‌‌‌‌ها سال‌سختی برای سهامداران بود و اتفاقات گوناگونی بر بازار سرمایه اثر گذاشت. ریزش شدید و ناگهانی اردیبهشت به ما آموخت ریزش‌‌‌‌‌های شدید و ناگهانی می‌تواند علت‌‌‌‌‌های بنیادی هم داشته‌باشد و شاید ما از علت ریزش‌‌‌‌‌ها مطلع نباشیم اما باید در تحلیل‌ها به آن وزن زیادی بدهیم. دومین موردی که می‌توان از آن درس گرفت این است که ما در طول سال تصمیمات بسیار مختلفی را شاهد بودیم و این تصمیمات یک‌‌‌‌‌شبه و خلق‌الساعه علاوه‌بر اینکه باعث شد مجددا اعتماد به بازار از دست برود، به ما آموخت که حتما باید یک پرتفو یا سبد سرمایه‌گذاری تشکیل دهیم و از صندوق‌های درآمد ثابت، کالایی و... نیز استفاده کنیم و تمام تمرکز خود را بر سهام نگذاریم؛ چراکه با توجه به سیاست‌های انقباضی دولت انتظار رشد شارپی از بازار سرمایه نداریم و شاید اوراق‌بهادار درآمد ثابت بتواند به سهامداران مخصوصا آنها که ریسک‌‌‌‌‌گریز هستند، کمک کند.
مهدی ساسانی
بازار سرمایه مخصوصا در ایران همواره پیچیدگی‌های خاص خودش را داشته و دارد. اینکه همواره آنجایی‌که خیلی از افراد انتظاراتی از بازار دارند و بازار رفتاری متفاوت با انتظار فعالان خودش انجام می‌دهد نکته عجیبی نیست، اما در سال۱۴۰۲ این موضوع بیش از پیش خودنمایی کرد و در خیلی از موارد مسیر انتظاری فعالان بازار با مسیری که بازار طی کرد همسو نبود. این موضوع اگرچه تلخ، خستگی‌‌‌‌‌آور و کسل‌‌‌‌‌کننده بود، اما برای بنده درس‌‌‌‌‌های بزرگی داشت و یاد گرفتم انتظارات را بر مبنای شرایط روز باید تعدیل کرد، در غیر‌این‌صورت از شرایط بازار لذت نخواهیم بود.
فاطمه حاجعلی
سالی که گذشت سال تفاهم‌نامه‌‌‌‌‌نویسی با صنایع بزرگ و پدیده هلدینگ‌‌‌‌‌سازی شرکت‌های بزرگ و سال‌سیاستگذاری بدون رعایت اصل تقارن اطلاعاتی برای تمام سهامداران بود. فارغ از دلایل ایجاد این شرایط که تحلیلگران بخشی از آن را به رفتارهای سیاستگذاران ارتباط می‌دهند، بازار سرمایه نشان‌داد که بورس ایران پیش‌بینی‌‌‌‌‌پذیر نیست و حتی افراد باتجربه نیز از این امر مستثنی نیستند، اما درس مهم و همیشگی دیگر این است که افراد باید در بورس با دید سهامداری بلندمدت حضور داشته باشند و برای اینکه سود بهتری نصیبشان شود، بدون دانش و تحقیق درخصوص خرید سهم، اقدام به معامله نکنند.
ایمان رئیسی
سال 1402 اگرچه برای بازار سرمایه خوب شروع شد اما ترمز حرکت صعودی با اتفاقات مختلفی در اردیبهشت کشیده شد و خبرهای بد تا همین چند روز پیش ادامه داشت و در آخرین روزها نیز تسویه 30درصد منابع کار‌‌گزاری‌‌‌‌‌ها، دخالت در سودآوری صنایع و دست‌‌‌‌‌اندازی در سود شرکت‌ها توسط دولت را شاهد بودیم. در این میان البته خبرهای خوب هم می‌‌‌‌‌آمد. تنها محرک بازار در این اوضاع بی‌‌‌‌‌اعتمادی بحث تجدیدارزیابی دارایی‌ها در کنار واگذاری بلوک‌‌‌‌‌ها و دارایی‌ها و خارج‌شدن بانک‌ها از بنگاه‌‌‌‌‌داری است که کورسوی امید را در دل افرادی که در بورس مانده‌‌‌‌‌اند زنده نگه داشته‌است. به هرحال امیدواریم واگذاری خودروسازها در کنار تجدیدارزیابی دارایی‌ها، واگذاری اموال بانک‌ها و افزایش نرخ دلار نیما در 1403 بهار بورس را رقم بزند و سال‌نو بازدهی نو داشته باشیم.
نیما میرزایی
چندین سال پیاپی ابرتورم در اقتصاد ایران در کنار کاهش روند سرمایه‌گذاری خالص در دهه‌اخیر موجب مشکلات عدیده اقتصادی از جمله کسری‌بودجه سنگین برای دولت شده‌است. این موضوع در کنار تفکر غیرکارشناسی و تثبیت نرخ‌ها در شرایط تورمی باعث‌شده سیستم تصمیم‌گیر اقتصادی دست به تصمیمات ضد‌تولیدی و انقباضی فلج‌‌‌‌‌کننده بزند و از جمله مخرب‌‌‌‌‌ترین این تصمیمات می‌توان به افزایش نرخ بهره بدون‌ریسک به سقف تاریخی در کانال ۳۰درصد، نرخ‌گذاری دستوری، فروش دلار شرکت‌های صادراتی با اختلاف فاحش نسبت به نرخ تعادلی یا بازار آزاد و... اشاره کرد. مجموعه تصمیمات فوق که عمدتا به‌صورت شبانه و یکباره اجرایی شد، مجددا موجب افزایش بی‌‌‌‌‌اعتمادی سرمایه‌گذاران به بورس و خروج سرمایه از آن شد. درنظر گرفتن ریسک تصمیمات خارج از بودجه‌و علم کارشناسی در دولت‌های بی‌‌‌‌‌پول به‌عنوان مهم‌ترین چالش بازار مهم‌ترین درس بازار برای سرمایه‌گذاران بود.
برزو حق‌‌‌‌‌شناس
مهم‌ترین درس بورس ١٤٠٢ برای من این بود که بدانم خطرناکترین مساله برای سلامت یک اقتصاد مخصوصا بازار سرمایه دولت ورشکسته‌‌‌‌‌ای است که برای تامین منافع کوتاه‌‌‌‌‌مدت خود حاضر است دست به هر کاری بزند حتی اگر آن کار در بلندمدت عواقب وخیمی برای کشور داشته‌باشد. نکته بعدی اینکه سال1402 به من یک‌بار دیگر یادآوری کرد که هر بازاری می‌تواند ارزشمند باشد ولی ارزندگی ملاک حرکت بازار در کوتاه‌‌‌‌‌مدت و حتی میان‌مدت نیست. اینکه در زمان صعودی‌بودن بازار همه سهمها رشد می‌کنند و ما با آن مسیر سود می‌کنیم، زیاد به هنر ما بر نمی‌‌‌‌‌گردد و این تنها قدرت روند بازار بوده‌است، اما اینکه شرایط به‌‌‌‌‌روز بازار را سریع متوجه شویم و ساختار معاملات خودمان را با آن هماهنگ کنیم اسمش هنر معامله‌‌‌‌‌گری است؛ نکته‌‌‌‌‌ای که امسال اگر کسی آن را به‌درستی درک نکرده باشد آسیب زیادی دیده است. بازار اصلاحی و نزولی که بحثش جداست اما اغلب موج‌های بازار در سال‌جاری موج‌های نوسانی بودند و فرصت سود‌کردن برای عده‌ای را فراهم‌کردند.
محمد خبری‌زاد
امسال دو درس مهم در بازار سرمایه گرفتیم. یک اینکه دخالت در روند حرکتی بازار نشان‌داد اگر قرار باشد به هر نحوی در بازار دستکاری و از تعادل خود خارج شود، دیگر نمی‌توان آن را به مسیر عادی برگرداند و نمونه بارز این موضوع هم اتفاق‌هایی بود که در اردیبهشت امسال افتاد. درس دوم هم این بود که شاید دولت بتواند با یک‌سری دستورالعمل از سود شرکت‌ها برداشت و مشکلات کمبود درآمدی خود را در مقطع کوتاهی جبران کند اما این موضوع ضرر زیادی در ادامه به خود او می‌زند. برای مثال امسال دولت به روش‌های مختلف سود شرکت‌ها را از آنها گرفت و ضرر این اتفاق، اعتماد ازدست رفته نسبت به بازار سرمایه بود که باعث شد در موج تورمی بورس که می‌توانست ضربه‌گیر موج باشد نتواند نقش خود را ایفا کند و در نتیجه سیل نقدینگی به سمت بازارهای موازی از جمله سکه طلا و دلار رفت و شاهد رشد چشمگیر این بازارهای نامولد در ماه‌های پایانی سال بودیم.
