تاخیر بازارسرمایه در تغییر فاز تا کجا ادامه دارد؟
ردپای تورم بازارهای رقیب در بورس
آنطور که شواهد نشان می‌دهد سیاستگذار در توانایی کنترل بازارهای ارز و طلا ناتوان مانده‌است. روند صعودی قیمت‌ها در این بازار نشان می‌دهد اعمال سیاست‌های در دو بازار موردنظر کاری از پیش نبرده است. در روزهای گذشته طلای ۱۸ عیار برخلاف انس جهانی به رشد قیمت ادامه داد و این در حالی است که نوسان دلار در ابرکانال ۳۶هزارتومان همچنان به قوت خود باقی است. به گفته کارشناسان اقتصادی نقش فراز و فرودهای بازارهای دارایی در توقف یا صعود بورس غیرقابل‌انکار است. به همین منظور بازار سهام که در هفته گذشته با افت حدود ۱۷درصدی ارزش معاملات خرد مواجه‌شده بود، ممکن است تحت‌تاثیر بازارهای رقیب مجددا تغییر فاز دهد.
برخی از کارشناسان بازارسرمایه بر این باورند که مسیر مذکورکه با افت قیمت‌های جهانی کالاها نیز همراه شده‌است، خروج سرمایه به سمت بازارهای پرطرفدار این‌روزها را سرعت بخشد، اما این گمانه‌زنی‌ها در حالی عنوان می‌شود که برآیند تحلیل‌های اقتصادی نشان می‌دهد نزدیک‌شدن به چانه‌زنی‌های بودجه‌ای و چشم‌انداز تورمی در اقتصاد مانع از اصلاح بیشتر قیمت در این بازار خواهد شد. با این اوصاف از آنجا که روند صعودی شاخص بورس درمیان سیاستگذاران اقتصادی محل‌مناقشه است، باید دید در شرایطی که تیم اقتصادی دولت عملا در کنترل قیمت ارز و طلا به در بسته خورده است، مسیرحرکتی بورس به چه سمت و سویی گرایش دارد.
ردپای بازارهای رقیب
روند صعودی قیمت طلا در هفته‌های گذشته نشان می‌دهد این بازار به میزان زیادی مورد اقبال سرمایهگذاران واقع شده‌است. آنطور که شواهد نشان می‌دهد، تدابیر فدرال‌رزرو درخصوص آخرین تغییرات نرخ بهره اثرات چشمگیری بر روند بازارهای فلزات به‌خصوص طلا برجای گذاشته و تمرکز سرمایهگذاران را به این سمت معطوف کرده‌است، تاجایی‌که این تدابیر منجر به رکوردشکنی قیمت طلا و سکه در سه ماه گذشته شده و بر جذابیت‌های روزافزون این بازار افزوده است. برهمین اساس با توجه به وضعیت نیمه‌رکودی بازارسهام در ۱۰ روز اخیر، ممکن است تالارشیشه‌ای در کوتاه‌مدت شاهد کوچ سهامداران به‌سوی این بازار پر زرق و برق باشد.
روزگذشته نیز همان‌طور که «دنیای‌اقتصاد» پیش‌بینی کرده بود، شاخص‌کل بورس اوراق‌بهادار در نخستین روز از معاملات هفته با احتیاط سرمایهگذاران روبه‌رو شد. به این‌ترتیب شاخص‌کل بورس اوراق‌بهادار تهران در حالی روز شنبه؛ اولین روز کاری هفته را به پایان رساند که شاخص‌کل با افزایش ۳۴۷واحدی در ارتفاع یک‌میلیون و ۴۱۷هزارواحدی ایستاد؛ این در حالی است که در این روز شاخص هموزن روندی نزولی به خود گرفت. در همین رابطه ابراهیم سماوی، کارشناس بازارسرمایه با اشاره به اثرگذاری روند بازارهای دارایی بر قیمت سهام افزود: بررسی روند بازارسهام در دوهفته گذشته به‌وضوح بر یک نکته مهم تاکید می‌کند.
با عنایت به اینکه رقابت درمیان بازارهای دارایی بالاگرفته است، به‌نظر می‌رسد درچنین شرایطی سرمایهگذاران در کوتاه‌مدت به سمت بازارهای با ریسک کمتر هدایت شوند. او با بیان اینکه رونق بازارهای رقیب نقش مهمی بر روند بازارسهام ایفا می‌کند، توضیح داد: بررسی رفتار معامله‌گران در روزهای گذشته نشان می‌دهد به‌دنبال رونق بازارهای رقیب، برخی سرمایهگذاران ممکن است در کوتاه‌مدت برنامه خروج از تالارشیشه‌ای را در دستورکار خود قراردهند. هرگاه بازارهای دارایی وارد فاز صعودی می‌شوند، به‌تبع آن سرمایهگذاران بازارهای مختلف نیز سوار بر موج افزایشی شده تا از وضعیت به‌وجود آمده نهایت استفاده را ببرند، اما این شرایط در میان‌مدت و بلندمدت متفاوت است. با توجه به این نکته که افزایش قیمت دلار آزاد بر روند قیمتی دلار نیمایی اثرگذار است، صنایع بورسی نیز متاثر از تورم دلاری با افزایش قیمت روبه‌رو خواهند شد.
از آنجا که دو‌سوم شرکت‌های بورسی به‌صورت مستقیم با نرخ دلار در ارتباط هستند، افزایش نرخ نیما منجر به افزایش سود خالص و ارزندگی سهام گروه‌های مذکور خواهد شد. به این‌ترتیب روند افزایشی قیمت‌ها در بازارهای رقیب در بلندمدت بازارسهام را با تغییرات مثبت روبه‌رو می‌کند. فارغ از این مساله، بازارسرمایه معمولا به‌عنوان سپر تورمی در بلندمدت عمل کرده و همسو با انتظارات تورمی به سمت جلو گام برداشته‌است. به گفته این کارشناس، با چشم‌انداز افزایشی قیمت‌ها در بازارهای طلا، بازار ارز نیز حتی با تعلل در مدار صعودی قرار خواهد گرفت.
همان‌طور که ملاحظه کردیم در ماه‌های اخیر نرخ دلار نیمایی در پیروی از دلار آزاد و نوسان‌های بازارهای دیگر وارد مسیر افزایشی شده‌است، به‌همین‌دلیل دولت نمی‌تواند سیاست سرکوب نرخ نیمایی را در بلندمت اجرا کند. حتی با فرض بر اجرای این سیاست ناصحیح (کنترل دستوری قیمت دلار نیمایی و دونرخی بودن قیمت ارز) درصورت افزایش قیمت دلار آزاد، نرخ نیمایی نیز روند صعودی به خود خواهد گرفت. او یکی از موارد مبهم در ترسیم چشم‌انداز بازارسرمایه را ابهامات چندوجهی در بودجه۱۴۰۲ عنوان و بیان کرد: ابهامات مرتبط با قیمت ارز در بودجه در حالی به یکی از دغدغه‌های فعالان بورسی تبدیل شده‌است که همچنان بر سر مسائل مرتبط با قیمت خوراک صنایع پتروشیمی، مالیات و مواردی از این قبیل حرف و حدیث زیاد است. این حواشی هم‌اکنون اتفاقات منفی را در بازارسهام رقم زده است.
بررسی گزارش آبان ماه صنایع بورسی نشان می‌دهد برخی صنایع به‌ویژه گروه‌های فلزات و پتروشیمی عملکرد قابل‌دفاعی در کارنامه ماهانه خود ثبت کرده‌اند؛ با این حال نااطمینانی از وضعیت اقتصادی کشور به حدی رسیده است که سرمایهگذاران نسبت به‌عملکرد مثبت ماهانه شرکت‌ها اقبال زیادی نشان ندادند. از سوی دیگر وجود شرایط بنبست در مذاکرات وین در هفته‌های گذشته نیز توانسته به شدت‌‌‌‌‌‌‌‌گرفتن انتظارات تورمی در همه بازارها کمک کند.
حرکت با احتیاط شاخص
محمدشکری نیز از دیگر کارشناسانی است که معتقد است با قوت‌یافتن گمانه‌زنی‌ها از عدم‌تحقق برجام در کوتاه‌مدت یکی از سناریوهای محتمل و قابل‌دسترس، پیشروی انتظارات تورمی است. او درهمین رابطه بیان کرد: در صورت وقوع این اتفاق طبیعتا سرمایهگذاران برای جانماندن از کاهش رخوت‌انگیز ارزش‌ریال به‌دنبال مامنی مطمئن برای حفظ دارایی‌های ریالی خود خواهند گشت. طبیعتا بازارهای با بازدهی بالا در صدر علاقه‌مندی‌های صاحبان سرمایه قرارمی‌گیرند. به‌‌‌‌‌‌‌‌همین منظور برخی از بازارهایی که در ماه‌های گذشته مورد اقبال سرمایهگذاران نبودند در وضعیت کنونی ممکن است با استقبال بیشتری روبه‌رو شوند. به گفته این کارشناس، روند مایوس‌کننده بازارسهام از مرداد۹۹، از این بازار، بازاری با ریسک بالا ساخته است.
در عین‌حال رفتار کنترل‌‌‌‌‌‌‌‌گرایانه سیاستگذار در قبال بازارهای دارایی نیز حاکی از آن است که متولیان مربوطه با کنترل‌گری و حساسیت بیشتری روند معاملات بورس را دنبال می‌کنند. از این منظر تحولات بازارهای رقیب (در حالی‌که سهامداران با نبود محرک جدی برای رشد قیمت‌ها مواجهند) می‌تواند از قدرت ریسک‌پذیری سهامداران بکاهد، اما موضوع مهمی که باید به آن پرداخته شود آن است که هرگاه بازار ارز با نوسان مثبت روبه‌رو می‌شود سایر بازارهای دارایی نیز به تبعیت از این رخداد وارد فاز جدیدی از تغییرات مثبت می‌شوند، به همین منظور بعید است درحالی‌که بازار طلا و ارز روند تورمی درپیش گرفته‌اند، بازار سهام دچار عقبگرد معنادار شود. در این میان ممکن است بازار چندروز از هفته را افزایشی ادامه دهد و در سایر روزها روند منفی به خود بگیرد. این تحولات نباید منجر به اتخاذ تصمیمات هیجانی از سوی سهامداران در راستای خروج از بازار شود.
گفت‌وگوی «دنیای‌اقتصاد» با عده‌‌‌‌‌‌‌‌ای از تحلیلگران بازارسرمایه حاکی از آن است که؛ زمانی‌که بازارهای رقیب با افزایش قیمت روبه‌رو می‌شوند اگر دولت بر سیاست سرکوب نرخ دلار نیمایی اصرار بورزد، قاعدتا صنایع بورسی با افزایش قیمت تمام‌شده و کاهش سودآوری روبه‌رو می‌شوند. در چنین حالتی به جرات می‌توان گفت اتفاق رخ‌داده برای مصرف‌کننده و تولیدکننده سودی ندارد، به همین‌دلیل است که نوع برخورد سیاستگذار با تورم بازارهای دارایی برای سرمایهگذاران از اهمیت بسیاری برخوردار است. برخی از شواهد نشان می‌دهد در این‌گونه موارد حتی خرید کالایی خاص برای سرمایه‌گذاری به‌صرفه‌تر از خرید سهام است، اما اگر همزمان با افزایش ارزش بازار سهام دولت نرخ بهره بانکی را نیز افزایش دهد با توجه به اینکه قیمت اکثر کالاهای مصرفی و متعاقب آن هزینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها در ریل صعودی قرار می‌گیرند، بازهم به دلیل کم‌ریسک بودن سپرده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری در بانک‌ها سرمایهگذاران ترجیح می‌دهند برای حفظ حداقلی ارزش دارایی‌های ریالی خود سراغ این گزینه بروند. این در حالی رخ خواهد داد که سیاستگذار برای به تعادل‌رساندن نسبی بازارها همسو با تورم اجازه افزایش نرخ بهره را صادر کند. اما آنچه مبرهن است، آنکه آثار افزایش قیمت‌ها در بازارهای رقیب به‌خصوص دو بازار ارز و طلا نه‌تنها افزایش اسمی سودآوری و قیمت سهام شرکت‌های بورسی را متاثر می‌سازد، حتی ترکش آن در بلندمدت نیز زمین همه بازارها را نشانه خواهد گرفت.
