کارشناسان و سهامداران مقصد آخر سال «شاخص» را چگونه پیش‌بینی می‌کنند؟
مسیریابی بورس ۱۴۰۰
فعالان بازار سهام پس از پشت‌سر گذاشتن یک نیم‌سال پر سود در اوایل سال ۹۹، حدود ۹ماه است که شاهد اصلاح قیمت‌ها در بورس تهران هستند. اصلاحی که گویا قرار نیست پایان یابد و هر روز صف‌های فروش سنگینی در مقابل سهم‌ها شکل می‌گیرد و با ادامه اعمال دامنه نوسان نامتقارن بر معاملات بازار، نقدشوندگی بازار را نیز به‌شدت کاهش داده است. پس از ثبت رشد بیش از ۳۰۰درصدی شاخص‌کل بورس و رسیدن این نماگر بر قله ۲میلیون واحدی در ۵ ماه نخست سال گذشته که موجبات نگرانی کارشناسان خبره بازار را فراهم آورده بود، به یکباره حباب بزرگ شده سهام شروع به تخلیه کرد. در مسیر صعودی این دامنه نوسان بود که سبب شد تا سرمایه‌گذاران بدون توجه به ارزندگی سهام تنها صف‌های خرید را ملاک معاملات خود قرار دهند. با داغ شدن دادوستدها، حالا از هر گوشه و کنار و در هر محفلی صحبت از بورس بود و سودهایی که می‌توان به سادگی از این بازار کسب کرد. شاید همین موضوع بود که با وجود شیوع گسترده کرونا در کشور نتوانسته بود از صف‌های تشکیل شده برای دریافت کدهای معاملاتی آنلاین بر در کارگزاری‌ها بکاهد. خیلی زود تعداد کدهای بورسی اختصاص پیدا کرده به متقاضیان از ۲۰ میلیون گذشت و «ارتش ۲۰ میلیونی بورس» در تیتر یک خبرگزاری‌ها نشست. کار تا جایی پیش رفت که بر اساس مشاهدات میدانی، برخی شغل و حرفه قدیمی خود را کنار گذاشته و به سودای کسب سود کلان در کوتاه‌مدت به معاملات سهام روی آوردند. تصور بورس همیشه سبز و رویای رشد تا بی‌نهایت چرخ بازار سهام را چرخاند و به ثبت بازده بی‌سابقه منتهی شد. کسی به این موضوع نیندیشید که ظرف کوچک بازار سهام در ایران ظرفیتی محدود دارد. ضمن آنکه برای تداوم رشد قیمت هر کالایی تا ابدالدهر به پول نامتناهی نیاز است. همه سرمست رشد بی‌پایان قیمت‌ها در این بازار بودند که ورق به یکباره برگشت. هرچند در ابتدا سهامداران افت قیمت‌ها را اصلاحی موقت می‌پنداشتند و باور نمی‌کردند که روزهای سبز تالار شیشه‌ای به پایان رسیده، اما این اتفاق رخ داد. بورس‌بازان این‌بار با همان هیجانی که در صف‌های خرید قرار می‌گرفتند به صفوف سنگین فروش منتقل شدند و هر از گاهی در روزهای مثبت بورس دوباره خریدار می‌شدند. محدودیت‌های معاملاتی بازار سهام اما اصلاحی را که می‌توانست در مدتی کوتاه به اتمام برسد زمان‌بر کرد و حالا حدود ۹ ماه است که بورس در مسیر نزولی می‌تازد و حتی با وجود ارزنده شدن بخشی از سهام، دیگر انگیزه‌ای برای خریداران بالقوه باقی نمانده است. در این شرایط سوالی که شاید ذهن بسیاری از سرمایه‌گذاران را به خود مشغول کرده این است که مسیر بورس در سال ۱۴۰۰ چگونه خواهد بود؟ چه عواملی بر روند بازار سهام اثرگذار خواهند بود؟ چگونه می‌توان سود بیشتری کسب کرد و کدام گروه‌ها بازده بیشتری از آن سهامداران خود خواهند کرد؟ این مهم «دنیای‌اقتصاد» را بر آن داشت تا در یک نظرسنجی با حضور ۷۰کارشناس فعال بازار سهام و ۲۵۰ سهامدار با طرح ۱۰ پرسش به بررسی چشم‌انداز بورس تهران در سال‌جاری بپردازد.
شاخص به کجا می‌رود؟
پیش‌بینی عدد شاخص‌کل بورس شاید یکی از جذاب‌ترین بخش‌های نظرسنجی در سال گذشته بود. سالی که برخی از فعالان عدد اعجاب‌انگیز 7میلیون را برای این نماگر متصور بودند. در نظرسنجی «دنیای‌اقتصاد» در خصوص عدد شاخص‌کل تا پایان سال جاری، حدود 67 درصد کارشناسان که البته روندی صعودی برای بورس 1400 متصورند، معتقدند شاخص‌کل جایی میان 5/ 1 تا 2 میلیون واحد قرار می‌گیرد و 25 درصد نیز یک تا 5/ 1 میلیون واحد را رقم نهایی شاخص‌کل در پایان سال 1400 می‌دانند. اغلب سهامداران (47 درصد) اما همان یک تا 5/ 1 میلیون واحد را عدد معقول شاخص‌کل برای سال‌جاری عنوان می‌کنند.
بورس یا دیگر بازارها؟
در سال گذشته بازار سهام با کمترین هزینه مبادلاتی برای سرمایه‌گذار یا حتی سفته‌باز به گزینه ورودی نقدینگی سرگردان تبدیل شد و با وجود افت در نیمه دوم سال اما رشدی 155 درصدی در مجموع سال را ثبت کرد. پس از آن مسکن رشد 94 درصدی را ثبت کرد و سکه و دلار به ترتیب رتبه‌های بعدی را به خود اختصاص دادند. رمزارزها اما رقیب جدید و البته پرطرفدار بازار سهام در سال‌جاری هستند. این مهم در نظرات دریافتی از فعالان بازار سهام نیز مشاهده می‌شود؛ به طوری که یک سوم کارشناسان و 44 درصد سهامداران معتقدند رمزارزها جدی‌ترین رقیب بورس در سال 1400 خواهند بود و پس از آن بازار پول است که می‌تواند در برابر سهام قد علم کند.
حقیقی، حقوقی یا دولت؟
دو سال 98 و 99 را شاید بتوان به‌عنوان سال‌هایی نام برد که بازار سهام در میان عموم افراد جامعه جای خود را پیدا کرد و دیگر کمترین محفل خانوادگی و دوستانه‌ای یافت می‌شد که در آن صحبتی از سرمایه‌گذاری در بازار سهام نشود. این موضوع رشد شد تا شاهد سیل تقاضا برای دریافت کد معاملاتی و همچنین افزایش پول‌های تازه به گردونه معاملات سهام باشیم. مهم‌ترین عاملی که رشد سریع قیمت سهام در ماه‌های نخست سال گذشته را رقم زد. در سال جاری نیز نیمی از کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند معامله‌گران حقیقی نقش بیشتری در روند معاملات داشته باشند. سهامداران اما نظری متفاوت دارند و دولت را تعیین‌کننده جریان این بازار می‌دانند.
بورس‌بازی با چه مبنایی؟
کدام مبنای تحلیلی در سال‌جاری می‌تواند بازدهی به ریسک بالاتری را برای سرمایه‌گذاران به ارمغان بیاورد؟ در پاسخ به این سوال حدود 49 درصد کارشناسان معتقدند فاکتورهای بنیادی است که باید مورد توجه سرمایه‌گذاران قرار گیرد و پس از آن جریان نقدینگی هر سهم می‌تواند نقشی تعیین‌کننده داشته باشد. روند تکنیکال تنها گزینه‌ای بود که از سوی کارشناسان انتخاب نشد. سهامداران اما گویا می‌خواهند با تمامی مبناها دادوستد کنند و به همه گزینه‌ها رای دادند. در این میان جریان نقدینگی هر سهم و فاکتورهای بنیادی رای بیشتری در میان نظرات سهامداران داشت و پس از آن روند تکنیکال و اخبار مرتبط با شرکت‌ها مورد توجه قرار دارد.
دامنه نوسان؛ آری یا خیر؟
یکی از سوالاتی که در نظرسنجی امسال «دنیای اقتصاد» قرار گرفت، انتظار فعالان بازار در خصوص چگونگی دامنه نوسان در سال جاری بود. محدودیتی که این روزها به دغدغه اصلی فعالان بورسی تبدیل شده و پس از نامتقارن شدن از 25 بهمن سال گذشته، نقدشوندگی سهام را به شدت کاهش داد. در این میان 50 درصد کارشناسان رای به افزایش دامنه نوسان داده‌اند و 31 درصد خواستار بازگشت آن به حالت گذشته هستند. در میان سهامداران نیز بیش از 44 درصد شرکت‌کنندگان خواستار بازگشت دامنه نوسان به حالت گذشته یعنی مثبت و منفی 3 درصد هستند و حدود 23 درصد آنها نیز حذف کامل آن را خواستار شده‌اند.
بورس 1400؛ صعودی یا نزولی؟
مسیر نماگر اصلی بازار سهام در سال جاری به مولفه‌های بسیاری وابسته است. پاسخ‌های دریافت شده در نظرسنجی «دنیای‌اقتصاد» نشان‌دهنده تفاوت دیدگاه‌ها در این خصوص میان کارشناسان و سهامداران است. از این‌رو بیش از 58درصد از 70 کارشناس شرکت کرده در این نظرسنجی روندی صعودی را برای بورس تهران در سال 1400 متصورند و 36 درصد نیز روندی کم‌نوسان برای این بازار متصورند. سهامداران که از روند فرسایشی بازار سهام به ستوه آمده‌اند اما نظری متفاوت دارند و بیش از 47 درصد آنها روندی کم‌نوسان برای این بازار تا پایان سال جاری پیش‌بینی می‌کنند. پیش‌بینی نزول بورس اما طرفدار چندانی میان هر دو گروه شرکت‌کننده نداشت.
نیمه اول یا نیمه دوم؟
معاملات بورس 99 در دو نیمه کاملا متفاوت به پایان رسید. نیمه نخست با سودی 211 درصدی برای سهامداران به پایان رسید اما نیمه دوم سال با افت 18درصدی شاخص‌کل سپری شد. در سال‌جاری اما هم کارشناسان و هم سهامداران معتقدند در 6ماه دوم سال است که بورس عملکرد مناسب‌تری را ثبت خواهد کرد. به این ترتیب بیش از 80درصد از کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند شاهد عملکرد بهتری از بورس تهران در نیمه دوم سال 1400 باشیم و حدود 20درصد نیمه اول را مناسب ارزیابی می‌کنند. در میان سهامداران نیز 72 درصد با کارشناسان در خصوص عملکرد بهتر بورس در نیمه دوم سال جاری هم‌نظرند.
پول‌ها بازمی‌گردند؟
یکی از متغیرهای بورسی که همگام با رشد قیمت‌ها به نحو چشمگیری افزایش یافت، حجم پول‌های ورودی به بورس بود. ورود پول‌های تازه در سال گذشته خود را در افزایش صدور کدهای معاملاتی و رکوردهای متوالی در مشارکت عرضه‌های اولیه نیز نشان داد و آمارها نشان می‌دهد در دوره رونق بورس طی سال گذشته 109 هزار میلیارد تومان پول از سوی حقیقی‌ها وارد بورس شد. بخشی از این پول‌ها اما در روند اصلاحی از بازار خارج شدند. در سال‌جاری اما فعالان بازار سهام (97 درصد کارشناسان و 75 درصد سهامداران) معتقدند پول تازه برای ورود به بورس منتظر تعیین وضعیت ریسک‌های اثرگذار است.
اثرگذاران بر بورس
بررسی مولفه‌های اثرگذار بر اقتصاد و بورس می‌تواند برای فعالان اقتصادی و سهامداران بسیار مفید باشد. در میان این مولفه‌ها می‌توان به روند جهانی قیمت کالاها، نرخ ارز و تورم، متغیرهای غیراقتصادی، تصمیمات سیاست‌گذار بورسی و البته متغیرهای اثرگذار بر فضای اقتصاد کلان اشاره کرد. در سال جاری انتخابات ریاست‌جمهوری نیز در کنار دیگر گزینه‌ها قرار گرفته است. در نظرسنجی پیش‌رو کارشناسان نرخ ارز را مهم‌ترین عامل اثرگذار بر بازار سهام دانستند اما سهامداران از نقش مسائل غیراقتصادی بر روند قیمت‌ها سخن گفتند. اثر انتخابات ریاست‌جمهوری نیز برای کارشناسان برجسته بود؛ اما سهامداران تصمیمات سیاست‌گذار را مهم تلقی کردند.
صنایع مورد توجه سرمایه‌گذاران
روند صنایع بورسی همواره زیر ذره‌بین فعالان بازار سهام قرار دارد. سال 99 گروه‌های بزرگ دلاری و غیردلاری بودند که در صدر توجهات بازار قرار گرفتند. در نظرسنجی «دنیای اقتصاد» برای سال جاری کارشناسان بورسی با توجه به مولفه‌های اثرگذار به انتخاب گروه‌هایی پرداختند که معتقدند در سال جدید بیشتر مورد توجه بورس‌بازان قرار خواهند گرفت. همان‌طور که در نمودار مشخص است دو گروه فلزی و معدنی در صدر انتخاب کارشناسان بورسی قرار دارند و پس از آن بانکی‌ها از شانس بیشتری برخوردارند. سهامداران نیز در خصوص این دو گزینه با کارشناسان هم نظرند و پس از آن پتروشیمی‌ها را جذاب می‌دانند.
