پایان نخستین دوره از عرضه بزرگ؛ واگذاری باقیمانده سهام دولتی در تابستان
استقبال سه میلیون نفری از اولین ETF
واگذاری باقیمانده سهام تحت مالکیت دولت در بازار سهام در حالی قرار بود طی سه گروه جداگانه و در قالب صندوق‌های سرمایهگذاری عرضه شود که پذیره‌نویسی نخستین مجموعه از این سهام به پایان رسید. بر این اساس در اولین دوره این واگذاری‌ها شاهد عرضه سهام دولتی در قالب صندوق سرمایهگذاری قابل معامله (ETF) تحت عنوان صندوق‌های مالی شامل گروه بانکی و بیمه‌ای بودیم. این گروه که شامل باقیمانده سهام دولت در بانک‌های صادرات، ملت و تجارت و همچنین باقیمانده سهام دولت در سهام بیمه البرز و بیمه اتکایی امین بود، با استقبال مردم روبه‌رو شده و در نتیجه مهلت پذیره‌نویسی آن تا پایان روز اول خردادماه تمدید شد. بر اساس اعلام وزارت اقتصاد، بیش از سه میلیون و چهار صد و هشتاد ویک هزار (۳۴۸۱۰۰۰) نفر با سرمایهگذاری بیش از ۵۸۸۶ میلیارد تومان از آحاد مردم در این پذیره نویسی مشارکت کردند. در اطلاعیه وزارت اقتصاد آمده است این وزارتخانه در راستای اجرای جزء (۲) بند الف تبصره (۲) قانون بودجه کل کشور و به منظور واگذاری باقیمانده سهام دولت در بانک‌های ملت، تجارت و صادرات و دو شرکت بیمه‌ای البرز و اتکایی امین اقدام به تاسیس صندوق واسطه‌گری مالی یکم و امکان پذیره نویسی واحدهای این صندوق از سوی عموم مردم کرد.
آنچه در پایان مهلت پذیره‌نویسی تحقق یافت، بیانگر تشکیل بزرگ‌ترین صندوق سرمایهگذاری قابل معامله در بورس (ETF) در کشور از نظر ارزش سرمایهگذاری و تعداد سهامداران است. ضمن اینکه با اتمام مهلت ثبت نام در صندوق دارا یکم در پنج‌شنبه شب گذشته، معاون وزیر اقتصاد از عرضه دو صندوق دیگر در تیر و مرداد خبر داد.
نگاهی دقیق‌تر به نخستین واگذاری
بحث پیرامون عرضه سهام دولتی در حالی از اواخر سال گذشته مطرح شد که با پیگیری‌های صورت گرفته در سال ۹۹ به اوج خود رسید. به این ترتیب سرانجام وزارت امور اقتصادی و دارایی در روز هفتم اردیبهشت برای واگذاری نخستین دوره از این سهام در قالب صندوق سرمایهگذاری قابل معامله ETF در بازار سهام، فراخوان رسمی داد. بر این اساس اولین دوره از پذیره‌نویسی سهام بزرگ از تاریخ ۱۴ تا ۳۱ اردیبهشت و با خرید واحدهای سرمایهگذاری صندوق سرمایهگذاری قابل معامله (ETF) «واسطه‌گری مالی یکم» آغاز شد. البته به دلیل استقبال بالای عموم مردم در خرید واحدهای مزبور، این پذیره‌نویسی یک روز دیگر تمدید شد و تا پایان روز اول خردادماه سال ۹۹ ادامه یافت.
به این ترتیب سهام باقیمانده پنج شرکت دولتی در بورس شامل بانک ملت، بانک تجارت، بانک صادرات، بیمه البرز و بیمه اتکایی امین در قالب یک صندوق سرمایهگذاری واسطه مالی یکم عرضه شد که ارزش آن به نرخ روز بیش از ۱۶ هزار میلیارد تومان است. همچنین در حالی طبق فراخوان اولیه عنوان شد که هر فرد (کد ملی) قادر خواهد بود تا مبلغ ۲میلیون تومان از این واحدها را با تخفیف ۲۰درصدی خریداری کند که در اطلاعیه‌های بعدی این تخفیف افزایش یافته و به ۳۰درصد رسید.
عرضه‌های دیگر در راه است
درحالی که مهلت ثبت‌نام در صندوق دارا یکم ساعت ۲۴ پنج‌شنبه به اتمام رسید معاون وزیر اقتصاد گفت: اگر کسی موفق به پذیره‌نویسی این صندوق نشد، دو صندوق دیگر را در تیر و مرداد عرضه می‌کنیم و مردم می‌توانند آنها را پذیره‌نویسی کنند.
عباس معمارنژاد گفت: پس از یک ماه از پایان پذیره‌نویسی صندوق دارا یکم یعنی از اول تیر امسال، امکان معامله واحدهای سرمایهگذاری این صندوق در بازار سرمایه فراهم می‌شود و هیچ محدودیتی برای خرید یا فروش این واحدها وجود نخواهد داشت. صندوق‌های ETF با هدف مردمی کردن اقتصاد انجام می‌شود.
به گفته معاون امور بانکی و بیمه وزیر امور اقتصادی و دارایی تا شب پنج‌شنبه بیش از سه میلیون نفر در صندوق دارا یکم، پذیره‌نویسی کردند که فقط یک میلیون نفر کد بورسی داشتند و فعال بازار سرمایه بودند یعنی بیش از ۲ میلیون نفر از مردم غیر فعال در بورس وارد این بازار شدند. بنابراین ضریب نفوذ بازار سرمایه افزایش یافته است.
وی در ادامه با اظهار این مطلب که میزان تخفیفی که دولت برای عرضه این صندوق‌ها در نظر گرفته است به جذابیت این صندوق‌ها افزوده است، گفت: برای این صندوق، بازارگردانی در نظر گرفته شده است. یعنی اگر مردم برای فروش مراجعه کنند، خود این صندوق می‌تواند از آنها در کوتاه‌مدت خریداری کند و پس از مناسب شدن بازار، به فروش برساند و این موضوع قابلیت نقد‌شوندگی را افزایش و خطر را برای پذیره‌نویس‌ها کاهش می‌دهد.
معمارنژاد افزود: برای ثبت سفارش و پذیره‌نویسی در این صندوق‌ها به کد بورسی نیازی نیست و با کد ملی می‌توان این امور را انجام داد. سرپرست خانواده می‌تواند برای خانواده و فرزندان ثبت‌نام کند اما این سهام برای معامله در بورس به کد بورسی نیاز دارد. تا پایان سال ۱۴۰۰ دولت باید از مدیریت این صندوق‌ها کناره‌گیری کند و هر شخصی که یک‌دهم سهم این صندوق‌ها را داشته باشد می‌تواند در مجمع شرکت کند.
معمارنژاد افزود: صندوق واسطه‌گری مالی «دارا یکم» در حال حاضر ۶۵ درصد بازدهی دارد یعنی هر ۱۰ هزار تومان این صندوق به قیمت‌های روز چهارشنبه هفته گذشته بورس، ۱۶ هزار و ۵۰۰ تومان ارزش دارد.
به گزارش «دنیای اقتصاد» در حال حاضر صندوق واسطه‌گری مالی «دارا یکم» هم از نظر میزان ارزش و هم از نظر میزان سهامدار به‌عنوان بزرگ‌ترین صندوق سرمایهگذاری در کشور شناخته می‌شود.
فرصت مناسب در بازار سهام
طرح خروج دولت از بنگاه‌داری شرکت‌های بورسی و فرابورسی از سال گذشته مطرح بوده ولی رونق اخیر بازار سرمایه و رشدهای پیاپی این بازار، عزم دولت را برای بهره‌گیری از این فرصت بیشتر از قبل جزم کرد. به‌طوری‌که در سال جدید شاهد اخباری پیرامون تعجیل در واگذاری باقیمانده سهام دولتی در بازار سهام بودیم. در حالی شورای‌عالی بورس در جلسه یازدهم فروردین ماه، بر اساس قانون بودجه سال ۹۹ و همچنین به استناد اصل ۴۴، ساز‌و‌کار اجرایی واگذاری باقیمانده سهام دولتی شرکت‌های حاضر در بازار سرمایه را تصویب کرد که در همین راستا شانزدهم فروردین امسال مصوبه‌ای به این منظور ازسوی وزیر امور اقتصادی و دارایی به معاون اول رئیس‌جمهوری تقدیم شد. دیری نگذشت که این مصوبه نیز به تایید هیات وزیران رسید. بر این اساس طی نخستین دوره از واگذاری‌ها، سه نوع صندوق سرمایهگذاری قابل معامله (ETF) تحت عنوان صندوق‌های مالی شامل گروه بانکی و بیمه‌ای، صندوق‌های پالایشی شامل گروه پالایشی و صندوق‌های خودرویی و فلزی شامل گروه خودرو و فلزات، عرضه باقیمانده سهام دولت را در بازار سهام واگذار کردند که در گام نخست، شاهد واگذاری سهام بانکی و بیمه‌ای بودیم.
گروه دوم را صندوق‌های قابل معامله پالایشی تشکیل می‌دهند. در این نوع صندوق نیز باقیمانده سهام دولت در پالایشگاه‌های تبریز، اصفهان، بندرعباس و تهران عرضه خواهد شد. طبق اعلام‌های اولیه خرید واحدهای صندوق مزبور نیز با همان ۲۰درصد تخفیف خواهد بود، البته شاید در این واگذاری نیز میزان تخفیف افزایش یابد. در گروه سوم نیز صندوق‌های خودرویی و فلزی شامل باقیمانده سهام دولت در گروه خودرو و فلزات بوده که قرار است سهام ایران خودرو و سایپا و همچنین فولادمبارکه اصفهان و ملی مس ایران از طریق آن عرضه شود. حال طبق اظهارات معاون امور بانکی و بیمه وزیر امور اقتصادی و دارایی قرار است واگذاری این دو گروه صندوق نیز در تابستان امسال صورت گیرد.
استقبال اندک بود؟
طبق آمارهای موجود بیش از ۳میلیون نفر در خرید واحدهای نخستین ETF دولتی تحت عنوان صندوق واسطه‌گری مالی «دارا یکم» مشارکت کرده‌اند. بخشی از این افراد سهامداران بورسی بوده که از طریق کدمعاملاتی خود اقدام به خرید کرده و بخشی دیگر را نیز افراد عادی تشکیل داده که بیشتر از طریق شعب بانکی و درگاه‌های اینترنتی بانک‌ها به خرید این واحدها پرداختند.
در مجموع برآوردها نشان می‌دهد با توجه به حجم خرید متفاوت از سوی این افراد، میانگین پذیره‌نویسی هر نفر حدود ۸/ ۱میلیون تومان باشد. به عبارت دقیق‌تر در مجموع ۸/ ۵ هزار میلیارد تومان پذیره‌نویسی انجام شده است. از سوی دیگر در حالی برآوردهای اولیه از این عرضه تاریخی مجموع ارزش ۱۶ هزار میلیارد تومانی را نشان می‌داد که با احتساب مشارکت مزبور حدود ۳۷درصد از کل این واحدها خریداری شده است.
هر چند به دفعات شاهد صحبت‌های پیرامون ارزندگی این سهام از سوی فعالان اقتصادی و همچنین کارشناسان بازار سرمایه بودیم، ولی مشارکت پایین در این پذیره‌نویسی را نمی‌توان بی‌ارتباط به عدم آشنایی عموم مردم با بازار سرمایه و همچنین نحوه سرمایهگذاری غیرمستقیم در بورس دانست. به عبارت دقیق‌تر عموم جامعه به‌تازگی با ادبیات بازار سرمایه و نحوه معامله در این بازار آشنا شده‌اند. این در حالی است که بخش عمده‌ای از افراد تمایل به سرمایهگذاری مستقیم داشته و اشتیاق چندانی برای ورود به ابزارهای غیرمستقیم سرمایهگذاری نشان نمی‌دهند.
درواقع هرچه مردم تشویق شوند تا به‌صورت غیرمستقیم و از طریق نهادهای تخصصی مالی در بازار سرمایه مشارکت و سرمایهگذاری کنند، رونق و تعمیق بازار سرمایه با شیوه‌ای مناسب‌تر و مطلوب‌تر ادامه خواهد یافت و ما شاهد بازار سرمایه بالغ تر خواهیم بود.
آغاز معاملات پس از دو ماه
هر چند برای خرید این واحدها نیازی به کد معاملاتی بورس نیست ولی چنانچه پس از خرید مالک واحد سرمایهگذاری قصد معاملات این واحد (یا همان فروش) را داشته باشد باید کد بورسی دریافت کند و احتمالا از سامانه آنلاین معاملات اقدام به فروش واحدهای خود در صندوق کند. این موضوع از یکسو بیان می‌کند که احتمالا باید در انتظار رشدهای روزافزون تعداد کدهای سهامداری در ماه‌های آینده بود و از سوی دیگر نگرانی بابت تاثیرگذاری منفی بر روند کنونی بازار سهام نیز منتفی خواهد شد. از سوی دیگر در حالی طبق اطلاعیه‌های اولیه قابل‌معامله شدن واحدهای این صندوق دو ماه بعد از اتمام پذیره‌نویسی عنوان شده بود که یکی از نقدهای وارد‌شده بر این فرآیند نیز همین ریسک قفل شدن نقدینگی افراد به مدت دو ماه در این صندوق‌ها بود. حال در آخرین جلسه شورای عالی بورس در هفته گذشته، این مدت از دو ماه به یک ماه کاهش یافت. به عبارت دقیق‌تر دارندگان واحدهای مزبور از یک ماه پس از اتمام پذیره‌نویسی یعنی ابتدای تیرماه سال جاری، قادر خواهند بود واحدهای این صندوق را در بازار معامله کنند.
مزیت صندوق‌های قابل معامله
با توجه به اجرای نخستین دوره از طرح مزبور بسیاری از مردم از طریق صندوق‌های سرمایهگذاری، سهامدار شرکت‌های دولتی شده‌اند و دولت نیز از ترکیب سهامداری شرکت‌ها خارج خواهد شد. مزیت صندوق‌های سرمایهگذاری برای مردم این است که اولا مدیریت این صندوق‌ها برعهده متخصصان حرفه‌ای است و دوم اینکه واحدهای این صندوق‌ها خود نوعی سبد سهام است که ریسک سرمایهگذاری در بورس را کاهش می‌دهد. به نظر می‌رسد با اجرای این موضوع بازار سرمایه ایران نیز به معیارهای جهانی که ورود غیرمستقیم افراد به بازار سرمایه است، نزدیک شود. آمارها نشان می‌دهد در بورس‌های پیشرفته حدود ۸۰درصد از دارایی افراد از طریق صندوق‌های سرمایهگذاری وارد بازار شده و خودشان به‌طور مستقیم خرید و فروش نمی‌کنند.
