چرا جاده بازار سهام همیشه یک طرفه است؟
صف‌های میلیونی بورسی زیر سایه محدودیت
به اعتقاد کارشناسان رفتار توده‌وار اشخاص حقیقی و حقوقی در بازار سهام پدیده «صف» را به بزرگ‌ترین سیگنال تحلیل و تصمیم‌گیری در بورس کشور تبدیل کرده است. به اعتقاد آنها افزایش دامنه نوسان می‌تواند بورس را از اتکا به صف رها سازد.گرچه برخی تحلیلگران ناآگاهی تازه‌واردان و رفتارهای هیجانی آنان را علت تشکیل صف‌های خرید و فروش طولانی و عجیب می‌دانند، اما همین عده بر این باورند ضعف سیستم معاملاتی و محدود بودن دامنه نوسان مزید بر علت شده است. از این رو با بهبود سیستم معاملاتی و تغییر دامنه نوسان می‌توان این معضل را برطرف و صف‌های خرید و فروش را جمع کرد تا بازار روی تعادل را به خود ببیند. روزبه شریعتی، تحلیلگر بازار سرمایه چند عامل را باعث تشکیل صف‌های خرید و فروش میلیونی در بازار فعلی می‌داند و تاکید می‌کند باید این مشکل زودتر حل شود تا بازار به تعادل برسد. چون به گفته او در بازاری که یا صف خرید است یا صف فروش امکان معامله از بین می‌رود و بازار خاصیت خود را از دست می‌دهد.
ضعف سیستم معاملاتی
او در توضیح دلیل تشکیل صف‌های طولانی فروش یا خرید در بازار فعلی به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: یکی از دلایلی که باعث می‌شود ما شاهد تشکیل صف‌های خرید یا فروش میلیونی در بازار سرمایه باشیم ضعف سیستم معاملاتی است. وقتی سیستم معاملاتی قابلیت این را ندارد که به سهامداران قیمت آنلاین و دقیق سهم را نشان دهد باعث می‌شود خریدار برای خرید مثبت پنج را هدف بگیرد و برای فروش هم منفی پنج را در نظر بگیرد. بنابراین در بازار منفی صف فروش و در بازار مثبت صف خرید طولانی و عجیب شکل می‌گیرد.
این تحلیلگر بازار سرمایه اضافه می‌کند: یک مشکل دیگر سیستم معاملاتی ما کندی آن است که یا از قیمت عقب است یا سفارش را ثبت نمی‌کند یا دیر ثبت می‌کند. به عبارت دیگر معامله‌‌گر باید نیم ساعت آتی را پیش‌بینی کند و بعد سفارش خود را وارد کند. چون وقتی سفارش را وارد می‌کند ممکن است نیم ساعت طول بکشد تا آن سفارش در سامانه بنشیند. بنابراین یکی از مهم‌ترین دلایلی که باعث می‌شود سهامداران یا در صف خرید یا در صف فروش باشند مشکل و ضعف سیستم معاملاتی است.
عدم آگاهی سهامداران
شریعتی دلیل دیگر تشکیل صف‌های خرید و فروش میلیونی را عدم آگاهی سهامداران تازه‌وارد به بازار سرمایه می‌داند و می‌گوید: در کنار ضعف سیستم معاملاتی، عدم آشنایی برخی سهامداران به ویژه سهامداران جدید این مساله را تشدید کرده است. یک و نیم میلیون سهامدار جدید که در چند ماه اخیر به جمع معامله‌گران بازار سرمایه اضافه شده‌اند در شش ماه گذشته یا در صف خرید بودند یا در صف فروش. یعنی فضایی غیر از این دو حالت را که فضای تعادل است تجربه نکردند و با آن آشنا نیستند. او یکی از راهکارهای جمع شدن صف‌های خرید و فروش میلیونی را تغییر حجم مبنا و دامنه نوسان می‌داند و در این باره توضیح می‌دهد: اخیرا دوستانی که در بازار تجربه دارند و جزو قدیمی‌ها محسوب می‌شوند جلسه‌ای با مسوولان سازمان داشتند که این مساله مطرح شد. البته مدل تغییر حجم مبنا و دامنه نوسان باید بیشتر مطالعه و بررسی و سپس جمع‌بندی شود اما می‌توان گفت تنها مدلی که اکنون می‌تواند صف‌های خرید و فروش را جمع کند همین مدل تغییرات حجم مبنا و دامنه نوسان است. شریعتی در همین حال یادآور می‌شود: حذف دامنه نوسان برای بازار ما زود است چون عمق بازار آن‌قدر کم است که ممکن است سهمی که دامنه نوسان ندارد یک روز تا منفی ۸۰ برود و برگردد به مثبت ۲۰ بنابراین با حذف دامنه نوسان ممکن است اتفاق بدتری رقم بخورد.
لزوم تغییر حجم مبنا و دامنه نوسان
این تحلیلگر بازار سرمایه بار دیگر بر تغییر حجم مبنا و دامنه نوسان تاکید می‌کند و می‌گوید با این مدل‌ها می‌توان بازار را از حالت همیشه صف نجات داد و خارج کرد. به عقیده او این دو مدل اکنون تنها راهکارهایی هستند که قابلیت جمع کردن صف‌های خرید و فروش را دارند و قابل اجرا هم هستند. شریعتی در ادامه به عدم فرهنگ‌سازی قبل از هجوم مبتدیان اشاره می‌کند و می‌گوید: متاسفانه فرهنگ‌سازی خیلی ضعیفی انجام شد. تازه بعد از اینکه مردم به بازار هجوم آوردند، مسوولان به این فکر افتادند که به آنان آموزش دهند. تا جایی که الان به مردم التماس می‌کنند با وام وارد بورس نشوند یا دارایی خود را نفروشند که با آن در بازار سرمایه معامله کنند. این حرف‌ها و اطلاع‌رسانی‌ها دیگر نوشدارو بعد از مرگ سهراب است. افراد کم‌اطلاع بسیاری در این مدت وارد بازار شده‌اند. علاوه بر این به دلیل ناآگاهی مردم شرکت‌های هرمی هم راه افتاده است که وعده سود تضمین‌شده می‌دهند. همه این اتفاق‌ها دست به دست هم داده است تا بازار امروز چه در روزهای مثبت چه در روزهای منفی قفل باشد. او می‌افزاید: وقتی طرف بدون آموزش کافی وارد بازار می‌شود همین اتفاق هم می‌افتد، در حالی که باید یک سیستم بازدارنده‌ای وجود داشته باشد یا حداقل هر کد جدیدی که می‌آید تا یک ماه آموزش بورسی ببیند و بعد هم آزمون بدهد تا به او کد آنلاین بدهند. اگرچه این مساله سرعت ورود افراد به بازار را کم می‌کرد اما از تبعات بعدی که اکنون بازار و سهامداران با آن مواجه هستند، جلوگیری می‌کند. این اتفاق باعث می‌شد حداقل افراد با سطح آگاهی بالاتری وارد بورس شوند. کسی که تخصصی بازار را دنبال نکرده و به سرعت وارد بازار شده اسیر هیجانات بازار می‌شود و به رفتارهایی دست می‌زند که بازار را از تعادل خارج می‌کند. البته این وظیفه بر عهده نهاد بالادستی یعنی سازمان بورس بود که فرهنگ‌سازی کند اما متاسفانه این کار را نکردند. با این حال باید این مساله از این به بعد جدی‌تر پیگیری شود.شریعتی تاکید می‌کند حفظ تعادل بازار با افزایش سطح آگاهی مردم، به روزرسانی و تقویت سیستم معاملاتی و همچنین تغییر دامنه نوسان اتفاق می‌افتد. او معتقد است ۵۰درصد از مشکل به سیستم معاملاتی برمی‌گردد که اگر حل شود ۵۰درصد از مشکلات صف فروش و خرید حل خواهد شد. این تحلیلگر بازار سرمایه در همین حال به معضل تحریم‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: ما مشکل مسوولان سازمان بورس که به دلیل تحریم‌ها نمی‌توانند قابلیت هسته را بهبود ببخشند درک می‌کنیم اما امید است از تیم‌های تخصصی کشور کمک بگیرند تا هرچه زودتر معضل سیستم معاملاتی رفع شود. علاوه بر این، ایجاد تغییرات در دامنه نوسان دیگر مشکل تحریم‌ها را ندارد و با همین زیرساخت‌های فعلی می‌توان با ایجاد تغییر دامنه نوسان مشکل صف‌های خرید و فروش را رفع کرد.
