«دنیایاقتصاد» پیامدهای لغو انحصار مجوز کارگزاری‌ها را بررسی کرد
الزامات شکست انحصار در صنعت کارگزاری
اما آیا تاسیس کارگزاری‌های جدید مشکل سهامداران شاکی را حل می‌کند؟ براساس آخرین لیست اعلام شده توسط سازمان بورس و اوراق بهادار، اکنون ۱۰۸ شرکت کارگزاری در کشور مجوز فعالیت دارند که در بین اینها دو کارگزاری مفید و آگاه به ترتیب با ۷/ ۲۱و ۸/ ۱۳ درصد بیشترین سهم کل معاملات بورس را به خود اختصاص داده‌اند. در این بین برخی کارگزاری‌ها تنها نام کارگزاری را یدک می‌کشند و میزان معاملات آنان صفر است! در حالی که اگر همین کارگزاری‌ها فعال بودند و زیرساخت‌های خود را توسعه می‌دادند، بار معاملات به دوش چند کارگزاری گذاشته نمی‌شد.
همین تعداد کارگزاری هم زیاد است
شاید از این‌روست که سیدابراهیم عنایت، مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری بانک سپه تاکید می‌کند اکنون مشکلی از نظر تعداد کارگزاری‌ها وجود ندارد، بلکه کارگزاری‌های موجود باید فعال شوند.
او به «دنیایاقتصاد» می‌گوید: نسبت به حجم سرمایه‌دارانی که اکنون در بازار وجود دارد همین تعداد کارگزاری‌ها هم زیاد است. اکنون حدود ۱۰۸ کارگزاری در کشور داریم، بنابراین باید به جای اینکه مجوز جدید برای تاسیس کارگزاری صادر کنیم باید شرایطی فراهم کرد که کارگزاری‌های موجود بزرگ شوند. عنایت با تاکید بر اینکه «باید زمینه‌ای فراهم کرد که کارگزاری‌های موجود خدمات متنوع‌تر، کامل‌تر و باکیفیت‌تری به سهامداران ارائه دهند» اضافه می‌کند: «ارائه مجوز برای تاسیس کارگزاری‌های جدید نه‌تنها مشکلی را حل نمی‌‌کند، بلکه ممکن است خودش مشکلی بر مشکلات اضافه کند؛ چراکه سازمان نمی‌تواند مثلا به ۱۰ متقاضی مجوز بدهد و به سایرین ندهد. متقاضیان دریافت مجوز تاسیس کارگزاری هم زیاد است بنابراین نمی‌شود این مجوز را به تعداد محدودی داد و به بقیه ارائه نداد.»
شرایط را برای بزرگ کردن کارگزاری‌های موجود فراهم کنیم
همان‌طور که گفته شد،مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری بانک سپه بر این باور است که به جای تاسیس کارگزاری‌های جدید باید روی همین کارگزاری‌های موجود تمرکز شود و شرایط را برای بزرگ و قوی کردن آنها فراهم کرد. ۱۰۸ کارگزاری در کشور مجوز دارند که بر اساس گزارش‌ها از میان آنها ۵۶ کارگزاری فعال نیستند و میزان معاملات آنان صفر است. در بین کارگزاری‌های فعال هم تنها سه یا چهار کارگزاری هستند که بار اصلی معاملات را به دوش می‌کشند. مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری بانک سپه در پاسخ به این سوال که چرا سایر کارگزاری‌ها مانند مفید، آگاه یا فارابی نتوانستند نظر سهامداران را به خود جلب کنند، می‌گوید: «این سه کارگزاری از یکسو به دلیل سرمایه‌گذاری بالا و از سوی دیگر به خاطر خدمات خوبی که به سهامداران ارائه می‌دهند مقبول واقع شده‌اند. این خدمات به‌ویژه خدماتی که در بخش آی‌تی ارائه می‌شود باعث شده از سراسر کشور حتی از شهرهای کوچک هم مشتری جمع کنند.» عنایت نتیجه موفقیت این کارگزاری‌ها را برنامه‌ریزی بلندمدت و سرمایه‌گذاری مناسب می‌داند و یادآور می‌شود: «کارگزاری‌هایی که سرمایه‌گذاری نکردند یا به معاملات کم بسنده کردند از قافله عقب ماندند. در حالی که اگر آنان نیز مانند این کارگزاری‌های موفق به بخش‌هایی مثل آی‌تی بیشتر تمرکز می‌کردند، می‌توانستند نظر سهامداران را به خود جلب کنند.» او تاکید می‌کند: «اگر می‌خواهیم وضعیت ارائه خدمات به سهامداران از طریق کارگزاری‌ها تقویت شود باید شرایطی تامین شود که کارگزاری‌های موجود بزرگ و قوی شوند، یا حداقل در یکدیگر ادغام شوند یا شرایط واگذاری آنها به اشخاص صالح و توانمند فراهم شود.» عنایت حداقل سرمایه‌گذاری برای تاسیس یک کارگزاری را معادل ۱۵۰ میلیارد تومان می‌داند و توضیح می‌دهد: «این سرمایه برای فراهم کردن ساختمان و زیرساخت‌ها از جمله بخش آی‌تی و همچنین تربیت نیرو است.» با این حال بررسی‌ها نشان می‌دهد عدم صدور مجوز برای تاسیس کارگزاری‌ها در ۱۵سال گذشته موجب شده قیمت مجوز ۱۰۸ کارگزاری موجود افزایش نجومی داشته باشد تا جایی‌که قیمت مجوز یک شرکت کارگزاری این روزها به بیش از ۸۰ میلیارد تومان رسیده است. از این‌رو کارشناسان معتقدند باید این انحصار شکسته شود تا افراد توانمند وارد این عرصه شوند و به این صنعت جان تازه‌ای ببخشند.
انحصار پانزده ساله باعث شده افراد توانمند نتوانند وارد این حوزه شوند
عظیم ثابت، مدیرعامل کارگزاری بانک سپه جز حامیان لغو انحصار مجوز تاسیس کارگزاری‌هاست. او معتقد است این انحصار پانزده ساله باعث شده افراد توانمند نتوانند وارد این حوزه شوند و بازار را تقویت کنند. ثابت به «دنیایاقتصاد» می‌گوید: «قطعا وقتی ۱۵ سال مجوز تاسیس کارگزاری نمی‌دهند، انحصار شکل می‌گیرد. اگر مروری به جزئیات فعالیت کارگزاران داشته باشیم، می‌بینیم به‌جز یکسری کارگزاری‌های نهادی و چند کارگزاری خصوصی بزرگ، سایر کارگزاری‌ها در شرایط خوبی نیستند.» او با بیان اینکه «اکنون حدود ۵۰ درصد معاملات بازار سرمایه از طریق سه کارگزاری انجام می‌شود» یادآور می‌شود: «این سه کارگزاری طی همه این سال‌ها زیرساخت‌های خود را متحول کردند و آن را گسترش دادند. اما در مقابل آنان سایر کارگزاری‌ها کاری برای توسعه خود و ارائه خدمات بهتر به سهامداران نکردند، بنابراین دلیلی ندارد چون فقط مجوز دارند از برند خود استفاده کنند و آن را حتی تا ۸۰ میلیارد تومان به فروش برسانند!» او تاکید می‌کند: «این کارگزاری‌ها که فقط مجوز دارند و دنبال توسعه خود نیستند، جای بازیگرانی را گرفته‌اند که در صورت دریافت مجوز کارگزاری میتوانند ایده‌های جدید و برنامه‌های خود را اجرا کنند و باری از دوش سهامداران بردارند.»
کارگزاری‌ها رتبه‌بندی شوند
مدیرعامل کارگزاری بانک سپه پیشنهاد می‌کند هر سال با رتبه‌بندی کردن کارگزاری‌ها، مجوز ۱۰ کارگزاری که در پایین لیست قرار می‌گیرند لغو و به‌جای آنان کسانی مجوز بگیرند که برنامه دارند.
ثابت همچنین می‌گوید: «برخی از کارگزاری‌های موجود نیز میتوانند در دیگر کارگزاری‌ها ادغام شوند یا حتی حذف شوند تا این صنعت جان بگیرد. اکنون با توجه به اینکه استقبال بسیار خوبی از بازار سرمایه شده است، تعداد سرمایه‌گذاران بسیار بیشتر شده است، در مقابل اما نیازها یا خواسته‌های سهامداران برآورده نمی‌شود که بخشی از آن مربوط به زیرساخت‌های ضعیف کارگزاری‌ها است.»
او تاکید می‌کند: «نهاد ناظر باید تقاضاهایی را که اکنون در بازار وجود دارد به نوعی مدیریت کند و بازار را به سمت کارآیی بیشتر و توسعه فعالیت‌ها پیش ببرد. متاسفانه هنوز در خیلی از شهرهای ما شعب کارگزاری وجود ندارد و این به ضعف کارگزاری‌ها برمی‌گردد. دلیل ندارد اینها مجوز داشته باشند. این کارگزاری‌ها باید در دیگر کارگزاری‌ها ادغام شوند یا کارگزاری‌های دیگر جایگزین آنها شوند.
مدیرعامل کارگزاری بانک سپه یادآور می‌شود: دهه ۷۰ که کارگزاری مفید فعالیت خود را شروع کرد و زیرساخت‌هایش را توسعه داد، شاید هیچ ضرورتی برای این کار احساس نمی‌شد اما آنها این کار را کردند و الان نتیجه‌اش را می‌بینند. بعد از مفید، دو کارگزاری دیگر در دهه ۸۰ این کار را کردند، بنابراین اگر برنامه‌ریزی وجود داشته باشد و مدیران کارگزاری ایده داشته باشند قطعا شاهد شکل‌گیری کارگزاری‌هایی در سطح مفید، آگاه و فارابی خواهیم بود. ثابت تاکید می‌کند: باید بازار سرمایه را از این حالت چندقطبی نجات داد؛ راه‌حل آن هم تاسیس کارگزاری‌های جدید است که با مصوبه لغو انحصار مجوز کارگزاری‌ها شاهد این اتفاق خواهیم بود.
