عملکرد بازار سهام سه کشور آفریقایی و سه کشور آسیایی بررسی شد
مصر درخشان؟
محدثه علیزاده : داده‌ها نشان می‌دهند بازار سهام کشور مصر با رشد 70درصدی در سال 2023 بیشترین رشد را در میان کشورهای عرب داشته است. این بورس در میان بازارهای آفریقایی نیز پیشتاز بوده است. آمارها نشان می‌دهند بورس این کشور حتی در روزهای آغازین جنگ اسرائیل و فلسطین، زمانی که منطقه با بیشترین خطرات ژئوپلیتیک مواجه بود و تمام بازارهای منطقه ریزش داشتند، روندی صعودی داشته است. بررسی دقیق‌تر شرایط این کشور حاکی از تورم 34درصدی آن است که به عنوان یکی از اصلی‌ترین محرک‌های بازار از آن یاد می‌شود. بررسی میزان رشد بازار سهام کشورهای درون منطقه با میزان تورم مشابه (ایران، ترکیه و پاکستان) و همچنین کشورهای آفریقایی با تورم مشابه (نیجریه و غنا) نشان می‌دهد تورم بالای مصر تنها دلیل رشد این بازار نیست.
عملکرد بازار سهام مصر حتی در میان کشورهای با میزان تورم یکسان نیز شگفت‌انگیز محسوب می‌شود. درحالی‌که مصر نتوانسته است سرمایه خارجی زیادی جذب کند، دلیل اصلی رشد بورس این کشور در سال 2023 چه بوده است؟
چرا بورس مصر رشد کرد؟
بازار سهام مصر حتی در روزهای آغازین جنگ اسرائیل و حماس توانست رکوردهای جدیدی ثبت کند. به گفته بلومبرگ، اصلی‌ترین دلیل آن پیش‌بینی افزایش تورم و افت بیشتر ارزش پول این کشور بود. پوند مصر در سال گذشته سه‌بار با کاهش مواجه شد که باعث شد بیش از نیمی از ارزش خود را در برابر دلار از دست بدهد. با وجود این، پیش‌بینی‌ها از ریزش هرچه بیشتر این واحد پولی حکایت داشت.
یکی دیگر از اخبار مثبت برای بازار سهام مصر، افزایش طرح نجات کشور به بیش از 5میلیارد دلار بود. این شاخص بر پایه پول ملی آن، با بیش از 70درصد رشد دومین عملکرد برتر سال 2023 را با توجه به 92 معیاری که توسط بلومبرگ بررسی می‌شوند داشته است. رشد دلاری شاخص اصلی این بازار (EGX 30) نیز بیش از 22درصد است. این در حالی است که بیش از 85درصد از معاملات این بازار توسط سرمایه‌گذاران داخلی این کشور انجام شده و برخلاف کشورهایی مانند هند، دلیل رشد این بازار جذب بالای سرمایه‌گذار خارجی نبوده است. به گفته حسنان ملک، استراتژیست شرکت تحقیقاتی تلیمر (Tellimer)، اخبار افزایش وام صندوق بین‌المللی پول به‌عنوان سوخت بیشتر برای افزایش ارزش سهام مصر عمل کرده است. همچنین، میزان مشارکت مردم این کشور در بورس بسیار بالاست. البته این پدیده در دیگر بازارهای نوظهور با تورم دورقمی مانند ترکیه و نیجریه برای حفظ ارزش سرمایه رایج است. هرچند این مساله در کشورهایی مانند ایران و پاکستان صادق نیست. رشد 50درصدی بازار سهام پاکستان در سال 2023 معلول جذب سرمایه‌گذاران خارجی به این بازار بوده است. در ایران نیز با وجود اینکه بیشتر سرمایه‌گذاران سهامداران خرد هستند، درصد پایینی از مردم، این بازار را به عنوان اولین گزینه برای سرمایه‌گذاری انتخاب می‌کنند.
بورس تهران و مصر در یک قاب
به نظر می‌رسد عمده دلیل صعود بازار مصر، افت ارزش پول این کشور است. به گفته عبدالمالک محمد، تحلیلگر بازار سهام در شرکت پرایم سکیوریتی (Prime Securities) سرمایه‌گذاران مصری در مواجهه با کاهش شدید ارزش پوند مصر در سال گذشته، احتیاط را کنار گذاشته و به خرید شدید سهام روی‌آورده‌اند. شاید بتوان شرایط سال 2023 بورس مصر را با شرایط بازار سهام ایران در سال‌های 98 و 99 یکسان دانست. بورس ایران در آغاز پاندمی کرونا با هجوم سرمایه‌گذاران خرد مواجه شد که در پی جهش‌های نرخ دلار به خرید هیجانی سهام روی آورده بودند. بورس تهران در اواخر سال 98 با وجود تنش‌های بسیار بالا نیز با افت مقطعی و اندکی روبه‌رو بود و مجددا به مدار صعودی خود بازگشت. نرخ دلار در سال 97 با رشد 165درصدی مواجه بود، اما بازار سرمایه با رشد 85درصدی توانست تنها بخشی از جهش نرخ دلار را جبران کند. در سال 98، نرخ دلار تنها 16درصد رشد داشت و بازار با رشد 185درصدی، به رشد دوساله نرخ دلار و شوک‌های ناشی از پاندمی کرونا جواب داد. سال 99 اما سال همزمانی افزایش 61درصدی نرخ دلار و افزایش 155درصدی شاخص کل بورس تهران بود. هجوم سرمایه‌گذاران خرد به بازار سهام برای حفظ ارزش دارایی‌ها و خرید تمام سهام به عنوان آخرین راه‌حل همزمان با حضور کمرنگ سرمایه‌گذاران خارجی، مسیر مشترک بورس مصر در 2023 و بورس ایران در 2020 است.
رالی رشد بورس و تورم در نیجریه
نیجریه از دیگر کشورهای آفریقایی است که با تورم دورقمی دست‌وپنجه نرم می‌کند. داده‌ها نشان می‌دهند تورم این کشور در سال 2023، 29درصد بوده، درصورتی‌که بازار سهام آن رشد 60درصدی داشته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد دلیل اصلی رشد بازار سهام نیجریه تغییر دولت و سلسله اصلاحات به نفع بازار بوده است. در این کشور نیز بیش‌از 88درصد سهم‌ها در دست سرمایه‌گذاران داخلی است و حضور سرمایه‌گذار خارجی کمرنگ است. هرچند عملکرد ضعیف نایرا (naira)، پول ملی نیجریه، در این عملکرد سهم داشته است. بازار سهام نیجریه در سال 2024 توانسته رکورد بی‌نظیری از خود به جا بگذارد و طی دوهفته آغازین سال جدید میلادی، به رشد 11درصدی برسد. به نظر می‌رسد بانک‌های نیجریه بزرگ‌ترین عامل رشد بازار سهام آن باشند. به گزارش بلومبرگ، سهام بخش بانک بورس نیجریه از آغاز 2024 رشد 16درصدی داشته و طی 12ماه گذشته با رشد 140درصدی روبه‌رو بوده است. همچنین، از آنجا که نرخ بهره اسمی این کشور 8درصد بوده، نرخ بهره واقعی با وجود نرخ تورم 29درصدی منفی می‌شود. این مساله نیز به جذابیت بیشتر بازار سهام نیجریه برای سرمایه‌گذاران منجر شده است.
شرایط غنا اما شاید متفاوت از باقی کشورهای مورد بررسی باشد. شاخص ترکیبی (composite index) بورس این کشور در سال 2022 افت 12درصدی داشته است. این بازار در 2023 مجددا به مدار صعودی بازگشته و توانسته رشد 28درصدی داشته باشد. این درحالی است که شاخص مالی (financial index) در 2023 نیز همچون سال قبل‌تر سیر نزولی داشته و طی دو سال با افت 4.6 و 7.3درصدی مواجه بوده است. سقوط شاخص مالی این کشور نشان از عملکرد نامطلوب حوزه مالی آن طی سال‌های اخیر دارد. البته رشد 28درصدی بازار سهام پس از ریزش 12درصدی، همزمان با تورم 27درصدی کشور، عملکردی چندان مطلوب نیست. در مجموع به نظر می‌رسد بازارهای نیجریه و پاکستان، با تورم پایین‌تر از مصر مواجه بوده‌اند و رشد بیش از 55درصدی شاخص کل در آنها بهتر از بازار سهام مصر بوده است. به‌خصوص که رشد این بازارها ریشه‌ای متفاوت از یورش احساسی مردم به بازار سهام داشته و احتمالا رشدی منطقی‌تر و بادوام‌تر را به ارمغان آورد. وضعیت یک‌سال گذشته بورس مصر مشابه شرایط بورس تهران در سال 2020 است که با تجربه عملکرد ایران، در سال جاری چشم‌انداز مناسبی برای آن دیده نمی‌شود.
