عوامل تغییر مسیر بازار سهام بعد از ۱۰ روز معاملاتی بررسی شد
جزرومد بورس در شهریور
عكس:صبا طاهریان
تحلیلگران بازار سهام رشد بیش از ۱۰درصدی شاخص کل در هفته دوم شهریور را عمدتا نتیجه دو سیاستگذاری جدید پیرامون نرخ خوراک و سیاست‌های ارزی جدید بانک مرکزی می‌دانند. این در حالی است که حال‌و‌هوای صعودی بازار به هفته جاری نرسید و اهالی بازار برگ‌ریزان تالار شیشه‌ای را به نظاره نشستند. همان‌طور که کارشناسان بازار سرمایه در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» در مورد نخستین ریزش روز هفته (ریزش بیش از ۲۱هزار واحدی) هشدار داده بودند، این عقبگرد به یکشنبه نیز رسید. به اعتقاد برخی از تحلیلگران پس از رشد چشمگیر در ۱۰ روز معاملاتی قبل، بازار نیاز به استراحت داشت، اما روند مذکور بیشتر از آنکه نشانه‌ای از استراحت و اصلاح باشد، می‌تواند موید روندی از ریزش باشد. به اذعان کارشناسان بورسی، مسیر جدیدی را که بازار سهام از ۱۸ شهریور در پیش گرفته است شاید بتوان به نا‌اطمینانی‌های سرمایه‌گذاران نسبت به تصمیمات سیاستگذار مرتبط دانست.
در ماه‌های قبل سیاستگذار با تحمیل برخی از تحولات اقتصادی نشان داده است که تا چه میزان قوانین اقتصادی در کشور، بدون پشتوانه تحلیلی همراه با تاریخ انقضای محدود است. به این ترتیب شاخص بورس تهران با وجود آنکه از پتانسیل بالایی برای لمس مجدد قله اردیبهشت‌ماه برخوردار است، در شرایط کنونی علاوه بر قرار گرفتن در مدار منفی، خروج سنگین پول حقیقی به میزان ۱۳۹۳میلیارد تومان (در دو روز) را نیز در پرونده خود ثبت کرده است. سیگنال‌های بیرونی نیز در هفته قبل از یک احتمال مهم خبر می‌داد. آیا روند صعودی قیمت نفت و اوره همسو با افزایش فروش نفت ایران در بازارهای جهانی می‌تواند به تداوم رشد بازار سهام منجر شود؟ بررسی‌ها از رفتار معامله‌گران طی روزهای اخیر نشان‌دهنده آن است که این مهم اکنون جای خود را به برخی تردیدها داده است.
ابهام در روند ارزش معاملات
در آخرین نظر‌سنجی «دنیای اقتصاد» پیرامون امکان تداوم رشد متوالی بورس تهران، اکثر کارشناسان بازار سرمایه بر ناپایدار بودن روند فوق تاکید کردند. به این ترتیب وضعیت کنونی تا حدود زیادی قابل‌پیش‌بینی بود. در همین رابطه، محمد‌صادق میرزایی، تحلیلگر بازار سرمایه، با اشاره به واگرایی روند شاخص کل در روزهای مثبت هفته قبل در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» اظهار کرد: با توجه به اینکه ارزش معاملات با رشد قیمت همگرا نیست، انتظار می‌رفت بازار وارد فاز اصلاحی شود. در‌حال‌حاضر بازار با موضوع مهمی همچون ارزش معاملات درگیر است. علاوه بر این امر، P/ E بازار در محدوده تاریخی ۸ تا ۵/ ۸واحد قرار دارد. این عدد در یکی دو هفته قبل زیر سطح تاریخی قرار داشت اما دوباره به سطح مزبور بازگشت؛ این در حالی است که در روزهای صعودی، ارزش معاملات نسبت به اعداد و ارقام P/ E همسویی نداشت و انتظار می‌رفت بازار وارد اصلاح شود.
اگر شاخص همگام با قرار گرفتن در نقاط حمایتی با افزایش ارزش معاملات روبه‌رو شود و افت قیمتی اکثر نمادها به زیر P/ E تاریخی راه یابد، می‌توان شاهد رشد مجدد بازار باشیم. به گفته این کارشناس، بازار از این به بعد دو موضوع را در پیش دارد. در وهله نخست وضعیت خودروسازان است. خودروسازان اخبار بنیادی مثبتی را پشت سر گذاشتند و مباحث مرتبط با تجدید ارزیابی آنها نیز مطرح است. نکته بعدی مربوط به قیمت جهانی نفت است که روزهای صعودی را می‌گذراند. بنابراین این روند می‌تواند به نفع بازار سهام باشد.
میرزایی در ادامه با اشاره به گشایش‌های احتمالی در بخش سیاست خارجی کشور اذعان کرد: تحولاتی که در این زمینه رخ دهد اثرات بلندمدتی بر بازار سهام و صنایع صادرات‌محور بر جای خواهد گذاشت. افزون بر آن، مباحث مرتبط با نرخ ارز از اهمیت فراوانی برخوردار است. افزایش فروش نفت به دولت کمک می‌کند تا از این طریق بتواند بازار ارز را کنترل کند. روند کاهشی قیمت دلار در بازار آزاد طی روزهای گذشته نیز ناشی از افزایش قیمت نفت صورت گرفته است. بنابراین همسویی بازار سهام با دلار در محدوده قیمتی ۴۸ تا ۵۰هزار تومان در کوتاه‌مدت به شکلی متعادل رقم خورده است؛ مگر اینکه در بازار ارز شاهد تحرکات عجیب‌و‌غریب قیمتی باشیم که در این صورت روند بازار سهام نیز تغییر‌پذیر خواهد بود.
نخستین نشانه‌های ریزش
«با توجه به اینکه ارزش معاملات خرد سهام و خریدهای صورت‌گرفته در بازار حتی در روزهای افزایشی بازار از قدرت چندانی برخوردار نبود، بنابراین تا حدود زیادی قابل‌پیش‌بینی بود که بازار سهام وارد فاز صعودی قدرتمند نشود. عبور نماگر اصلی بازار از کف کانال ۲میلیون و ۱۰۰هزار واحد نشانه‌ای مثبت محسوب می‌شود و عقبگرد از این سطح را تا حدودی بعید به تصویر می‌کشد؛ به همین دلیل می‌توان گفت، کف جدیدی که در این سطح ساخته شده است احتمالا مانع از آن خواهد شد که شاهد روند نزولی جدی و اصلاح مجدد قیمت‌ها باشیم. اما در این میان حرکت در مدار صعودی به‌کندی انجام خواهد شد.»
در همین رابطه احمد اشتیاقی، کارشناس بازار سرمایه، در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» ضمن بیان این مطلب، افزود: رشد اخیر بازار عمدتا محصول اصلاح قیمت سهام در مردادماه بوده است. کما اینکه تغییر رفتار سیاستگذار در خصوص تعدیل نرخ خوراک نیز از جمله عوامل اصلی رشد بیش از ۱۰درصدی شاخص در هفته قبل بوده است. با‌این‌حال روند ورود و خروج پول طی این مدت از نااطمینانی حاکم بر معاملات حکایت می‌کند. در روزهایی که بازار با روند صعودی روبه‌رو بوده بازار ارز آزاد نیز شاهد تحرکات قیمتی بوده است. در این میان، تداوم امیدواری در خصوص افزایش نرخ دلار آزاد و اثرات روانی آن بر معاملات برخی گروه‌ها اثرگذار است.
ورود نرخ دلار بازار آزاد به نوسانات نسبتا پردامنه نیز شاید بتواند از پیشران‌های شکل‌دهنده روند صعودی پایدار باشد. بررسی روند قیمتی در بازار ارز آزاد نشان می‌دهد در روزهای شنبه و یکشنبه دلار روند نزولی به خود گرفته است. عدم‌رشد قیمت ارز تبعاتی همچون نوسانات منفی در بورس طی دوره‌های مختلف داشته است. از سوی دیگر می‌توان بیان کرد سرمایه‌گذاران با تثبیت برخی سیاستگذاری‌های اقتصادی به‌مرور راضی خواهند شد با اعتماد مضاعفی پول خود را وارد بازار سهام کنند. دورماندن سیاستگذار از اقدامات دستوری سبب کشف قیمت واقعی در برخی کالاها خواهد شد و بازار را به مسیر تعادلی هدایت خواهد کرد.
پرواز بدون دردسر به سطوح بالاتر
حمید میرمعینی از جمله کارشناسانی است که معتقد است بازار برای تداوم سیر صعودی، نیازمند محرک جدی و قدرتمند است که اکنون خلأ این مهم مانع جدی در به ثمر رسیدن رشد پایدار است. او در همین رابطه گفت: در ماه‌های اخیر هیچ محرک جدی که بتواند سبب ورود پول قدرتمند به بازار شود وجود نداشته است. بنابراین به نظر می‌رسد تا زمانی که بازار از پول بزرگ تهی است، انتظار برای ورود به فاز افزایشی مستمر، انتظاری عبث است. بررسی‌ها از روند ورود و خروج پول در بازار سهام نشان می‌دهد که نبود نقدینگی در جریان داد‌وستدها به امری متداول مبدل شده است که بازار را از مسیر تعادلی دور نگه داشته است. به این ترتیب از شرایط کنونی می‌توان این‌‌طور استنباط کرد که تا زمانی که بازار با خبر مثبت و محرک جدی روبه‌رو نشود، پرواز بدون دردسر به ارتفاعات بالاتر عملا غیرممکن خواهد بود.
تصمیم ارزی جدید بانک مرکزی و اصلاح نرخ خوراک صنایع به عنوان دو متغیر اثرگذار در بهبود روند بورس می‌توانست شرایطی را فراهم آورد تا برخی از صنایع پیرامون افزایش نرخ تسعیر ارز به‌ویژه گروه‌های صادرات‌محور با چشم‌انداز مثبتی روبه‌رو شوند. از سوی دیگر افزایش ۳۰درصدی قیمت پایه صدها محصول مختلف تولیدی واحدهای پتروشیمی نیز می‌توانست خبری مثبت در کلیت بازار محسوب شود که طی آن منجر به حرکت رو‌به‌جلو در جهت ورود پول باشد. اما خبر تغییر مصوبه دولت در مورد نرخ خوراک پتروشیمی‌ها برای حمایت از صنایع مرتبط نیز از خروج پول جلوگیری نکرد. با توجه به اینکه در سال‌های قبل برخی از اقدامات اقتصادی همواره با سنگ‌اندازی‌هایی در راستای رشد بازار سهام مواجه بوده است، اقدامات عاجل در راستای عبور از بحران‌های ایجاد‌شده به‌درستی نتوانسته از سلب اعتماد سرمایه‌گذاران نسبت به سیاست‌های اتخاذ‌شده بکاهد.
از سوی دیگر با توجه به اینکه سیاست‌های تیم اقتصادی در راستای تامین کسری بودجه دولت است، بازار سهام معمولا بیشترین ترکش را از این منظر متحمل شده، که درنهایت به ضرر شرکت‌های بورسی تمام شده است. با عنایت به این مهم که میزان رشد نرخ فروش و رشد هزینه مواد اولیه متاثر از اقدامات انجام‌شده در حوزه نرخ ارز است، سیاستگذاری‌های این حوزه عملا سودآوری صنایع مرتبط را مورد هدف قرار می‌دهد. بدیهی است در چنین وضعیتی که سیاستگذار به صورت دائم تغییراتی را در مباحث مذکور اعمال می‌کند، وضعیت شرکت‌های مختلف در هر یک از صنایع به صورت مستمر به تغییرات غیرقابلپیشبینی آمیخته می‌شود.
از این‌رو سرمایه‌گذاران با مراجعه به حافظه تاریخی خود به‌درستی می‌پندارند که بازار سهام به دلیل دخالت سیاستگذار از گزند نوسانات منفی در امان نیست. نتیجه‌گیری به‌دست‌آمده از این سیکل نشان می‌دهد ترسیم چشم‌انداز از بازار سهام بیشتر از آنکه بر مبنای تحلیل صورت پذیرد، بر اساس رفتار غیرقابلپیشبینی از سوی سیاستگذار بوده است. تکرار این موضوع در بازار سهام وضعیتی را سبب شده تا به موازات جریان‌های مثبت، شاهد خروج پول حقیقی از بازار باشیم.
