قرمزترین روز «شاخص» در ۱۴۰۰ رقم خورد
بازگشت بورس به خرداد ۹۹
فضای مه آلود انتظارات در بورس تهران همچنان ادامه دارد. روز گذشته شاخص کل این بازار به میزان ۴/ ۲ درصد دیگر افت کرد تا نماگر یاد شده با رسیدن به سطح یک میلیون و ۱۲۷ هزار واحدی، به محدوده ۱۱ ماه و ۱۰ روز قبل خود بازگردد. این رویداد در شرایطی رخ داده که در این روز همچنان اخبار سیاست خارجی با خوش‌بینی طرفین مذاکرات در جریان است و بازار ارز نیز نشانه‌ای محسوس از کاهش قیمت ارز در روزهای پیش رو بروز نداده است. همچنین تشدید روند خروج پول حقیقی از بازار سهام در کنار نبود تقاضا در نمادهایی که طبیعتا با تقویت دوباره برجام باید اوضاع بهتری داشته باشند، شدت گرفته است که به نوبه خود نشان از بی تفاوتی بازار سرمایه نسبت به تحولات بیرونی دارد. داستان تکراری ریزش‌های بورس یک روز دیگر نیز تکرار شد. معاملات نخستین روز از خرداد ۱۴۰۰ که امید می‌رفت تا با برخورد مجدد به سطح یک میلیون و ۱۳۵ هزار واحدی (به عنوان پایین‌ترین سطح به ثبت رسیده در شاخص کل بورس از شروع ریزش قیمت‌ها در ۲۰ مردادماه سال ۹۹ تا قبل از روز گذشته) با کاهش فشار فروش مواجه شود، با انتظارات بازار سهام تطبیق نیافت و از محدوده یاد شده به راحتی گذر کرد. بر این اساس سطح شاخص یاد شده به محدوده یک میلیون و ۱۲۷ هزار واحد رسید و افتی ۴/ ۲ درصدی را به ثبت رساند. با به ثبت رسیدن این افت، بورس تهران در نخستین روز از خرداد سال جاری به سطح خرداد سال قبل بازگشته است. آخرین باری که شاخص کل در این محدوده بود به ۱۱ ماه و ۱۰ روز قبل باز می‌گردد. در آن زمان همچنان قطار انتظارات تورمی قیمت‌ها در این بازار را بالا می‌برد به طوری که تا روز ۱۹ مردادماه شاخص بورس به محدوده ۲ میلیون و ۱۰۰ هزار واحدی رسید.
در این روز کاهش ۲۷.۵ هزار واحدی دماسنج اصلی بورس در حالی رقم خورد که حجم صف‌های فروش نسبت به روزهای قبل بسیار بیشتر بود و همین امر سبب شد تا تعداد نمادهای بازار سهام که در محدوده منفی معامله شدند به حدود ۹۴ درصد برسد. بررسی معاملات در روزهای گذشته حکایت از آن دارد که بورس تهران در روزهای پیش رو نیز به احتمال زیاد مانند روزهای اخیر با عرضه‌های سنگین به کار خود ادامه دهد. دلیل این امر بی توجه شدن بازار سهام به روند اخبار پیش رو است. پیگیری روند معاملات در هفته‌های اخیر به خوبی نشان می‌دهد که با تداوم و تشدید روند نزولی در هفته‌های اخیر میزان توجه فعالان بازار سهام به اخبار خوب نسبت به گذشته بسیار کمتر شده است. همین امر سبب شده فروش سهام در هفته‌های جاری با قوت بیشتری نسبت به قبل در جریان باشد. به نظر می‌رسد که با شدت گرفتن روند نزولی در مدت یاد شده و مقایسه آن موارد مشابه در اقتصادهای دیگر بروز چنین روندی در بازارسهام ایران نیزامری طبیعی باشد. از این رو باید صبر کرد و دید که در ماه‌های پیش رو از این جریان کاسته خواهد شد یا نه.
در بازارهای جهانی
قیمت کالاهای اساسی در بازارهای بین‌المللی همچنان در روند صعودی قرار دارد. با این وجود به دلیل آنکه طی هفته‌های اخیر افزایش قابل‌توجهی در قیمت کامودیتی‌ها به ثبت رسیده اصلاح قیمت در کالاهایی نظیر محصولات پتروشیمی و فلزات اساسی امری دور از انتظار نبوده است. این‌طور که به نظر می‌آید همین کاهش بوده که باعث شده تا در بازار سهام ایران نیز با شدت بیشتری از روند نزولی قیمت‌ها پیروی شود. بر اساس آنچه از بازارهای جهانی و بورس کالای ایران در هفته اخیر به دست آمده، در هر دوی این بازارها به‌خصوص برای محصولات پتروشیمی روند قیمت منفی بوده است. مطابق آنچه بسیاری از کارشناسان می‌گویند دلیل این امر رشد قابل‌توجه قیمت‌ها در ماه‌های گذشته است که توانسته قیمت این نوع از دارایی را در شرایط کنونی وارد فاز اصلاح کند. بنابراین دور از انتظار نیست اگر در حال حاضر بورس تهران از این جانب نیز در معاملات سهام با ناملایمت مواجه شود.
عصر بی تاثیری اخبار سیاسی
اما از تحولات بازارهای جهانی اگر بگذریم نکته جالب این روزهای بازار سهام، بی اثر شدن تمام و کمال اخبار سیاسی است. در حال حاضر اوضاع به گونه‌ای است که نه اخبار انتخاباتی برای فعالان بازار سرمایه از اهمیت برخوردار است و نه حتی مانند ماه‌های اخیر خبرهای برجامی می‌تواند تاثیری محسوس بر مسیر تصمیم گیری سرمایه‌گذاران خرد و کلان بازار سهام بگذارد. این در حالی است که به‌رغم بهبود نسبی اوضاع در صحنه تحولات بین الملل به‌خصوص مساله هسته‌ای و اظهار امیدواری مقامات دخیل در مذاکرات مربوط به بازگشت آمریکا به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) هیچ نکته مثبت یا منفی از بازتاب این اخبار در داد و ستدهای سهام مشاهده نمی‌شود. این در حالی است که تا همین هفته‌های اخیر آثار احتمالی این مذاکرات نیز به وضوح در میان فعالان و ذی‌نفعان بازار سرمایه بازتاب داشت.
به نظر می‌رسد که یکی از دلایل مهم بروز این بی‌تفاوتی پیشخور شدن تحولات احتمالی در قیمت ارز باشد. از آنجا که کلیه تحولات در بورس و فرابورس به طور مستقیم و غیر مستقیم با قیمت ارز هم سو می‌شود، طبیعی است که بی تفاوتی فعالان بازار سهام به اخبار یاد شده ناشی از ثبات انتظارات درخصوص قیمت دلار در ماه‌های پیش رو باشد.
با توجه به آنکه افت قیمت دلار به عنوان موثر‌ترین ارز بر انتظارات تورمی جامعه ایران با پایین رفتن از محدوده ۲۱ هزار تومان نتوانست در این سطح پایدار شود و پس از اندکی نوسان به محدوده کانال ۲۳ هزار تومان بازگشت، بنابراین طبیعی است که با تعمیق این ذهنیت که حکمرانی اقتصادی دولت دلار ارزان‌تر از محدوده ۲۲ تا ۲۳ هزار تومان را قبول نخواهد کرد، مردم نیز نسبت به تحولات سیاسی و برجامی بی‌تفاوت شوند.چرا که حداقل تا قبل از مشخص شدن نتایج انتخابات ریاست‌جمهوری این مهم‌ترین خبر موثر بر آینده اقتصاد ایران است.
تب تند رمز ارز
بر این اساس به نظر می‌رسد که همین عامل خود به دلیلی تبدیل شده تا بازار سهام مانند روند نزولی شکل گرفته در ۹ ماه اخیر، بیش از هر چیز به ریسک بالای نقدشوندگی و مخاطرات نامشخص قانون گذاری اهمیت دهد. با این وجود آنچه تب تندش مدتی است به طور غیر مستقیم به جان بازارها افتاده و ضمن خارج کردن ارز از کشور به فشار فروش دارایی‌هایی نظیر سهام به‌خصوص از سوی سرمایه‌گذاران خرد دامن زده، داغ شدن تب رمز ارزها در ایران است. این مساله که در ماه‌های گذشته به یک موضوع داغ در بیشتر کشورها تبدیل شده در بازار داخلی به دلیل ماهیت نوسانی اقتصاد ایران و لزوم جا نماندن از تورم توجه بیشتری را به خود جلب کرده است. در حال حاضر خبرها حکایت از آن دارد که این بازار به‌رغم ریسک بالای آن و نبود چارچوب قانونی مشخص در داخل ایران، در میان بیش از چند ده میلیون نفر از مردم کشور جا افتاده است.
در گرداب رکود
اما از مسائل جنبی که بگذریم، اعداد و ارقام به ثبت رسیده طی روز شنبه چندان امیدوار‌کننده نیست. نخستین روز خرداد در حالی به تاریخ عملکرد بازار سرمایه پیوسته است که رقم ۸۰۰ میلیارد تومانی خالص خرید حقوقی در این روز حکایت از خروج قابل‌توجه سرمایه از چرخه معاملات بورس تهران دارد. این رقم بیشترین میزان خروج پول سرمایه‌گذاران خرد را از تاریخ ۲۰ بهمن ماه سال گذشته به نمایش می‌گذارد. در سایر امار نیز اوضاع به همین منوال است. روز گذشته ارزش معاملات خرد به حدود ۱۸۹۶ میلیارد تومان رسید که نسبت به میانگین بلندمدت بازار سهام بسیار اندک است.
به جز ثبت این اعداد و ارقام نکته قابل‌توجه دیگر تعداد بالای صف‌های فروش نسبت به کلیه نمادهای معامله شده است. بر این اساس از مجموع کل ۳۰۰ نماد معامله شده در بورس طی روز یادشده ۲۳۵ نماد صف فروش بودند و در مقابل تنها دو نماد صف خرید داشت. در این روز ارزش صفوف خرید ۸/ ۲ میلیارد تومان و ارزش صف‌های فروش ۲۵۶۸ میلیارد تومان بود. آنطور که از این اعداد و ارقام بر می‌آید یکی از دلایل مهم بالا بودن تعداد صف‌های فروش اشباع عرضه در بسیاری از نمادهای کوچک است. شرایط این نمادها و سابقه آنها به طور سنتی به نحوی است که عموم فعالان بازار امید چندانی به حمایت از آنها ندارند و همین امر سبب شده تا حتی در روزهای مثبت شاخص بورس نیز شاهد توقف رکود و سبک شدن صفوف فروش در این نمادها نباشیم.
اما نکته قابل‌توجه معاملات روز گذشته حجم بالای عرضه در نمادهای بانکی و خودرویی است. در این روز نمادهای دو گروه یاد شده تا حد زیادی با افزایش عرضه سرمایه‌گذاران حقیقی مواجه بودند. همین امر سبب شد تا خالص فروش حقیقی در این نمادها حدود ۲۹۰ میلیارد تومان باشد. در این روز خالص خرید نمادهای موجود در فلزات اساسی نیز از سوی حقوقی‌ها به حدود ۱۰۰ میلیارد تومان می‌رسید. این مساله گروه یاد شده را در مقام سوم قرار دارد. نکته قابل‌توجه درخصوص ثبت این ارقام این است که اساسا اگر بازار وزن بالایی به روند تحولات برجامی و مذاکرات خارجی می‌داد، احتمالا باید در این روزها شاهد، افزایش تقاضای ورود پول حقیقی به این نمادها بودیم. این طور که به نظر می‌آید برای برون رفت از این اوضاع تنها باید منتظر گذر زمان باشیم.
