بررسی «دنیای‌اقتصاد» از خروج متعدد پول حقیقی از بازار سهام
شاخص‌های غایب در تابلوی بورس
بازار سهام مدت طولانی است که گرفتار رکود شده و دلایل متعددی برای آن مطرح‌شده است. در روز یکشنبه نیز مانند روز‌های دیگر کم‌رمقی تقاضا در آمار معاملات بازار سهام مشهود بود. برخی از صاحب‌نظران معتقدند که دلیل این بی‌رمقی در بورس تهران ناشی از وجود رکود در بازار‌های جهانی و به‌خصوص کامودیتی است که به دلیل سیاست‌های انبساطی اتخاذ‌شده از طرف بانک مرکزی آمریکا یا فدرال‌رزرو به‌وجود آمده است. برخی دیگر از تحلیلگران دلیل این رکود حاکم بر بازار را ناشی از تصمیمات سیاستگذاران می‌دانند که باعث‌شده زیرساخت‌های بازار سرمایه برای جذب سرمایه‌های مردم به اندازه کافی جذاب نباشد.
آخرین دیدگاه مختص برخی فعالان بازار است که اعتقاد دارند در اتخاذ و اجرای سیاست‌های پولی کلان، توسط بانک مرکزی شفافیتی به‌چشم نمی‌خورد و همین موضوع به یکی از عواملی بدل شد تا ریسک سرمایه‌گذاری در بازار سهام ایران بالا باشد. در کشور‌های توسعه‌یافته یا درحال‌توسعه، تحلیلگران و حتی مردم از آمار‌ها و تصمیمات پولی بانک مرکزی استفاده کرده و با استفاده از آنها اقدام به مدیریت سرمایه خود می‌کنند.
عادت بازار به رکود
چند وقتی است که بورس تهران روز‌های خوشی را به خود ندیده و علاوه‌بر افت شاخص، ارزش معاملات کم نیز به ناامیدی فعالان بازار افزوده است.
در روز یکشنبه ۱۰مهر با نگاهی به نماگر‌های بازار می‌توان متوجه ادامه روند رکودی بازار سرمایه که مدت‌هاست انگیزه سرمایه‌گذاری در بورس تهران را از مردم گرفته است، شد.
شاخص‌کل بورس در روزی که گذشت افت ۸۸۵۵واحدی معادل ۶۷/ ۰درصد را به نمایش گذاشت. در کنار شاخص‌کل، شاخص هم‌وزن نیز با ۴۰۲۳واحد افت از شاخص‌کل پیشی گرفت و توانست در یک روز بیش از یک‌درصد بازده منفی برای بازار داشته باشد.
همان‌طور که از مقایسه دو شاخص می‌توان پی برد، سهام کوچک‌تر در روز یکشنبه بازدهی منفی بیشتری را نسبت به سهام بزرگ‌تر بازار برای سهامداران داشته است. علاوه‌بر این در روزی که گذشت صنعت خودرو بیشتر از هر صنعت دیگری در چشم بازار قرار داشت و این را از نماد‌های پر‌تراکنش روز یکشنبه نیز می‌توان متوجه شد. نماد‌های خگستر، خساپا، شستا و خودرو جزو پر‌تراکنش‌ترین نماد‌های بورس در روز گذشته بودند که به ترتیب ارزش معاملاتی برابر با ۴۵میلیارد‌تومان، ۴۶میلیارد‌تومان، ۳۴میلیارد‌تومان و ۴۰میلیارد‌تومان را ثبت کردند.
در صنعت خودرو و قطعات حدودا نصف سهم‌ها در صفر تابلو، چند‌نماد مانند خگستر، خودرو و ورنا در درصد‌های بالای یک‌درصد و دیگر نماد‌ها در درصد‌های منفی معاملات خود را به پایان رساندند.
صنعت دیگری که ارزش معاملاتی خوبی را به‌همراه، داشت صنعت شیمیایی بود که با نگاه به نماد‌های موجود در این گروه می‌توان متوجه غلبه مقداری نماد‌های منفی شد. در صنعت بیمه و بازنشستگی که از ارزش معاملات خوبی برخوردار بود، چند تک‌نماد مثبت مانند بیمه دانا و بیمه ملت دیده می‌شود اما دیگر نماد‌های این گروه اکثرا در درصد‌های منفی به‌کار خود پایان دادند.
در صنعت فعالیت‌های کمکی به نهاد‌های مالی واسطه، نماد‌های بورس، فرابورس و نماد بورس‌کالا با استقبال خوبی همراه شدند و توانستند در درصد‌هایی نزدیک به سقف روزانه معامله شوند. با اینکه گزارش‌های ماهانه خوبی برای شرکت‌ها منتشر شد، اما بازار سرمایه به آنها توجهی نکرد و همچنان مشکلات یا ریسک‌های موجود در بازار را بر گزارش‌های نسبتا خوب شهریور‌ماه ارجحیت داده است.
آمار کم‌رمق بازار
بازار سهام روز یکشنبه ارزش معاملات خردی (سهام و حق‌تقدم) برابر با ۱۴۶۹میلیارد‌تومان داشت که حاکی از رکود معاملاتی به‌وجود آمده در بورس است. میانگین ارزش معاملات خرد از ابتدای پاییز تا روز گذشته برابر با ۱۴۷۱میلیارد‌تومان بوده و با مقایسه این میانگین با ارزش معاملات روز یکشنبه می‌توان متوجه اوضاع بدون نوسان و رکودی در بازار شد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که میانگین ارزش معاملات خرد در سه‌ماه تابستان برابر با ۱۸۹۳میلیارد‌تومان بوده است. این به‌معنای افت ۲۲درصدی میانگین ارزش معاملات خرد (سهام و حق‌تقدم) در ابتدای فصل جدید نسبت به فصل تابستان است.
از دیگر آمار‌های کلیدی بازار سرمایه حجم ورود و خروج پول افراد حقیقی به بازار بوده که می‌تواند نشان‌دهنده اعتماد یا عدم‌اعتماد مردم نسبت به این بازار باشد.
مدت‌هاست که بازار سرمایه به‌طور خالص، خروج پول حقیقی‌ها را بیشتر از ورود آن تجربه می‌کند. این موضوع نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاران خرد بازار چند وقتی است که ریسک بورس تهران را بالا دیده و گزینه‌های بهتری مانند املاک، سود بانکی، صندوق‌های درآمد ثابت و غیره را برای سرمایه‌گذاری مناسب دیده‌اند.
خالص خروج پول افراد حقیقی از بازار در روز یکشنبه به بیش از ۲۷۰میلیارد‌تومان رسید و اگر این آمار با میانگین خالص ورود و خروج پول از اول ماه مقایسه شود، می‌توان فهمید که روز گذشته نسبت به میانگین، ۴۳درصد بیشتر خروج پول حقیقی‌ها را شاهد بود. این آمار نشان می‌دهد که یکشنبه، همانند اکثر روز‌ها نسبتا بد بوده است.
روزی که گذشت از نظر خروج پول از صنایع، روز مطلوبی محسوب نمی‌شود و با نگاه به ورود و خروج پول به صنایع مختلف درمی‌یابیم که به غیر از صنعت زراعت همه صنایع خروج پول افراد حقیقی را تجربه کرده‌اند؛ این در حالی است که صنعت زراعت نیز ورود پول چندانی را تجربه نکرده و تنها توانسته نزدیک به ۱۸۰میلیون‌تومان پول افراد حقیقی را به‌طور خالص جذب کند.
درمیان نماد‌های مثبت و منفی بازار سهام در روز یکشنبه، تنها ۱۴۲نماد از ۶۵۹نماد معامله‌شده در‌درصد‌های مثبت کار خود را به پایان رساندند و ۵۰۲نماد از نماد‌های باقی‌مانده در مدار منفی معامله شدند، اما درمیان ۶۵۹نماد معامله‌شده در روز گذشته ۱۶۰نماد بین -۱ تا +۱درصد بسته شده و نوسان کمی را تجربه کرده‌اند. این مساله خود حاکی از نبود بینش حامی در جهت عرضه یا تقاضا است.
تقاضای شفافیت در داده‌های کلان
همان‌طور که در گزارش «دنیای‌اقتصاد» (سهامداران در مه قدم می‌زنند) در تاریخ ۷مهر۱۴۰۱ منتشر شد، یکی از مشکلات موجود در بازار سهام ایران نبود شاخص‌های اقتصادی برای تحلیل آینده اقتصاد کشور است.
در کشور‌های توسعه‌یافته یا درحال‌توسعه یکی از اطلاعات مهمی که تحلیلگران، مدیران، سرمایه‌گذاران و غیره برای تحلیل شرایط موجود و پیش‌بینی آینده اقتصاد آن کشور استفاده می‌کنند، داده‌های منتشرشده توسط بانک مرکزی کشور است.
این داده‌ها ناشی از سیاست‌های بانک مرکزی برای آینده کشور بوده و تصمیمات این نهاد پولی برای کنترل تورم، ارزش پول ملی، بیکاری و دیگر آمار‌های کلیدی، از این داده‌ها قابل‌دریافت است.
در ایران نیز برخی از آمار‌های موردنیاز تحلیلگران به‌صورت ماهانه در سایت بانک مرکزی منتشر می‌شود اما یکی از مشکلات موجود در این زمینه عدم‌شفافیت درخصوص تصمیمات بانک مرکزی ایران است.
این عدم‌شفافیت ناشی از برگزار نشدن کنفرانس‌های خبری درباره سیاست‌ها و تصمیمات اتخاذ‌شده توسط بانک مرکزی برای کنترل تورم، حفظ ارزش پول ملی و غیره است.
در اقتصاد‌های مطرح، رئیس بانک‌مرکزی در جلسه‌ای برنامه موردنظر این نهاد را به‌طور شفاف برای مردم توضیح می‌دهد و سعی می‌کند دلایل اقدامات خود را نیز برای آنها توضیح دهد که این باعث می‌شود ابهامات در این‌خصوص به حداقل برسد، اما در ایران بانک مرکزی در جلسات تنها اشاره کوچکی به سیاست‌های اتخاذ شده می‌کند که همین موضوع باعث ایجاد ابهامات زیاد برای فعالان بازار‌ها می‌شود و از آنجایی‌که قدرت تحلیل درمیان مردم ایران در سطح مناسبی قرار ندارد، مطالبه شفافیت درباره آمار‌های کلان اقتصاد بیشتر از طرف فعالان بازار‌های مالی بوده است؛
از این‌رو در آینده انتظار می‌رود که با بالا‌رفتن سطح دانش اقتصادی مردم، بانک مرکزی مجبور به افزایش شفافیت درخصوص اطلاعات کلان کشور شود. بانک مرکزی در ایران اقدامات مختلفی انجام داده است که باعث کاهش شفافیت در بازار‌ها شده است، مانند اتخاذ سیاست پولی انبساطی برای اقتصاد و افزایش نرخ بهره که یک سیاست انقباضی محسوب می‌شود.
این تصمیمات متضاد بانک مرکزی باعث می‌شود فعالان بازار‌ها از تصمیمات لحظه‌ای و بی‌خبر این نهاد پولی، دچار هراس شوند و نتوانند برای مدیریت سرمایه‌های خود تصمیمات لازم را بگیرند. آن‌طور که شواهد نشان می‌دهد افراد فعال در بورس اگرچه درخصوص نرخ بهره نظراتی دارند اما بیشتر به‌دنبال افزایش شفافیت درباره تصمیمات بانک مرکزی هستند زیرا عدم‌شفافیت برابر است با افزایش ریسک سرمایه‌گذاری که این خود باعث ایجاد رکود در بازار سهام می‌شود.
یکی از موضوعات مطرح‌شده درمیان فعالان بازار سرمایه بحث منظم بودن نظارت بر فعالیت بانک‌مرکزی است.
همان‌طور که شرکت‌های حسابرسی با دقت بر گزارش‌های مالی منتشرشده توسط شرکت‌ها نظارت می‌کنند که این باعث افزایش شفافیت در این مورد می‌شود، درخصوص آمار‌های بانک مرکزی و تصمیمات اتخاذ شده این نهاد نیز باید از قبل جامعیت و نظم لازم وجود داشته باشد و سهامداران خیالشان بابت تصمیم‌های کلان اقتصادی تا حدی راحت شود و بتوانند در آرامش به سرمایه‌گذاری در بورس ادامه دهند.
