«دنیای‌‌‌‌‌اقتصاد» در گفت‌‌‌‌‌وگو با کارشناسان بررسی کرد
چالش بورسی؛ ارزندگی یا ارزانی؟
از دید برخی از آنان هر ارزانی به معنای ارزندگی نیست و حتی اگر سهمی افت قیمتی ۷۰درصدی هم داشته باشد اگر ملاک‌‌‌‌‌های ارزندگی را نداشته باشد می‌تواند افت قیمتی بیشتری را تجربه کند. برخی نیز به معیارهای ذهنی ارزندگی اشاره می‌کنند و معتقدند تا زمانی سرمایه‌‌‌‌‌گذار حاضر به خرید سهام حتی در سطوح پایین نشود، نمی‌توان از ارزندگی بازار سخن گفت.
هر ارزانی، ارزندگی نیست
حمیدرضا فاروقی، کارشناس بازار سرمایه :
هر ارزان‌بودنی نمی‌تواند به معنای ارزندگی تفسیر و تعریف شود و ارزان‌بودن صرف سهم نمی‌تواند به خودی خود ملاک و معیاری برای خریداری آن از سوی سهامدار قرار گیرد. به عبارت دیگر نمی‌توانیم بگوییم چون سهمها افت قابل‌توجهی داشتند و بعد از آن سقف تاریخی ریزش‌‌‌‌‌های شدیدی تجربه کردند، پس این سهمها الان ارزنده و جذاب هستند. به این نکته باید تاکید داشت تا سرمایهگذاران با این معیار اقدام به خرید نکنند، یعنی فکر نکنند به صرف اینکه سهمی افت قابل‌توجهی داشته پس می‌تواند گزینه خوبی برای سرمایه‌‌‌‌‌گذاری باشد و برای خرید آن اقدام کنند.
نباید صرفا به قیمت سهم نگاه کرد بلکه باید به ارزش سهم هم نگاه کنیم که آیا آن شرکت ارزش این را دارد که با شرایط حاضر از سوی سهامدار خریداری شود یا نه، بنابراین نباید فقط با نگاه به قیمت یک سهم که چون ۵۰درصد یا حتی ۷۰درصد ریزش داشته، بگوییم گزینه مناسبی برای خرید است.
باید نگاه حرفه‌‌‌‌‌ای‌‌‌‌‌تری وجود داشته باشد. صرفا معیار ریزش قابل‌توجه سهم نمی‌تواند ملاک خوبی برای سرمایه‌‌‌‌‌گذاری باشد. مدتی است برخی می‌گویند الان سهمها ارزان است و زمان مناسبی برای خرید است، بله این گزاره می‌تواند درست باشد و برخی از سهمها برای خرید و سرمایه‌‌‌‌‌گذاری مناسبند اما در مقابل برخی از سهمها اصلا چنین شرایطی ندارند و نمی‌توان به خاطر افت قیمتی آنان را مناسب معامله دانست.
ما نمی‌توانیم با توجه به ابهامات و شرایطی که اکنون بر اقتصاد کشور حاکم است (که شرایط پیچیده‌‌‌‌‌ای هم هست) با این معیار برای خرید سهم اقدام کنیم. در سال‌های اخیر به‌خصوص سال‌های ۹۸ و ۹۹ که عموم مردم وارد بازار شدند، هر سهمی را می‌‌‌‌‌خریدند چون بازار روند صعودی داشت، عملا آن سهم رشد می‌کرد؛ حتی سهم‌‌‌‌‌‌هایی که به لحاظ بنیادی حرفی برای گفتن نداشتند، اما اکنون شرایط برای سرمایه‌‌‌‌‌گذاری مقداری پیچیده‌‌‌‌‌تر است و مانند آن سال‌ها نیست که بتوان با یک معیار و یک افت قیمت سهم تصمیم‌گیری کرد و سهمی را خرید. در همین حال اما یک‌سری از سهم‌‌‌‌‌های بازار در کنار اینکه افت قیمتی خوبی را تجربه کرده‌‌‌‌‌اند، از طرف دیگر ارزنده نیز هستند، یعنی به لحاظ ارزش‌‌هایی که به آن ارزش سهم گفته می‌شود قابل‌توجه هستند و سرمایهگذاران می‌توانند وارد آن سهمها شوند و برای خرید آنها اقدام کنند، اما این برای سهم‌‌‌‌‌‌هایی است که در کنار ریزش قیمتی، ملاک‌‌‌‌‌های ارزندگی از جمله p/ e خوب را دارند.
طبیعی است که وقتی بازار وارد رکود می‌شود و تقاضا مثل گذشته نیست و تقاضایی شکل نمی‌گیرد، بازار فرسایشی و زمانبر می‌شود؛ یعنی اگر فردی دنبال کسب بازدهی سریع از بازار است، نمی‌تواند الان به این سود برسد و باید صبر کنید. باید صبر کنید تا تحلیل‌‌‌‌‌ها به بار بنشیند و سود‌هایی که برآورد می‌شود در گزارش شرکت‌ها نشان داده شود. حتی اگر بازار بیش از این ریزش داشته باشد سهم‌‌‌‌‌‌هایی که ارزنده هستند؛ یعنی نسبت قیمت به درآمد آنها به ۴ واحد رسیده، افت قیمتی بیشتری را تجربه نمی‌کنند، ولی گروهی دیگر از سهمها و شرکت‌ها این افت قیمتی برایشان اتفاق می‌‌‌‌‌افتد چون آن ارزندگی را ندارند ولو اینکه افت قیمتی زیادی کرده باشند، از این بعد هم ریزش خواهند داشت و افت قیمتی بیشتری را تجربه می‌کنند.
به‌نظر می‌رسد با توجه به شرایطی که حاکم است کلیت بازار برای آینده نزدیک نه روند رو به بالای محسوسی داشته باشد و نه ریزش چندانی؛ به‌عبارتی بعید است قیمت سهمها پایین‌تر از این برود. البته همان‌طور که تاکید شد ممکن است سهم‌‌‌‌‌‌هایی که ارزنده نیستند همچنان افت قیمتی را تجربه کنند، اما کلیت بازار بعید است افت بیشتری داشته باشد. از آن‌طرف هم روند رو به بالایی هم نخواهیم داشت. سهامداران هم ترجیحشان این است که در این شرایط بیشتر تماشاگر باشند و صبر کنند، چون یک‌سری ابهامات همچنان در بازار وجود دارد که این ابهامات تصمیم‌گیری را برای سرمایهگذاران سخت می‌کند و آنان را تحت‌‌‌‌‌تاثیر قرار می‌دهد. مهم‌ترین این ابهامات موضوع برجام و مذاکرات هسته‌‌‌‌‌ای است که سهامداران و سرمایهگذاران منتظرند ببینند نتیجه آن چه می‌شود. ابهام بعدی نیز لایحه بودجه است در این بودجه پیش‌‌‌‌‌بینی‌‌‌‌‌‌هایی برای شرکت‌ها شده از جمله هزینه‌‌‌‌‌های انرژی که روی سودآوری شرکت‌ها اثر مهمی خواهد داشت. صحبت‌‌‌‌‌‌هایی هست و ممکن است تخفیف‌‌‌‌‌‌هایی داده شود یا هزینه‌‌‌‌‌ها کم شود اما هنوز ابهام وجود دارد و تا زمانی که بودجه در مجلس به تصویب نرسد این ابهامات همچنان وجود خواهد داشت و تصمیم‌گیری را برای سهامداران سخت می‌کند. از سوی دیگر قیمت‌های جهانی هم مهم است و بازار در حال رصد است. کما اینکه در این مقطع در برخی از کالاهای اساسی افت قیمت‌های جهانی را هم شاهد بودیم. مثلا در مشتقات پتروشیمی و فولادی‌‌‌‌‌ها این اتفاق افتاد و روی بازار تاثیرگذار بود، بنابراین سرمایهگذاران ترجیح دادند نظاره‌‌‌‌‌گر باشند و فعلا صبر کنند. فعلا بازار در همین محدوده باقی خواهد ماند و با برآیند ابهاماتی که وجود دارد، ارزندگی که سهمها دارند فعلا در همین محدوده متعادل می‌‌‌‌‌ماند.
با نگاه به آینده باید درباره ارزندگی سهام صحبت کرد
مهدی دلبری، کارشناس بازار سرمایه :
p/ e گذشته‌نگر بازار حدود ۲/ ۸ است و نزدیک این نسبت در اواخر سال ۹۸ است، یعنی زمانی که شاخص۴۰۰هزار واحد بود. ما این ارقام را داشتیم ولی از آن زمان تا الان دلار ۵/ ۲برابر شده است و حاشیه سود آن به ۳۵درصد رسیده است و وضعیت شرکت‌ها هم بهتر شده است. شاخص رشد کرده و دلار هم همزمان رشد کرده است. نکته‌‌‌‌‌ای که درباره ارزانی سهم وجود دارد این است که باید با نگاه به آینده درباره آن صحبت کرد. درست است که بازار ارزان است ولی باید نگاه کنیم که بازار چشم‌‌‌‌‌اندازی دارد یا نه. در مقطعی که بازار ارزان است ولی روند رو به بالا ندارد و دورنما و ابهامات هم زیاد است، عملا خریدارانی باید وارد بازار شوند که صبر بیشتری دارند و منابع زیادی دارند برای اینکه بتوانند خرید پله‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای و مرحله‌‌‌‌‌ای داشته باشند و تنوع پرتفوی خود را به‌هم نزنند.
این موارد اصول اولیه برای کسانی است که می‌خواهند در این مقطع خریداری کنند، ولی الان ابهامات بازار آنقدر زیاد است که ترجیحا باید سرمایهگذاران دست نگه دارند تا بعد از رفع ابهامات بودجه تصمیم‌گیری کنند. خرید در این مقطع ریسک بالایی دارد و این ریسک می‌تواند منجر به سود بیشتر یا زیان بیشتر شود ولی از لحاظ ارزان‌بودن به‌نظر من فعلا بازار ارزان است ولی اینکه روند می‌گیرد یا خیر نمی‌توان الان درباره آن نظر قطعی داد و نتیجه‌‌‌‌‌گیری کرد. الان هر نتیجه‌‌‌‌‌گیری زود است.
به‌عبارت دیگر به صرف اینکه قیمت سهام در حال پایین‌آمدن است، نمی‌توان گفت که آن سهم ارزنده است، چون متغیرها می‌تواند به سمتی حرکت کند که آن سهم حتی افت قیمتی بیشتری داشته باشد. مثلا با این نرخ گازی که در لایحه بودجه سال۱۴۰۱ درباره آن صحبت شد امکانش هست که برخی شرکت‌ها زیانده شوند یا سود برخی از شرکت‌ها کم شود. به هر حال اگر سهامی هم ارزنده است ولی اگر متغییری در بودجه تغییر کند که به‌نحوی سود آن شرکت نصف شود (چون سود مستمرش کاهش پیدا می‌کند) آن سهم می‌تواند ارزان‌‌‌‌‌تر هم بشود بنابراین به صرف ارزان‌بودن نباید خرید کرد و حتما باید به آینده نگاه کنیم و بر اساس آن تصمیم‌گیری کنیم. ابهامات بودجه الان مهم‌ترین فاکتور است که باعث شده بازار در این وضعیت به‌سر ببرد.
متاسفانه دولت برخلاف شعارها و مصاحبه‌‌‌‌‌های رسانه‌‌‌‌‌ای که می‌کند اقدام عملی انجام نمی‌دهد و همه‌چیز به حرف و وعده خلاصه شده است. الان مهم‌ترین معضل بازار سرمایه، قیمت‌گذاری دستوری است که با وجود همه تاکیداتی که می‌شود و قولی که از سوی مسوولان داده شده اما این معضل همچنان در بازار وجود دارد و چشم‌‌‌‌‌اندازی هم برای ازبین‌رفتن آن دیده نمی‌شود.
دولت به‌دنبال بزرگ‌کردن صندوق تثبیت و صندوق توسعه است که عملا کمک خیلی زیادی به بنیاد سهمها نمی‌کند و راه اشتباهی است. بهتر است دولت دست از دست‌‌‌‌‌اندازی به سود شرکت‌ها بردارد تا امیدوار باشیم که سود شرکت‌ها مستمر باشند. اینها معضلات بازار است که با وجود این معضلات به‌نظر نمی‌رسد فعلا تغییری در اوضاع بورس ایجاد شود.
بازار ارزنده است اما زمان رشدش معلوم نیست
مصطفی امیدقائمی، کارشناس بازار سرمایه:
سهم‌‌‌‌‌های بازار اکنون قیمت‌های مناسبی دارند و فرصت‌های خوبی برای خرید دارند ولی ممکن هم است قیمت‌ها فعلا پایین‌تر هم بیاید. از سوی دیگر در قیمت‌های جهانی هم اتفاقات خوبی افتاده است و قیمت‌های جهانی مسیر خوبی را طی کرده و افزایش قیمت داشته‌‌‌‌‌اند و این باعث افزایش سودآوری شرکت‌هایی شده که محصولات صادراتی دارند و باعث‌شده این شرکت‌ها سودهای خیلی خوبی شناسایی کنند. ضمن اینکه افزایش نرخ ارز هم باعث شده که سود اکثر این شرکت‌ها افزایش قابل‌ملاحظه‌‌‌‌‌ای پیدا کند، بنابراین به‌نظر می‌رسد خیلی از سهم‌‌‌‌‌‌هایی که الان در بازار هستند قیمت‌های پایینی دارند و ارزان هستند. الان مشکل این نیست که سهمها ارزنده هستند یا نه. هر کدام از سهمها را بررسی کنیم، می‌‌‌‌‌بینیم که نسبت به سال‌های پیش چندین‌برابر شده و همیشه روند افزایشی در آنها وجود داشته است. مشکل آنجاست که بازار باید به‌نحوی مدیریت شود که حجم معاملات افزایش پیدا کند. هر رونقی با رکود همراه است و هر رکودی هم با یک رونقی همراه خواهد شد، بنابراین ما حتما روند افزایش قیمت‌ها را خواهیم داشت؛ به همین دلیل می‌‌‌‌‌گویم که بازار ارزنده و ارزان است، ولی اینکه کی این اتفاق بیفتد شاید چندان قابل پیش‌‌‌‌‌بینی نباشد.
