دنیای اقتصاد - فاطمه اسماعیلی: شفافیت اطلاعاتی شرکت‌های فعال یکی از فاکتورهایی است که عمدتا مورد توجه سهامداران و فعالان بازار سرمایه قرار دارد. شفافیت ناشران از طریق به موقع بودن زمان ارسال اطلاعات و همچنین قابل اتکا بودن اطلاعات ارزیابی می‌شود. به عبارتی دیگر ارائه دقیق و به موقع اطلاعات سبب می‌شود اعتماد سرمایه‌گذاران جلب شده و این افراد با تحلیل درست و منطقی شرایط، وارد بازار سرمایه شوند. در این شرایط طبیعتا ورود نقدینگی جدید کمک بسزایی به افزایش عمق و توسعه هر چه بیشتر بازار سرمایه خواهد کرد. بر همین اساس اداره نظارت بر ناشران بورسی سازمان بورس اوراق بهادار و همچنین اداره نظارت بر ناشران فرابورسی در دوره‌های سه ماهه به انتشار گزارش‌های دوره‌ای رتبه‌بندی شرکت‌های سهامی بر اساس دو مولفه به موقع بودن ارسال اطلاعات و قابل اتکا بودن آنها می‌پردازد و در نهایت رتبه‌هایی را به این شرکت‌ها اعطا می‌کند. آخرین گزارش منتشر شده از سوی این نهاد به بررسی عملکرد ۷۷ شرکت فعال در فرابورس ایران پرداخته است. رتبه‌هایی که بعضا با ارتقا یا با تنزل درجه شفافیت نسبت به گزارش‌های دوره قبل همراه بوده‌اند.

بررسی جدیدترین رتبه‌های اعلامی

روز یکشنبه هفته جاری آخرین رتبه‌بندی جدید شرکت‌های پذیرفته ‌شده در فرابورس ایران بر اساس امتیاز کسب‌شده از نظر کیفیت افشا و اطلاع‌رسانی مناسب برای دوره ۱۲‌ماهه منتهی به پایان خرداد‌ماه ۹۶ به همراه اطلاعات مقایسه‌ای دوره ۱۲‌ماهه منتهی به اسفند ۹۵، توسط اداره نظارت بر ناشران فرابورسی روی سامانه کدال قرار گرفت. براساس این گزارش، از میان ۷۷ شرکت مورد بررسی رتبه‌ نخست از لحاظ به موقع بودن، قابلیت اتکای اطلاعات ارسالی و امتیاز اطلاع‌رسانی به نماد معاملاتی شرکت‌ سرمایه‌گذاری اعتلا البرز تعلق گرفت. «اعتلا» با کسب امتیاز حداکثری در معیار به موقع بودن به‌عنوان شفاف‌ترین شرکت در این دوره شناخته شد. «اعتلا» در اطلاعات قبلی توانسته بود رتبه دوم را به خود اختصاص دهد و حال یک رتبه ارتقا پیدا کرده است.شرکت‌های بهمن لیزینگ، بیمه اتکایی ایرانیان، صنعتی و معدنی کیمیای زنجان گستران و سرمایه‌گذاری توسعه گوهران امید نیز به ترتیب رتبه‌های دوم تا پنجم این رتبه‌سنجی را کسب کردند. در این میان توکاریل شاهد ارتقای رتبه چشمگیری در فعالیت اخیر خود بود. به‌طوری‌که در گزارش رتبه‌سنجی مربوط به دوره ۱۲ ‌ماهه منتهی به اسفند ۹۵، «توریل» رتبه ۲۷ را به خود اختصاص داده بود. اما در گزارش اخیر رتبه این شرکت با ارتقای ۲۱ پله‌ای به رتبه ششم رسید.

پتروشیمی مارون، بیمه اتکایی امین، بهمن دیزل و شرکت گسترش سرمایه‌گذاری ایرانیان نیز به‌عنوان دیگر شرکت‌های برتر در این رتبه‌بندی قرار گرفتند که رتبه‌های هفتم تا دهم را کسب کردند. آخرین رتبه‌بندی شرکت‌های پذیرفته‌شده در فرابورس از نظر وضعیت اطلاع‌رسانی حکایت از شگفتی‌سازی شرکت بهمن دیزل دارد. به‌طوری‌که جهش ۲۷ پله‌ای را به ثبت رساند. در گزارش رتبه‌بندی قبلی، «خدیزل» از این منظر در جایگاه سی‌وششم قرار داشت. این در حالی است که در رتبه‌بندی جدید این شرکت در جایگاه نهم قرار گرفته است. در مقابل اما شاهد افت بیش از ۲۰ مرتبه‌ای رتبه ۵ شرکت فرابورسی بودیم. بر این اساس رتبه شرکت قاسم ایران از رده هفدهم در دوره ۱۲‌‌ماهه منتهی به اسفند ۹۵ به رتبه پنجاه‌ویکم در دوره ۱۲ماهه منتهی به خرداد ۹۶ نزول کرد. در عین حال شاهد افت قابل توجه رتبه شرکت‌های پتروشیمی زاگرس، تولید مواد اولیه دارویی البرز بالک، سرمایه‌گذاری مسکن پردیس و سرمایه‌گذاری سبحان در دوره مذکور بودیم. در بررسی غیرشفاف‌ترین شرکت‌ها نام بانک‌ها بیشتر از دیگر گروه‌ها مشاهده می‌شود.در جدول رتبه‌بندی بورسی‌ها که در هفته‌های اخیر منتشر شد، نام بانک‌ها در زمره غیر‌شفاف‌ترین صنایع قرار داشت. بر این اساس بانک‌های سرمایه، دی، ایران زمین و گردشگری رتبه‌های پایین جدول رتبه‌بندی را به خود اختصاص دادند. این وضعیت در عملکرد دوره قبلی (منتهی به پایان اسفند ماه ۹۵) نیز مشاهده شد. شرکت‌های پالایش نفت لاوان، پالایش نفت شیراز، بیمه میهن و سیمان لار سبزوار از دیگر شرکت‌های غیر شفاف در این دوره بودند.

از دیگر نکات قابل توجه در رتبه‌بندی جدید شرکت‌های فرابورسی در دوره ۱۲ماهه منتهی به خرداد ۹۶، اضافه شدن نام ۵ شرکت سرمایه‌گذاری توسعه گوهران امید، مدیریت انرژی امید تابان هور، توسعه حمل‌ونقل ریلی پارسیان، گروه صنایع کاغذ پارس و سرمایه‌گذاری مسکن الوند بود. همچنین طی این گزارش در مقابل امتیاز قابلیت اتکای ۱۵ شرکت فرابورسی عدد صفر مشاهده می‌شود. درج عدد صفر در این ستون نشان دهنده تفاوت بااهمیت سود پیش‌بینی شده با سود محقق شده در صورت‌های مالی حسابرسی شده پایان سال این شرکت‌ها است. به‌عنوان مثال شرکت پتروشیمی زاگرس طی اولین پیش‌بینی درآمد هر سهم سال مالی منتهی به اسفند ۹۵ (حسابرسی شده) با سرمایه ۲۴۰ میلیارد تومانی، به ازای هر سهم خود مبلغ ۱۱۹۲ ریال سود پیش‌بینی کرده بود. این در حالی است که «زاگرس» در دوره ۱۲ماهه منتهی به اسفند ۹۵ به ازای هر سهم ۳۷۵۸ ریال سود محقق کرد که نشان‌دهنده اختلاف ۲۱۵ درصدی است. در مجموع این موضوع سبب شد شرکت‌های این چنینی با کسب امتیاز صفر در مولفه قابلیت اتکای اطلاعات، در قعر جدول آخرین رتبه‌بندی شرکت‌های پذیرفته‌شده در فرابورس از نظر وضعیت اطلاع‌رسانی قرار گیرند. در عین حال از آنجا که رتبه‌بندی مذکور مربوط به دوره ۱۲‌ماهه منتهی به پایان خرداد‌ماه ۹۶ است، عملکرد شرکت‌های مبین‌وان کیش و سرمایه‌گذاری مس سرچشمه لحاظ نشده است و صرفا شرکت‌هایی که در این دوره در فرابورس ایران مورد معامله قرارگرفته‌اند، به این رتبه‌بندی راه پیدا کرده‌اند.

نحوه امتیازدهی و چگونگی محاسبه امتیازها

امتیاز اطلاع‌رسانی ناشران بر اساس وضعیت اطلاع‌رسانی آنها از نظر قابلیت اتکا و به ‌موقع بودن ارسال اطلاعات محاسبه شده‌ است. معیار به موقع بودن بر اساس زمان ارسال اطلاعات از سوی شرکت (پیش‌بینی‌ سود هر سهم، صورت‌های مالی میان‌دوره‌ای حسابرسی‌نشده، صورت وضعیت پرتفوی، اظهارنظرهای حسابرس نسبت به پیش‌بینی سود هر سهم و صورت‌های مالی شش ماهه، صورت‌های مالی حسابرسی‌نشده و حسابرسی شده پایان دوره مالی و برنامه ‌زمان‌بندی پرداخت سود سهامداران) در مقاطع تعیین‌شده در دستورالعمل افشای اطلاعات و با لحاظ کردن میزان تاخیر در ارسال اطلاعات، مورد محاسبه قرار می‌گیرد. میزان تغییرات در پیش‌بینی‌های ارسالی و همچنین تفاوت‌های میان مبالغ پیش‌بینی شده و عملکرد واقعی حسابرسی شده معیار قابلیت اتکا در این محاسبات است.همچنین از آنجا که شرکت‌های سرمایه‌گذاری براساس مفاد دستورالعمل‌ افشا، ملزم به ارائه پیش‌بینی سود هر سهم نیستند، امتیاز مربوط به این شرکت‌ها بدون در نظر گرفتن الزام پیش‌بینی سود هر سهم مورد محاسبه قرار گرفت.

درجه شفافیت فرابورسی‌ها