ضرورت افزایش نقش‌آفرینی سجام در بازار سرمایه
ریزش قیمت‌ها در بازار سهام از اواخر مرداد سال ۱۳۹۹ و روند نامناسب این بازار در ۱۰ ماه اخیر سبب شده تا سهامداران حقیقی به صورت پیوسته اقدام به فروش سهام و خروج سرمایه خود کنند به شکلی که در این دوره تقریبا نیمی از سرمایه‌ای را که در دوره رشد بازار یعنی پنج‌ماه ابتدای سال ۱۳۹۹ وارد بازار کرده بودند، از بازار سهام خارج کرده‌اند. البته در دو هفته اخیر شرایط بازار تا حدی تغییر کرده است.
روند خروج سرمایه افراد حقیقی از بازار سرمایه در سال جاری نیز تداوم داشته به شکلی که طی ۵۰ روز معاملاتی ابتدای سال ۱۴۰۰ تنها در چهار روز خالص خرید سهام (خرید منهای فروش) توسط افراد حقیقی مثبت بوده و این گروه به صورت خالص بیش از ۱۲ هزار میلیارد تومان از دارایی سهام خود را واگذار کرده‌اند.
هرچند بنا بر اجماع نظر میان تحلیلگران بازار سرمایه و براساس مواردی نظیر قیمت جهانی کالاهای پایه و وضعیت درآمدی شرکت‌ها، در بخش زیادی از بازار قیمت‌های فعلی سهام از جذابیت زیادی برای خرید برخوردار هستند اما به نظر می‌رسد تا زمانی که نگرش منفی ایجاد شده نزد سهامداران حقیقی تغییر نکند، نمی‌توان به تغییر روند و صعود پیوسته بازار سهام چندان امیدوار بود.
در این شرایط و با توجه به فصل برگزاری مجامع به نظر می‌رسد مواردی نظیر چالش‌های مربوط به دریافت سود نقدی توسط سهامداران می‌تواند نگرش منفی سهامداران خرد را نسبت به بازار سهام تشدید کند. توضیح آنکه مواردی مثل فاصله چندماهه میان برگزاری مجامع و زمان پرداخت سود نقدی از یک سو و نیاز به مراجعه حضوری به شعب بانک برای دریافت سود یا الزام به افتتاح حساب در بانک‌های اعلامی توسط شرکت‌ها از سوی دیگر، سبب شده بسیاری از سهامداران تمایل زیادی به نگهداری سهام خود در زمان برگزاری مجامع نداشته باشند و این موضوع منجر به افزایش فروش سهام در روزهای منتهی به مجامع خواهد شد.
مجموع ارزش بازار سهام حدود ۶۰۰۰ هزار میلیارد تومان است و برآوردها نشان می‌دهد با احتساب پرتفوی سهام عدالت، چیزی حدود ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ هزار میلیارد تومان از این ارقام مستقیما مربوط به اشخاص حقیقی است. در این شرایط به نظر می‌رسد افزایش نقش سامانه سجام و توزیع متمرکز سود سهام شرکت‌ها از طریق این سامانه به شماره حساب واحد هر سهامدار، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است که می‌تواند مشکلات سهامداران به ویژه سهامداران حقیقی را در زمینه دریافت سود نقدی کاهش دهد و به این ترتیب منجر به افزایش تمایل سرمایه‌گذاران برای نگهداری بلندمدت سهام شود.
آمار نشان می‌دهد در سال ۱۳۹۹ تنها حدود ۴ هزار میلیارد تومان از سود سهامداران از طریق سامانه سجام پرداخت شده که در مقایسه با حدود ۱۵۰ هزار میلیارد تومان سود نقدی توزیع‌شده توسط شرکت‌های فهرست‌شده در بورس تهران و فرابورس ایران، رقمی بسیار ناچیز محسوب می‌شود.
طی دو ماه ابتدایی سال ۱۴۰۰ نیز حدود ۹۰۰ میلیارد تومان سود از طریق سامانه سجام به سهامداران پرداخت شده است و با توجه به برآورد پرداخت حدود ۳۰۰ هزار میلیارد تومان سود نقدی توسط شرکت‌ها تا پایان سال، انتظار می‌رود با اتخاذ اقدامات مناسب از سوی سازمان بورس و ملزم کردن شرکت‌ها برای استفاده از سازوکار سامانه سجام برای پرداخت سود، این رقم افزایش یابد.
تا پایان اردیبهشت ۱۴۰۰ بیش از ۳۷ میلیون سهامدار در سجام ثبت‌نام کرده‌اند و از این بین ۳۲ میلیون نفر احراز هویت شده‌اند و این موضوع به معنای آن است که زیرساخت توزیع گسترده سود از طریق این سامانه کاملا امکان‌پذیر است. در پایان باید توجه داشت که دو موضوع سهام عدالت و عرضه‌های اولیه، استفاده از سامانه متمرکز توزیع سود را به یک ضرورت و نه یک انتخاب، تبدیل کرده است چرا که تعداد دارایی سهام افراد از هر یک از نمادهای سهام عدالت یا شرکت‌های عرضه شده، به‌قدری کم است که عملا انگیزه‌ای برای سهامداران جهت پیگیری دریافت سود تک‌تک شرکت‌ها وجود نخواهد داشت. به عنوان نمونه، برای آخرین شرکت عرضه شده در سال ۱۴۰۰ یعنی لیزینگ کارآفرین، با سهمیه اختصاصی ۵۱ سهم به هر یک از مشارکت‌کنندگان، سود نقدی هر سهامدار کمتر از ۱۸۰۰ تومان خواهد بود که رقمی بسیار ناچیز برای پیگیری یا مراجعه به شعبه بانک محسوب می‌شود. بر این اساس، توصیه بر آن است که سود نقدی تمامی شرکت‌ها در سال جاری از طریق سیستم متمرکز سامانه سجام پرداخت شود و البته فاصله زمانی میان توزیع سود و برگزاری مجامع نیز کاهش یابد.
