دامنه‌‌‌‌‌‌‌نوسان و لزوم بازنگری در سیاستگذاری‌‌‌‌‌‌‌ها

اولین مساله این است که باید افزایش دامنه‌نوسان به‌صورت مطالعه شده و دقیق پیش‌برود تا اثرات سو آن برای فعالان بازار و سهامداران به حداقل ممکن برسد. به همین جهت باید یک جدول زمان‌بندی مشخصی برای افزایش دامنه‌نوسان وجود داشته باشد تا فعالان بازار با مراجعه به آن جدول، در جریان باشند که در چه فواصل زمانی‌‌‌‌‌‌‌ای قرار است چه افزایش‌‌‌‌‌‌‌هایی در بازار صورت بگیرد. با این اتفاق آنها خودشان را در مقابل ریسک‌هایی که ممکن است برای آن با افزایش دامنه‌نوسان رخ بدهد، آماده می‌کنند و به نوعی ریسک‌ها را پوشش می‌دهند و به حداقل ممکن می‌‌‌‌‌‌‌رسانند. این موضوع همچنین به فعالان بازار و سهامداران کمک می‌کند که بر اساس استراتژی در بازار پیش‌بروند و بتوانند با تصمیم‌گیری و ثبات در بازار حضور داشته باشند، نه اینکه در بی‌‌‌‌‌‌‌خبری با شوک فعالیت کنند.

دومین نکته در رابطه با افزایش دامنه‌نوسان برمی‌گردد به معضلی که فقط مختص به ایران است و باید رفع شود، آن‌هم از این قرار است که اگر دامنه‌نوسان افزایش پیدا می‌کند، از طرف دیگر حجم مبنا هم افزایش داده می‌شود. اینکه آیا این کار، اقدامی درست است یا خیر، بحث جدایی است و باید مفصل به آن پرداخت اما سوالی که در رابطه با این اقدام مطرح می‌شود این است که اگر حجم مبنا اتفاق خوبی بود، در بازارهای دیگر نقاط دنیا هم این کار را انجام می‌دادند، پس وقتی ما می‌‌‌‌‌‌‌گوییم باید از نقاط مثبت بازارهای دنیا الگوبرداری کنیم، یکی از الگوبرداری‌‌‌‌‌‌‌ها می‌تواند همین موضوع باشد. وقتی در بازارهای کشورهای جهان، حجم مبنا وجود ندارد، لزومی ندارد که ما در کشورمان چرخ را از نوع بسازیم اما خب، متاسفانه در این مورد و خیلی موارد دیگر در تلاش هستیم تا خودمان همه‌چیز را از نو بسازیم یا اختراع کنیم.

سومین مساله پایبندی به‌ دستورالعمل نحوه انجام معاملات در بورس و فرابورس است که می‌تواند راهکاری برای حذف حجم مبنا باشد. موضوع این است که در مراحل بازار ابتدا یک پیش‌گشایش داریم که بر اساس ساعات اعلامی انجام می‌شود و بازار پس از آن تا ۱۲:۳۰در حال فعالیت است، اما دو زمان پانزده دقیقه‌‌‌‌‌‌‌ای، در دستورالعمل‌‌‌‌‌‌‌ها دیده شده است. زمان‌‌‌‌‌‌‌ پانزده دقیقه اول که در آن خرید و فروش انجام نمی‌شود اما سهامداران می‌توانند در این بازه‌‌‌‌‌‌‌ زمانی، سفارش‌های خرید و فروش خود را در سامانه معاملاتی ثبت کنند. به بیان دیگر، معامله‌‌‌‌‌‌‌ای انجام نمی‌شود اما خریدار و فروشنده با یکدیگر در حال رقابت هستند، همانند دوره پیش‌گشایش ابتدای صبح. آنها باتوجه به اتفاقاتی که از صبح ساعت ۸:۴۵ تا ۱۲:۳۰ که بازار در حال فعالیت بوده افتاده است، می‌توانند در یک ربع ابتدایی به جمع‌‌‌‌‌‌‌بندی برسند و در راس ساعت ۱۲:۴۵ قیمتی را در عملیات حراج به‌عنوان قیمت پایانی معامله اعلام کنند و در نهایت در مرحله پایان معامله که در یک ربع آخر از ۱۲:۴۵ تا ۱۳ است، فقط و فقط روی این قیمت کشف شده در ساعت ۱۲:۴۵ معامله صورت می‌گیرد.

به نوعی می‌شود این قیمت را مبنایی برای معاملات فردا دانست، لازم به توضیح است که اگر معامله‌ای و حراجی در ساعت ۱۲:۴۵ صورت نپذیرد، میانگین موزون قیمت آن روز مبنای معاملات فردا است. این اتفاق هم عادلانه است و هم دخالتی در آن وجود نداشته است. حالا ابهامی که وجود دارد این است که در بازارمان این موضوع را در دستورالعمل‌‌‌‌‌‌‌ها داریم و سامانه معاملاتی هم احتمالا می‌تواند آن را پشتیبانی کند اما انجام نمی‌شود. در این‌خصوص از قانون‌گذاران نهاد ناظر انتظار می‌رود که این موضوع را بررسی کرده و از قابلیت‌های سامانه معاملات به بهترین شکل استفاده کنند.

نکته پایانی در رابطه با افزایش دامنه‌نوسان، بحث طبقه‌‌‌‌‌‌‌بندی بازارها است، یعنی بورس به بازار اول و دوم تقسیم می‌شود و بازار فرابورس هم به همین شکل. هرچند که در کل شرایط شرکت‌ها برای ورود به فرابورس سهل‌‌‌‌‌‌‌تر از ورود به بورس است و وقتی شرکتی از بازار اول فرابوس پیشرفت می‌کند و به بازار دوم بورس کوچ می‌کند، اما در نهایت تعجب، دامنه‌نوسان آن یک‌درصد کاهش می‌یابد که این یک تناقض آشکار است، از همین‌رو از سیاستگذار انتظار می‌رود که بازارها را با یک چشم ببیند و این اختلاف را کمتر کند و گپ دامنه‌‌‌‌‌‌‌نوسان کاهش پیدا کند و در نهایت کلیت بازار جدای از طبقه‌بندی بازارها دامنه‌نوسانشان افزایش یابد، حال با گپ زمانی یا‌ درصدی. همچنین باید بیان شود که بحث افزایش دامنه‌نوسان اتفاقی است که در ایران و در بازار سرمایه کشور لازم است که اتفاق بیفتد و تا به امروز اگر اتفاق نیفتاده موجبات مشکلات عدیده‌‌‌‌‌‌‌ای برای بازار و سهامداران شده است. افزایش دامنه‌نوسان به‌همراه آموزش و بالابردن آگاهی عموم مردم و فرهنگ سهامداری می‌تواند به افزایش نقدشوندگی سهم‌‌‌‌‌‌‌ها و بهبود شرایط بازار کمک شایانی کند.